چاوزیسم تن به شکست می‌دهد؟

دیپلماسی ایرانی: حزب اپوزیسیون اتحاد دموکراتیک در ونزوئلا توانست با شکست حزب حاکم برنده مطلق انتخابات پارلمانی شده و 107 کرسی را به خود اختصاص بدهد. بعد از این حزب، حزب حاکم با اکتساب 55 کرسی قرار دارد. 3 کرسی به جمعیت های بومی تعلق گرفته و وضعیت دو کرسی نیز هنوز مشخص نشده است.

این موفقیت با توجه به نفوذ گسترده حزب حاکم بر قوانین و شرایط انتخابات بسیار قابل توجه است. در مورد تخلفات انتخاباتی در روز رای گیری موارد گسترده ای از جمله تمدید مهلت انتخابات به مدت 2 ساعت گزارش شده است.

با این وجود، کارشکنی های متعدد دولت نتوانست به سرانجام برسد و مادورو در نیمه شب هفتم دسامبر، یعنی یک روز پس از انتخابات، شکست خود را پذیرفت. در مورد پیروزی حزب اتحاد دموکراتیک و آینده ونزوئلا سه سوال اصلی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.

کنترل حزب مخالف بر پارلمان ملی به چه معناست؟

قوانین انتخابات پارلمانی ونزوئلا به گونه ای است که بیشترین فرصت ها را در اختیار حزب اکثریت قرار می دهد. این انتخابات بر خلاف انتخابات های گذشته این فرصت را در اختیار حزب اتحاد دموکراتیک قرار داده است. این حزب هم اکنون سه پنجم کرسی های مجلس را در دست دارد و می تواند با استفاده از این موقعیت به تصویب قوانین، بودجه پیشنهادی دولت، استیضاح و عزل وزراء و معرفی اسامی جدید برای دادگاه عالی ونزوئلا بپردازد. این حزب پیش از این اعلام کرده بود که در صورت موفقیت در انتخابات پارلمانی قانون عفو عمومی برای آزادی زندانیان سیاسی را به تصویب خواهد رساند. حزب اتحاد دموکراتیک همچنین وعده داده است که قوانینی برای بازسازی اقتصاد ونزوئلا تصویب می کند.

حزب اتحاد دموکراتیک هنوز با کسب دو سوم کرسی های مجلس فاصله دارد. حزبی که بتواند این تعداد کرسی را بدست بیاورد می تواند با حمایت دادگاه عالی مقامات فعلی درگیر در امور انتخاباتی را عزل کند، طرح هایی را جهت برگزاری رفراندوم عمومی ارائه دهد و با تشکیل هیات موسسان، اقدام به نوشتن قانون اساسی جدید کند.

با این حال این نکته را نیز نباید از یاد برد که میان انتظاراتی که در این دور از انتخابات شکل گرفته و قدرت واقعی پارلمان ملی شکاف قابل ملاحظه ای وجود دارد. عمده قانونگذاران در آمریکای لاتین ضعیف هستند و افزون بر این، پارلمان ملی از زمان چاوز نتوانسته به طور مستقل عمل کند، بنابراین بسیاری از توانمندی های بالقوه آن هنوز جنبه عملیاتی پیدا نکرده اند.

دولت مادورو برای تضعیف قدرت پارلمان چه اقداماتی انجام خواهد داد؟

عمده تحلیلگران، حتی پیش از برگزاری انتخابات نیز معتقد بودند که در صورت شکست حزب حاکم، مادورو از همه قدرت خود برای تضعیف پارلمان استفاده خواهد کرد. دولت چاوز و مادورو پیش از این نیز از رویه های مختلف در همین راستا استفاده کرده بودند.

یکی از احتمالاتی که وجود دارد این است که پارلمان فعلی پیش از واگذاری قدرت، به تصویب قانونی بپردازد که به مادورو اختیار تام در اداره امور کشور در باقیمانده مدت زمان ریاست جمهوری خود را بدهد. چنین قانونی پیش از این نیز سابقه داشته است. با این حال، چنین قانونی با توجه به رای بالای حزب مخالف می تواند در میان افکار عمومی بازتاب منفی داشته باشد.

احتمال دیگر این است که دولت با استفاده از دادگاه عالی به مقابله با قوانینی بپردازد که مجلس جدید به تصویب خواهد رساند. از 32 قاضی دادگاه عالی ونزوئلا، 13 نفر آنها در حال بازنشسته شدن هستند. این تعداد به علاوه 5 جایگاه خالی موجود در دادگاه عالی به مجلس فعلی این اجازه را می دهد که به انتخاب 18 قاضی جدید برای دادگاه عالی بپردازد. این تعداد به 12 قاضی منصوب شده در دسامبر 2014 اضافه می شوند. با توجه به اینکه دولت بسیاری از اعضاء دادگاه عالی را منصوب می کند، مادورو می تواند به راحتی بسیاری از طرح های قانونی پارلمان جدید را که مناسب تشخیص ندهد، رد کند. بنابراین پارلمان جدید باید تلاش کند تا با استفاده از قدرت خود بر ترکیب دادگاه عالی تاثیر بگذارد و قدرت آنها را به حداقل برساند.

3- واکنش جنبش چاویسم به این سناریو چگونه خواهد بود؟

به نظر می رسد که جنبش پوپولیستی ونزوئلا نمی تواند وضعیت جدید کشور را -که دولت و پارلمان در دست احزاب مخالف هستند- بپذیرد. این وضعیت از 1999 در ونزوئلا وجود نداشته است.

این جنبش پوپولیستی در بدنه ارتش، حزب حاکم و باندهای مافیایی حضور دارد. چاوز در حفظ این جنبش توان قابل توجهی داشت، اما مادورو با توجه به نتایج ضعیف اقتصادی دولت و شکست قابل توجه فعلی، از توان لازم برای حفظ جنبش برخوردار نیست.

در هر کشور دیگری در چنین وضعیتی احتمال مصالحه دو طرف بر سر موضوعاتی که دغدغه طرفین است –از جمله حل مشکلات اقتصادی- وجود داشت، اما جنبش پوپولیستی ونزوئلا خاصیتی مصالحه ناپذیر دارد.

برقراری نظم

اگرچه مردم ونزوئلا باید به این پیروزی افتخار کنند، اما هنوز اقدامات دیگری لازم است که باید انجام شود.

نخست، نظارت های کافی بر صحت روند انتخابات مادامی که تکلیف چند کرسی باقیمانده مشخص نشده، باید ادامه پیدا کند.

دوم، ونزوئلا در حال ورود به وضعیت حکومت دوگانه است. این شرایط به طور بالقوه می تواند منجر به شکل گیری تعارض شود. بازیگران خارجی مثل نهادهای چندجانبه منطقه ای، جامعه مدنی و دولت هایی که حامی دموکراسی اند و پیش از این نیز نقش مثبت خود را ونزوئلا بازی کردند باید همچنان به حمایت از این کشور بپردازند.

و سوم اینکه، اقتصاد ونزوئلا با توجه به کاهش ارزش نفت شرایط بسیار بدی را تجربه می کند. نرخ بالای فقر و تورم 200 درصدی در انتظار ونزوئلاست. اگر دو حزب بتوانند با یکدیگر کنار آمده و برای بهبود وضعیت اقتصادی با یکدیگر همکاری کنند، باز هم به کمک نهادهای مالی چندجانبه سنتی و غیرسنتی نیاز دارند.

جشن پیروزی نباید حزب اتحاد دموکراتیک را از تغییر و توجه به ضرورت آن در ونزوئلا باز دارد.

منبع: اندیشکده بروکینگز / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ ۲۵