نگرانی‌های کردی ترکیه در سوریه

سیامک کاکایی، کارشناس مسایل ترکیه

دیپلماسی ایرانی: تحولات ماه های اخیر سوریه، همسایه ترکیه و همچنین مناطق پیرامونی آن، سیاست خارجی آنکارا را تحت الشعاع خود قرار داده است. آمد و شد و گسترش روابط میان مقامات سعودی و ترکیه و گمانه زنی ها درباره بهبود روابط با اسرائیل در راستای تغییر نگرش ترکیه مطرح می شود. از دیگر سو شاهد تشدید تنش میان ترکیه و روسیه و به شکلی افزایش سطحی از چالش میان ترکیه با همسایگانی مانند ایران هستیم. از این منظر دو دسته عوامل در ارتباط با رویکرد جدید ترکیه در عرصه منطقه و در قبال همسایگان پدیدار می شود.

نخست نگاه راهبردی حاکم بر سیاست خارجی ترکیه است. از منظر سیاستمداران و طراحان سیاست خارجی ترکیه، توازن منطقه ای به شکلی به زیان این کشور تغییر یافته است. از این رو ترکیه به دنبال شکل بندی توازن جدیدی در منطقه است. تمامی تلاش های ترکیه برای تقویت روابط با عربستان نیز _ عربستان در عرصه منطقه ای در یمن و بحرین و سوریه، با چالش مواجه است_ در این راستا قابل ارزیابی است. به موازات آن رایزنی هایی از سوی عربستان برای بهبود روابط ترکیه با مصر نیز صورت گرفته است. احمد داوود اوغلو در کتاب «عمق راهبردی ترکیه» به نوع استراتژی آنکارا در عرصه منطقه ای اشاره می کند و بر ضرورت توازن در روابط با کشورهای اصلی مانند ایران، مصر، عربستان و سپس عراق و دیگر کشورها تاکید دارد. اکنون به نظر می رسد با استناد به چنین نگاهی، نگرانی هایی در این نگرش پدید آمده و ترکیه به دلیل مشکلات پیش رو در ارتباط با سیاست خود در قبال سوریه و تضاد منافع و تقابل با دیگر بازیگران عرصه سوریه و منطقه به سمت آلترناتیوهای جدید حرکت کند. نگاه به عربستان به موازات تمایل برای عادی سازی یا بهبود روابط با اسرائیل در این راستا تحلیل می شود. به نظر می رسد از این منظر، ترکیه به دنبال توازن دیگری در خاورمیانه به منظور کاهش میزان آسیب پذیری در نوع تعاملات منطقه ای یا به عبارتی ایجاد شکلی از ائتلاف یا همکاری سیاسی در منطقه برای مقابله و مواجهه با دیگر بازیگران است.

دوم، شرایط پیش آمده در سوریه از یک سو و عملیات های میدانی و تقویت موقعیت نیروهای دولتی و افزایش حملات روسیه است. مجموعه این عوامل تنگناهای استراتژیکی را برای ترکیه در قبال همسایگان خود به همراه داشته است. از این رو ترکیه نسبت به آینده شرایط سوریه، نگران است. ظرفیت و شرایط پیش آمده در منطقه کردنشین سوریه مورد دلخواه ترکیه نیست. همانگونه که رجب طیب اردوغان بیان کرده، هرگونه اقلیم سازی در سوریه خط قرمز این کشور است. به همین خاطر، آنکارا شرایط پیش آمده در شمال سوریه را در تقابل با امنیت و منافع ملی خود ارزیابی می کند و نگران است تحرکات سیاسی در میان کردهای سوریه، منجر به افزایش مطالبات کردگرایی در داخل ترکیه و به موازات آن تقویت جایگاه پ.ک.ک در عرصه بازی سوریه و شمال عراق شود. ترکیه از سال گذشته رویکرد تقابل با کردها در داخل و محیط مرزی _ گروه پ.ک.ک و گروه های کرد متمایل به آن در سوریه _ را در پیش گرفته است. این مساله ناشی از نگرانی های ترکیه نسبت به آینده و فرجام شرایط کردی در سوریه است. بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده اند که ترکیه نمی خواهد نسبت به هرگونه دست به دست شدن شرایط در مناطق کردنشین سوریه، بی تفاوت باشد. آنکارا، تحرکات و تلاش ها به منظور ایجاد کانتون سازی در سوریه را تعقیب و مخالفت خود را با آن اعلام کرده است. پیش بینی می شود تخاصم و تقابل ترکیه با مساله کردی در سوریه شدت یابد؛ ضمن آنکه فقط مساله کردی در سوریه به عنوان عامل نگران کننده برای ترک ها نیست. نباید نادیده انگاشت طی 4 سال گذشته با توجه به تغییرات عمده، یکی از کشورها در نوک جبهه تقابل با سوریه، ترکیه بوده است. دولت ترکیه یا حزب عدالت و توسعه در نقطه تقابل با نگاه بشار اسد قرار دارد. مقامات ترکیه بر ضرورت حذف اسد از قدرت به عنوان راهکار حل بحران سوریه تاکید می کنند.

به طور کلی شرایط موجود در شمال سوریه و در مرز ترکیه، نگرانی هایی را برای آنکارا به وجود آورده است زیرا نگرانی ها سمت و سوی کردی به خود گرفته است. در عین حال برهم خوردن توازن منطقه ای و تلاش برای ایجاد توزان جدید یکی از محورها و رویکردهای جدید ترکیه در منطقه خاورمیانه به حساب می آید.

انتشار اولیه: دوشنبه 26 بهمن 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 3 اسفند 1394