هموار شدن راه عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای

نویسنده: جاشوا کوچرا

دیپلماسی ایرانی: یکی از مقامات ارشد ایران روز دوشنبه گفت با لغو تحریم های بین المللی، ایران آماده است تا به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای در بیاید. ایران درخواست عضویت در این سازمان را سال 2008 ارائه داد، اما به خاطر منع قانونی که درباره عضویت کشورهایی که مورد تحریم قرار داشتند در این سازمان وجود داشت، ایران نتوانست به عضویت کامل این سازمان در بیاید. هم اکنون آن تحریم ها با تعهد تهران به توافق هسته ای با قدرت های بزرگ، شامل ایالات متحده، چین و روسیه لغو شده است.

این سازمان مشتاق به عضویت ایران است. دیمیتری مزنتسف، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای ماه گذشته گفت: «این سازمان امیدوار است تا موفقیت ایران در نهایی شدن تلاش ها در رابطه با برنامه هسته ای و برداشتن موانع حقوقی و لغو تحریم ها هر چه زودتر اتفاق بیفتد. من معتقدم که سازمان همکاری شانگهای بلافاصله بعد از لغو تحریم ها باید درخواست عضویت کامل ایران در سازمان را قبول کند.»

مقامات ایران گفته اند که با لغو تحریم ها، یکی از اولویت هایشان عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای است. حسین جابری انصاری، سخنگوی وزارت خارجه ایران در کنفرانس مطبوعاتی گفت: «لغو تحریم ها موجب باز شدن فرصت ها به روی ایران برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای می شود، همچنین موجب حذف دیگر محدودیت هایی می شود که جمهوری اسلامی در سیاست خارجی و منطقه ای با آن ها روبرو است.»

سازمان همکاری شانگهای در سال 1996 با عنوان شانگهای پنج و با عضویت پنج کشور چین، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان تشکیل شد. با اضافه شدن ازبکستان در سال 2001 این سازمان به نام همکاری شانگهای تغییر نام داد. در 10 جولای 2015، این سازمان تصمیم گرفت با عضویت هند و پاکستان به عنوان عضو کامل موافقت کند و قرار است این دو کشور در سال 2016 به عضویت کامل این سازمان در بیایند. هم اکنون کشورهای افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان، اعضای ناظر و کشورهای ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا و ترکیه شرکای گفتگوی این سازمان هستند.

مهدی سنایی، سفیر ایران در مسکو در یادداشتی در سایتش نوشته است: «ایران، سال ها عضو ناظر در سازمان همکاری شانگهای بوده و به دنبال تقویت این سازمان است. حذف تحریم ها موجب ایجاد شرایطی جدید برای عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای خواهد شد.»

سازمان همکاری شانگهای شامل کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان می شود. هند و پاکستان در سال گذشته فرآیند عضویت کامل در این سازمان را آغاز کردند. اهداف این سازمان همچنان نامشخص است. چین (به عنوان عضو دائم) به نظر می رسد در پی توسعه این سازمان است و با استفاده از آن به عنوان یک ابزار به دنبال حضور چند جانبه در آسیای مرکزی است. با این حال به نظر می رسد روسیه بیشتر به دنبال اهداف ایدئولوژیک است. روسیه با ایجاد یک باشگاه ضد غربی به دنبال تضعیف هژمونی جهانی غرب است. سنایی از این ایده حمایت می کند.

سنایی در مصاحبه ای با یک روزنامه روسی در سال گذشته گفته بود: «ماهیت وجودی سازمان همکاری شانگهای با دیدگاه ایران در رابطه با موضوعات منطقه ای و نظم جهانی مطابقت دارد. اولاً ایران ایده جهان تک قطبی را قبول ندارد. دوماً، ایرن مخالف هرگونه دخالت قدرت های خارجی در امور منطقه است. مشکلات منطقه ای توسط خود کشورهای منطقه حل می شود. ماهیت و ساختار سازمان همکاری شانگهای کاملاً با این مسئله مطابقت دارد.»

اضافه شدن کشورهای هند و پاکستان به سازمان همکاری شانگهای موجب می شود تا وجهه ضد غربی بودن این سازمان تقویت شود. این که ایران با توجه به رابطه ای که با غرب دارد، چه تاثیری بر این سازمان خواهد داشت را باید منتظر ماند و دید. نشست بعدی سازمان همکاری شانگهای قرار است تابستان سال جاری در تاشکند برگزار شود.  

منبع: اوراسیا نت/ مترجم: حسین هوشمند