پیروزی حزب عدالت و توسعه؛ تداوم گفتمان اردوغان - داوود اوغلو

محمد علی دستمالی، کارشناس سیاسی مسایل منطقه

دیپلماسی ایرانی: نتایج انتخابات ترکیه نشان داد مردم ترکیه یک بار دیگر حزب عدالت و توسعه را به عنوان حزب حاکم پذیرفتند و آرایی که به آن حزب داده شد، از منظر سیاسی و اجتماعی کاملا شگفتی ساز بود. در انتخابات پارلمانی چند ماه گذشته این حزب نتوانسته بود دولت تشکیل دهد و فقط 232 کرسی را به دست آورده بود، این بار حمایت ها به میزانی بود که احمد داوود اوغلو، نخست وزیر با 316 کرسی کابینه را به تنهایی تشکیل می دهد. در این دوره از انتخابات فقط حزب عدالت و توسعه نبود که شگفتی ساز شد، بلکه حزب حرکت ملی (MHP) به رهبری دولت باغچلی با شکست سنگینی که متحمل شد، توجه همگان را به خود جلب کرد.

یکی از دلایل مهم پیروزی عدالت و توسعه این است که گفتمان حزب توانست از سبد ملی گرایان کرد و هم ملی گرایان ترک، تعداد بسیار زیادی رای را خارج کند. حزب حرکت ملی در این دوره از انتخابات 36 کرسی خودش را به حزب عدالت و توسعه واگذار کرد و این شکست بسیار سنگینی برای آقای باغچلی و همراهانش بود. در چانه زنی های پس از انتخابات 7 ژوئن، آقای باغچلی شرایط بسیار سنگینی را برای ائتلاف با داوود اوغلو اعلام کرده بود و باغچلی که حاظر به ائتلاف نشده بود و امتیازهای بسیار بزرگی می خواست، امروز به شدت دچار شکست شده و همین حزب زمینه پیروزی داوود اوغلو را فراهم کرد.

اما حزب دموکراتیک خلق ها یا HDP به رهبری صلاح الدین دمیرتاش که به عنوان یکی از نهادهای اقماری پ.ک.ک شناخته می شود نیز شکست سنگینی را متحمل شد و در این دوره از انتخابات 21 کرسی خود را از دست داد. بررسی اجمالی انتخابات در همه استان های ترکیه نشان می دهد که در 80 استان از 81 استان ترکیه، حزب عدالت و توسعه با افزایش آرا مواجه بوده که این افزایش آرا بین 3 تا 18 درصد در تلاطم است. جالب اینجاست که بیتشرین افزایش آرای حزب عدالت و توسعه در استان های کرد نشین جنوب و جنوب شرقی از جمله در شالنی اورفه بوده است.

بررسی نتایج انتخابات در استان های کردنشین در جنوب و جنوب شرقی این واقعیت را نشان می دهد که تمام کردهای محافظه کار اسلامگرایی که در انتخابات پیشین به نفع حزب دموکراتیک خلق ها و به عبارتی به پ.ک.ک رای داده بودند، در این دوره از انتخابات به خاطر فضای جنگ و ناامنی که ایجاد شد، یکبار دیگر خواهان ثبات سیاسی و اقتصادی شدند و به نفع داوود اوغلو رای دادند. به محض اعلام نتایج انتخابات در ترکیه که مشخص شد حزب عدالت و توسعه به تنهایی دولت را تشکیل می دهد، دلار آمریکا در مقابل لیره دچار کاهش ارزش 5 درصدی شد و دلاری که مرز 3 لیره را رد کرده بود به 2.8 لیره رسیده است.

یکی از دلایل مهم دیگر پیروزی حزب عدالت و توسعه در این دوره از انتخابات، نتایجی بود که جنگ ارتش ترکیه با پ.ک.ک به بار آورد. استفاده گسترده نیرو هوایی ترکیه از تصاویر و اطلاعات ارسال شده توسط هواپیماهای بدون سرنشین و همچنین ماهواره محلی موجب این شد که کنترل بسیار دقیقی بر مرز ترکیه با کردستان عراق وجود داشته باشد و همین مساله شکست بسیار سنگینی برای پ.ک.ک رقم زد که هم ملی گرایان ترک از این مساله خرسند شدند و به عنوان قدردانی از عدالت و توسعه به این حزب رای دادند و از حرکت ملی روی برگرداندند و هم کردهای اسلامگرا به این نتیجه رسیدند که حمایت از پ.ک.ک فقط می تواند آتش جنگ و ناامنی را در منطقه تقویت کند و همین مساله باعث شد که کردهای اسلامگرا هم به نفع داوود اوغلو رای دهند.

در حال حاضر شاهدیم در ترکیه فضایی پدید آمده که عملا مذاکرات میان دولت و پ.ک.ک متوقف شده و با قدرتی که داوود اوغلو در این دوره از انتخابات به دست آورده، بسیار بعید به نظر می رسد مذاکرات با اوجالان، سران پ.ک.ک و حزب صلح و دموکراسی ادامه پیدا کند. معنی دقیق آن اینست که دولت داوود اوغلو ترجیح خواهد داد به جای کردهای هوادار پ.ک.ک با کردهای اسلامگرای محافظه کار وارد بازی شود و به تدریج نهادهای سیاسی و مدنی بیشتری را بین آنها به وجود آورد که در دوره های بعدی انتخابات بتواند آرای آنها را به دست آورد.

اما یکی از نکات مهم انتخابات که نمی توان نادیده گرفت، این بود که با وجود به دست آوردن پیروزی طلایی 316 کرسی، هنوز هم تعداد کرسی های عدالت و توسعه در حدی نیست که بتواند نظام سیاسی ترکیه را از پارلمانی به ریاستی تغییر دهد. ولی دورنمای سه حزب مخالف یعنی حزب جمهوری خلق به رهبری قلیچدار اوغلو، حزب حرکت ملی به رهبری باغچلی و حزب دموکراتیک خلق ها به رهبری دمیرتاش، نشان می دهد که نشانه هایی از قدرت یافتن احتمالی آن ها در آینده وجود ندارد و گفتمان اردوغان و اوغلو در سالیان آتی هم ترکیه را اداره خواهد کرد.

واقعیت این است که مناسبات تهران- آنکارا پس از این انتخابات هم سردی و انجماد خود را خواهد داشت زیرا اردوغان و داوود اوغلو از مواضع خود نسبت به بشار اسد کوتاه نخواهند آمد و معتقدند که اسد باید حتما کنار برود. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران مواضع 180 درجه مخالف دارد و حمایت همه جانبه از اسد را به عنوان یک سیاست اصلی پذیرفته است و بعید به نظر می رسد در ماه های آتی شاهد گرم شدن روابط تهران و آنکارا باشیم.