جان کری عربستانی‌ها را عصبانی کرد و رفت

دیپلماسی ایرانی: جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا در حالی ریاض را ترک کرد که به گفته برخی منابع خبری، عربستانی ها هر آن چه دوست نداشتند را از دهان او شنیدند. در حالی که در جلوی دوربین ها او و هم تای عربستانی اش، عادل الجبیر صحبت از منافع مشترک و همکاری های بیشتر و حفظ اتحاد و دوستی دو کشور زدند، اما روزنامه العرب چاپ لندن می نویسد که جان کری حرف هایی را به مقامات عربستانی زده که به هیچ وجه باب میلشان نبوده است. اظهاراتی که در دیدار او با وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که اکثر آنها متحد عربستان هستند نیز تکرار شد که ناراحتی عربستانی ها را بیشتر کرد. بنا به این گزارش بعد از این دیدارها، مقام های عربستانی و دیگر مقامات عرب در دیدارهای خصوصی خود به روشنی از سیاست های ایالات متحده امریکا ابراز ناراحتی کردند و گفتند که از حفظ دوستی و اتحاد با امریکا به سود منافع خود ناامید شده اند. به ویژه عربستان سعودی که از جان کری خواست که ایالات متحده تضمین عملی دهد بعد از اجرای برجام و پایان مناقشه هسته ای ایران، تهران در امور داخلی کشورهای منطقه دخالت نمی کند و امریکا برگه های برنده ایران را از دستانش خارج می کند. خواسته ای که کری آن را رد کرد و گفت که قرار نیست ایالات متحده به کسی تضمین بدهد و منافع آن را تامین کند.

یکی از مسئولان وزارت امور خارجه امریکا که نخواست نامش فاش شود در این باره گفت: «جان کری با این هدف به ریاض سفر کرد که بفهمد خشم عربستان سعودی از ایران بعد از حمله به سفارت و کنسولگری اش در این کشور چه اندازه اهمیت دارد و تا کجا باید آن را جدی گرفت؟ ما در این قضایا به طور کامل در کنار عربستانی ها ایستاده ایم اما کاهش تنش ها میان ریاض با تهران نه تنها برای ایالات متحده بلکه برای کل منطقه مهم است.» وی در ادامه افزود: «امیدواریم ریاض به این مساله فکر کند که سفارتش در تهران را بازگشایی کند و به فکر کاهش تنش ها با تهران باشد. این بسیار مهم است که عربستانی ها و ایرانی ها راهی برای زندگی در کنار هم بیابند.»

یک دیپلمات عرب نزدیک به مذاکرات ریاض نیز در این باره گفت: «کری در دیدار با مقام های عربستانی و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به صراحت گفته است که تلاش امریکا برای نزدیکی روابط با ایران امری بدیهی و عادی است و لزومی نمی بیند برای این کار بخواهد رضایت عربستان سعودی یا کشور دیگری را جلب کند.»

ناظران بر این اعتقادند که استراتژی باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا تنش زدایی در رابطه با ایران است و اهمیتی نمی دهد که نزدیکی اش به ایران باعث سرد شدن روابط با کشورهای عربی متحد امریکا در منطقه شود.

با وجودی که جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده در کنفرانس مطبوعاتی خود با همتای عربستانی اش گفت که امریکا نگرانی عربستان را از توافق هسته ای با ایران درک می کند و در همین راستا همکاری های خود با کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس را برای استقرار سامانه دفاع موشکی افزایش می دهد، اما بسیاری از منابع نزدیک به عربستان می گویند که ریاض بر این باور است که واشنگتن چندان اهمیتی به نگرانی های ریاض نمی دهد و این اقدام را نیز تنها برای دل خوش کردن عربستانی ها انجام می دهد. یک مقام نزدیک به وزارت امور خارجه عربستان به روزنامه العرب گفت: «سوال ما این است، اگر روزی برسد که ایران با عربستان وارد جنگ رو در رو شود و منافع ما را مستقیما هدف قرار دهد، آیا امریکا آن طور که ما انتظار داریم در کنار ما خواهد ایستاد؟ تا کنون برداشت ما در پاسخ ما به این سوال منفی بوده است. چرا که در حوادث منطقه به ویژه آن چه در یمن شاهدیم نیروهای متحد ایران منافع عربستان سعودی را هدف قرار می دهند و ایالات متحده هیچ کاری علیه آنها انجام نمی دهد.»

برخی از مقامات کشورهای شورای همکاری خلیج فارس می گویند که مساله کشورهای عربی استقرار سامانه موشکی یا فروش تسلیحات بیشتر به آنها برای ایجاد توازن با ایران نیست، چرا که چنین سلاح هایی را می توان از هر کشور دیگری هم تهیه کرد، علاوه بر آن مگر تا کنون کشورهای عربی سلاح های کمی از امریکایی ها و اروپایی ها خریده اند؛ مساله آنها این است که مشارکت استراتژیک عربی – امریکایی در محاق است و دیگر همه مسائل دیپلماتیک و مصالح اقتصادی را شامل نمی شود.

جمال قاشقجی، روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی نزدیک به حکومت عربستان سعودی در این باره به روزنامه الحیات، چاپ بیروت گفت: «آن چه اعراب به خصوص عربستان سعودی را نگران کرده این است که می بینند هم زمان با نزدیکی امریکا و غربی ها به ایران و حل بسیاری از مشکلاتشان با آن، انتقادها از وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی افزایش یافته است. در عین حال وابستگی اقتصادی غربی ها و امریکایی ها به اعراب نیز کاهش یافته است.» وی در ادامه افزود: «ما به روشنی می بینیم که وابستگی غرب به نفت عربستان و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس روز به روز کمتر می شود، این مساله به معنای کاهش روزافزون وابستگی اقتصادی کشورهای غربی و امریکا به عربستان و متحدان عربش است. در نتیجه این اتفاق منافع مشترک دو کشور نیز روز به روز از هم دورتر می شوند و به دنبال آن شراکت استراتژیک اقتصادی و سیاسی شان نیز کم رنگ تر می شود.»

در عین حال عربستانی ها از این که جان کری به صراحت به آنها گفت که تحریم های اقتصادی به طور کامل از ایران رفع می شود و تهران می تواند به راحتی و بدون هیچ مشکلی به میلیاردها دلار پول بلوکه شده اش دست یابد نیز عصبانی هستند. عصبانی آنها زمانی افزایش یافت که شنیدند جان کری به صراحت می گوید: «حزب الله 70 یا 80 هزار موشک در اختیار دارد؟» آنها با شنیدن این اظهارات پرسیدند آیا کری با این حرف ها می خواست به نوعی اعتراف کند که حزب الله قدرتمند است؟ آیا می خواست قدرت آن را به ما ثابت کند و به نوعی به ما یادآور شود که ما در برابر حزب الله کاری نمی توانیم انجام دهیم؟ همه می دانیم که همه این سلاح ها از ایران به دست حزب الله می رسد، آیا کری می خواست به ما بفهماند که ایران قدرتمند است و ما باید با این قدرت کنار بیاییم؟

اختلاف نظر عربستانی ها و متحدانشان با کری فقط در مورد ایران بروز نکرد بلکه در مورد سوریه نیز این اختلاف نظر کاملا روشن بود. در حالی که ریاض با مخالفان سوری هم صدا است که باید قبل از آغاز هر گونه مذاکره ای محاصره شهرها توسط ارتش سوریه متوقف شود و حملات روسیه و ارتش سوریه علیه مخالفان پایان یابد، مواضع جان کری به روشنی نزدیک به سرگئی لاوروف، همتای روسی اش بود. او به صراحت گفت که مخالفان سوری باید بدون هیچ پیش شرطی پای میز مذاکره بروند و هیچ سنگ اندازی ای در این رابطه قابل قبول نیست. این اظهارات کری، عربستانی ها را بسیار در تنگنا قرار داده است.

از سوی دیگر، در حالی که عربستان صرفا بر حضور مخالفان سوری حاضر در نشست ریاض برای مذاکره با نمایندگان حکومت سوریه در ژنو تاکید دارد، جان کری به صراحت گفت دیگر مخالفانی که در نشست ریاض شرکت نکردند نیز می توانند در مذاکرات ژنو شرکت کنند. این اظهار نظر دقیقا چیزی است که روسیه بیان می کند، روسیه مخالفان حاضر در نشست ریاض را به رسمیت نشناخته و می گوید افراد دیگری که در این نشست حاضر نشده اند و مورد حمایت مسکو قرار دارند، مانند هیثم مناع را به نشست ژنو برای مذاکره با حکومت بشار اسد دعوت کرده است.