انتخاب اروپا: همکاری با ایران، انتقاد از عربستان

نویسنده: الدار ممدوف

دیپلماسی ایرانی: روز 19 ژانویه پارلمان اروپا درباره تنش فزاینده میان ایران و عربستان سعودی پس از اعدام روحانی شیعه نمر النمر و واکنش ایرانی ها و حمله به سفارت عربستان در تهران، بحث و گفتگو کرد. این بحث توسط فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امنیتی صورت گرفت.

موگرینی در ابتدای سخنانش، آغاز اجرایی شدن برجام و لغو تحریم های هسته ای ایران از 16 ژانویه را که کشورهای اروپایی نقشی کلیدی در این فرآیند داشتند، مورد تمجید قرار داد. موگرینی با احتیاط، طرف هیچ کدام از طرفین را نگرفت و هم اعدام شیخ نمر را محکوم کرد و هم شکست ایران در حفاظت از مناطق دیپلماتیک در تهران و مشهد را محکوم کرد. همزمان وی این نکته را هم مشخص کرد که اتحادیه اروپا به توافق هسته ای به عنوان یک هدف نگاه نمی کند، بلکه به آن به عنوان اقدامی که موجب ایجاد روابط سازنده با ایران می شود، نگاه می کند.

در واقع اقدامات اتحادیه اروپا به خوبی تاثیرگذار بودن این مسئله را نشان می دهد. حتی قبل از اجرایی شدن برجام، اتحادیه اروپا نیرویی را با هدف تعیین حوزه های احتمالی همکاری با ایران تعیین کرده بود. اتحادیه اروپا همچنین به دنبال امکان ایجاد یک نمایندگی طولانی مدت در تهران بود. در سطح دیپلماتیک، اتحادیه اروپا از مشارکت ایران در مذاکرات صلح سوریه در وین حمایت می کند و آن را به عنوان مسئله ای حیاتی در پایان دادن به جنگ سوریه می داند. در جبهه اقتصادی هم جامعه تجاری به شدت به دنبال فرصت ها در ایران پس از لغو تحریم ها هستند.

در سوی دیگر، روابط با عریستان سعودی در حالی که هنوز در حوزه تجارت، مالی، نظامی، دیپلماتیک و امنیتی ادامه دارد، در سال گذشته دچار فرسایش شده است. بحران های چندگانه در خاورمیانه و تاثیر آنها بر اروپا از قبیل بازگشت تروریست ها و افزایش مهاجرت، موجب بررسی دقیق تر سیاست های داخلی و خارجی عربستان شده است. برای اولین بار بحثی جدی درباره روابط این اتحادیه با عربستان سعودی به وجود آمده است.

مباحثه پارلمان اروپا به طور ویژه ای بر مداخله سعودی ها در یمن و نقش اتحادیه اروپا در این زمینه متمرکز بود. ریچارد هوویت، سخنگوی سیاست خارجی سوسیال دموکرات ها (دومین گروه بزرگ پارلمان) و گزارشگر پارلمان درباره ایران، از توافق با ایران که موجب دور شدن خطر رقابت تسلیحات هسته ای در منطقه شد، استقبال کرد، اما سوالاتی را هم درباره مشروعیت فروش تسلیحات توسط برخی از دولت های عضو اتحادیه اروپا به عربستان سعودی مطرح کرد. به نظر می رسد این فروش تسلیحات در تناقض با موضع اتحادیه اروپا مبنی بر ممنوعیت فروش تسلیحاتی است که بیم آن می رود حقوق بشر بین المللی را نقض کند. چیزی که دقیقاً در یمن در حال وقوع است. نگرانی دیگر در رابطه با اقدامات سعودی ها در یمن که حوثی ها را نشانه گرفته اند، تسهیل ظهور مجدد القاعده در این کشور است.

مداخله سعودی ها در یمن توسط یک قطعنامه پارلمان اروپا در سال 2015 مورد بررسی قرار گرفته بود. قطعنامه به شدت انتقادی دیگری هم درباره نقش سعودی ها در گسترش وهابیت در سراسر جهان و مقایسه آن با آموزه های داعش است. در دوره مشابه، پارلمان اروپا هیچ قطعنامه انتقادی از ایران نداشته است.

حتی مقامات کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم به انتقاد از ریاض پیوسته اند. زیگمار گابریل، معاون صدراعظم آلمان، عربستان سعودی را متهم به پرورش افراط گرایی کرد. سرویس اطلاعاتی آلمان در گزارشی مربوط به تهدیدهای خاورمیانه، محمد بن سلمان، وزیر دفاع سعودی و پسر ملک سلمان را «شاهزاده سعودی ساده لوح و گستاخ» معرفی می کند. حملات تروریستی پاریس تنها موجب سرعت بخشیدن به این روند و نگرانی نخبگان و افکار عمومی اروپایی از حمایت سعودی ها از ایدئولوژی افراطی و تروریسم شده است. هیچ کدام از این موارد یک سال پیش قابل تصور نبود.

با این حال افزایش تروریسم و آوارگان دارای پیامدهای سیاسی است که نشان می دهد تا چه حد امنیت اتحادیه اروپا و خاورمیانه درهم تنیده است. انتخاب یکی از قدرت های منطقه ای می تواند برای غرب خطرناک باشد. چیزی که بهتر منافع اتحادیه اروپا را تامین می کند، کمک به ایجاد یک محیط امنیتی فراگیر در خاورمیانه است که هر دو کشور ایران و عربستان سعودی را هم دربرگیرد.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند