در نیجریه چه می‌گذرد؟

دیپلماسی ایرانی: شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر جنبش اسلامی نیجریه پس از درگیری خونبار میان سربازان ارتش نیجریه و طرفداران وی در شهر زاریا در شمال نیجریه بازداشت شد. بنا بر گزارش ها در این حادثه 60 نفر کشته شده اند؛ ارتش نیجریه ادعا کرده است که این حادثه در پاسخ به تلاش اعضای این گروه برای ترور ژنرال توکور بوراتای، رئیس ستاد مشترک ارتش بوده است.

این درگیری ها و بازداشت زکزاکی جرقه اعتراضات مسلمانان شیعه نیجریه را زده است؛ شیعیان نیجریه اقلیت مهم، در کشوری با اکثریت سنی هستند. همچنین به نظر می رسد این اتفاقات سبب ایجاد تنش میان دولت نیجریه و این جنبش شده است .

شیخ ابراهیم زکزاکی کیست؟

زکزاکی که از شهر شیعه نشین زاریا برخاسته است ترویج اسلام شیعی را از حدود سال 1979 یعنی همان سالی که انقلاب اسلمی ایران به رهبری آیت الله خمینی به پیروزی رسید آغاز کرده است. زکزاکی باور داشت که برقراری جمهوری در چارچوب خطوط مذهبی در نیجریه قابل دسترسی است. وی چندین بار در زمان رژیم نظامی نیجریه در سالهای 1980 و 1990 و به اتهام نافرمانی مدنی بازداشت شده بود. مقامات کنونی نیجریه نیز به چشم یک متهم به وی می نگرند.

زکزاکی رهبر معنوی جنبش اسلامی نیجریه، برجسته ترین جنبش مسلمانان شیعه این کشور است. 50 درصد از جمعیت 180 میلیونی نیجریه مسمان هستند که اقلیت کوچکی از این تعداد به شیعیان تعلق دارد. نامدی اوباسی، تحلیلگر ارشد نیجریه گروه بین المللی بحران معتقد است که این جنبش دو هدف اساسی دارد: "اطمینان از کاربرد دقیق تر نظام حقوقی و دولتی اسلامی ... و در نهایت ایجاد یک دولت اسلامی در نیجریه."

وضعیت شیعیان نیجریه چگونه است؟

بتل اوهایون، موسس "گروه مشاوره افریقا" معتقد است که شیعیان نیجریه به صورت کلی در جامعه این کشور پذیرفته شده اند و از تبعیض یا آزار و اذیت مستقیم دولتی رنج نمی برند. با این حال طرفداران زکزاکی رابطه تیره و تاری با دستگاه امنیتی نیجریه دارند. اوهایون می گوید: "به نظر می رسد درگیری خاصی میان این جمعیت در زاریا و با شخص زکزاکی وجود دارد."

درگیری جولای 2014 با راهپیمایی مذهبی شیعیان در زاریا شاهدی بر این مدعاست. بنا بر گزارش ها در راهپیمایی روز قدس 34 نفر از جمله 3 پسر زکزاکی توسط نظامیان نیجریه کشته شدند. ارتش این کشور در آن زمان ادعا کرد که این اتفاق در واقع دفاع از خود بوده است. اخیرا نیز شیعیان حامی زکزاکی هدف یک بمبگذاری انتحاری قرار گرفتند که موجب مرگ 21 نفر شد. به رغم گزارش هایی که نشان می داد گروه بوکوحرام مسئولیت این حمله را برعهده گرفته است اما زکزاکی معتقد بود که بوکوحرام نقشی در این ماجرا نداشته و حادثه توسط نیروهای ارتش سازماندهی شده است. این روحانی شیعه دلیلی برای حمایت از بوکوحرام که دیدگاهی افراطی از اسلامی سنی دارد و مسلمانان شیعه را کافرانی مستحق مرگ می داند ندارد.

چرا شیخ زکزاکی بازداشت شده است؟

بازداشت زکزاکی پس از حوادثی رخ داد که روایت های مختلفی از آنها وجود دارد. ارتش نیجریه می گوید مسیر وسیله نقلیه رئیس ستاد مشترک ارتش توسط حامیان زکزاکی مسدود شده است و پیش از اینکه نیروهای ارتش از سلاح استفاده کنند هوادارن زکزاکی به آنها حمله کرده اند. اما جنبش اسلامی نیجریه روایت متفاوتی از ماجرا دارد و می گوید که نمازگزاران غیرمسلح در حالی که مشغول یک راهپیمائی مسالمت آمیز بوده اند توسط نیروهای ارتش مورد حمله قرار گرفته اند. به گزارش کمیسیون حقوق بشر اسلامی این درگیری ها در سه نقطه مختلف شهر زاریا از جمله منزل شخصی زکزاکی و همچنین مسجد اصلی این گروه صورت گرفته است؛ همچنین گزارش شده است که همسر زکزاکی نیز در بیمارستان بستری شده است. تصاویر تائید نشده ای هم از پیکر خون آلود زکزاکی در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود.

پس از حوادث اخیر برخی درباره رادیکالیزه شدن این گروه و هوادارانش هشدار داده اند. در حالی که اوباسی قیام شیعیان در شمال نیجریه را امری بعید می داند اما حوادث اخیر می تواند به افزایش حس به حاشیه رانده شدن میان طرفداران زکزاکی منجر شود. اوباسی می گوید: "زکزاکی همیشه به تعهد این گروه به عدم توسل به خشونت پافشاری داشته است و به رغم درگیری های اخیر با نیروهای امنیتی و گروه های دیگر خطر تبدیل شدن آنها به یک گروه شبه نظامی پایین بوده است. اما با حوادث اخیر از جمله کشته شدن اعضای ارشد آنها، بازداشت رهبر زخمی شان و تخریت اماکن این گروه، ممکن است آنها رویکرد متفاوتی را در پیش بگیرند."

روابط این گروه با ایران چگونه است؟

ایران که به حمایت از شیعیان در سرتاسر جهان مشهور است واکنش شدیدی به درگیری میان این گروه شیعه و نظامیان نیجریه داشته است. بنا به گزارش ها حسن روحانی، رئیس جمهور ایران از همتای نیجریایی خود خواسته است تا کمیسیونی حقیقت یاب برای بررسی حوادث اخیر تشکیل دهد. همچنین گزارش شده است که ایران کاردار نیجریه در تهران را برای اعلام اعتراض به وقایع اخیر و درخواست حمایت از شیعیان این کشور احضار کرده است. زکزاکی همواره دریافت کمک های نقدی از ایران را رد کرده است؛ با این حال به نظر می رسد که این جنیش متحدی قدرتمند در کنار خود دارد.

منبع: نیوزویک – مترجم: محمدرضا عسگری

انتشار اولیه: یکشنبه 29 آذر 1394 / انتشار مجدد: یکشنبه 13 دی 1394