غرامت به گروگان‌ها؛ منطبق با بیانیه الجزایر یا مغایر آن؟

فریدون مجلسی، دیپلمات اسبق و تحلیلگر مسایل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در پی انتشار اخباری مبنی بر محدودیت های جدید آمریکا علیه ایران و پرداخت غرامت به گروگان های سفارت ایالات متحده در تهران و بازماندگانشان، عده ای معتقدند این اقدام نقض صریح بیانیه الجزایر میان ایران و آمریکا است که در سال ۱۳۵۹ برای تعیین وضعیت گروگان ها امضا شد. زیرا طبق بیانیه الجزایر دولت وقت آمریکا متعهد شد که از طریق اعمال ترتیبات پیش بینی شده، مربوط به حل و فصل ادعاها و ارجاع دعاوی به حکمیت مرضی الطرفین، تمام اقدامات حقوقی در دادگاه های ایالات متحده را که متضمن ادعاهای اتباع و موسسات آمریکایی علیه ایران و موسسات دولتی آن است، خاتمه داده و کلیه احکام قضایی صادره را لغو، سایر دعاوی بر اساس چنین ادعاهایی را ممنوع و موجبات خاتمه دادن آنها را فراهم کند. در کنار این تعهد، آمریکا تعهداتی دیگری مثل باز پس دادن کلیه دارایی های بلوکه شدن ایران و اجتناب از دخالت در امور داخلی ایران را نیز پذیرفته بود. اما آمریکا با این اقدام اخیر خود سعی دارد به سمت جبران خسارات قربانیان تروریسم در وقایعی همچون انفجار برج الخُبر در عربستان و حوادث تروریستی در بیروت که نسبتی با ایران ندارد، برود. مطرح شدن موضوع پرداخت غرامت، در آستانه اجرایی شدن توافق هسته ای و آن هم بعد از اجرای تعهدات ایران، می تواند پایه گذاری روندی منفی باشد که اجرای کامل توافق و عملیاتی کردن تعهدات طرف مقابل، یعنی آزادسازی دارایی های ایران را به انحاء مختلف و از سوی بازیگران مختلف به چالش بکشد. از این رو در این باره ذکر چند نکته ضروری است:

1. موضوع پرداخت غرامت به گروگان های سفارت آمریکا و کسانی که ادعا شده قربانیان حوادث تروریستی هستند، ارتباطی به ایران ندارد. گرچه بیانیه الجزایر برای ایران یک درس بود و ایران حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار خسارت پرداخت کرد و توانست تا حدودی خود را از آن خلاص کند و بر اساس همان قرار شد موضوع جدیدی مطرح نشود. بنابراین موضوع مطرح شده در آمریکا یک موضوع داخلی است و معترضان خواهان دریافت غرامت هستند. آنها می گویند هرچند ایران و آمریکا در بیانیه الجزایر به توافق رسیدند، اما تکلیف گروگان های خسارت دیده چه می شود؟ دولت آمریکا از محل دریافت جریمه بانک فرانسوی پاریبا، به طوری که مالیات دهندگان آمریکایی معترض نشوند، این غرامت را پرداخت می کند، بنابراین این موضوع مغایرتی با بیانیه الجزایر ندارد. اما متاسفانه در برخی رسانه های داخلی به گونه ای بیان می شود که گویی از حساب های بلوکه شده ایران غرامت داده خواهد شد که این منطبق با واقعیت نیست و ایران نیز حق اعتراض ندارد.

2. حادثه الخُبر، توسط نیروهای عربستانی صورت گرفت؛ نیروهای افراطی که توسط خود عربستان آموزش می دیدند. در آن زمان دولت آمریکا خود را برای جنگ با ایران آماده می کرد که خوشبختانه با همکاری عربستان و مطلع کردن آمریکا از اینکه حادثه الخُبر ارتباطی به ایران ندارد، از بروز جنگ جلوگیری شد. همانطور که در ایران برخی گروه های تندرو اقدامات تحرکات آمیزی را انجام می دهند، در آمریکا نیز گروه هایی سعی دارند، توافق هسته ای را به چالش بکشند. آمریکایی ها به خوبی می دانند که ایران هیچگونه دخالتی در حوادث تروریستی یاد شده ندارد زیرا اگر دخالت داشت، مذاکرات هسته ای به نتیجه نمی رسد و برجام امضا نمی شد. گروه ها و افرادی مانند ترامپ نامزد جمهوری خواه، سعی در تحریک و آماده کردن مردم برای تصمیمات ضد ایرانی دارند. آنها به خوبی می دانند که دوست نزدیکشان_ عربستان _ عامل اصلی تربیت نیروهای تروریسم بین المللی است.

3. آنچه دلواپسان امروز بر این عقیده اند، اقدامات جدید آمریکا، انحراف از توافق هسته ای است، فقط یک بهانه جویی دلواپسانه است، زیرا پرداخت غرامت ارتباطی به توافق هسته ای ندارد. اگر آمریکایی ها نمی خواستند، قرارداد امضا نمی شد. ممکن است با آمدن جمهوری خواهان بر مسند دولت آمریکا و اقداماتی که برخی تندروها در ایران انجام می دهند، درگیری به وجود آید که در این صورت فقط در قالب برجام می توان از تنش و جنگ پیشگیری کرد. آن نیز مستلزم این است که برجام را به حال خود گذاشته و از اطراف علیه عملی شدن آن اقدامی صورت نگیرد.