چطور رییس جمهور ترکیه بازی باخته را به برد تبدیل کرد؟

عصر ایران - افزایش 4 و نیم میلیونی رای حزب عدالت و توسعه ترکیه در فاصله دو انتخابات در 5 ماه گذشته، دستاورد رجب طیب اردوغان برای حزب حاکم ترکیه بود تا از این طریق نیازی به تقسیم قدرت با احزاب مخالف نباشد و حکومت تک حزبی "آک پارتی" همچنان ادامه یابد.

  انتخابات دیروز در ترکیه پیروزی بزرگی برای حزب عدالت و توسعه و شخص رجب طیب اردوغان بود از آن جهت که این حزب در انتخابات هفتم ژوئن گذشته اکثریت لازم در پارلمان برای تشکیل دولت تک حزبی را از دست داده بود و برای تشکیل حکومت نیازمند ائتلاف با احزاب مخالف بود، اما در انتخاباتی که دیروز (یکشنبه) برگزار شد، حزب عدالت و توسعه با کسب بیش از 49 درصد آرا توانست حدود 4 میلیون و نیم بیش از انتخابات پیشین رای کسب کند و کرسی های خود را در پارلمان به عدد 316 کرسی برساند.

  برای تشکیل حکومت 276 کرسی از پارلمان 550 کرسی ترکیه لازم است و از این رو حزب عدالت و توسعه موفق شد 40 کرسی بیش از این حد نصاب کسب کند و بار دیگر قادر خواهد بود به حکومت تک حزبی بر ترکیه ادامه دهد.

در انتخابات پیشین حزب عدالت و توسعه 18 میلیون و 867 هزار رای و 259 کرسی پارلمان را کسب کرده بود اما در انتخابات اول نوامبر موفق شد با کسب 23 میلیون و 305 هزار رای 316 کرسی پارلمان را از آن خود کند.

این افزایش 4 میلیون و نیمی در آرای حزب عدالت و توسعه  از سه منبع مهم برای این حزب به دست آمد:

1- افت آرای حزب ملی گرای حزکت ملی (MHP) : حزب حرکت ملی بیش از 1 میلیون و 900 هزار ریزش رای داشت و این ریزش رای تقریبا به طور کامل به سبد آرای حزب عدالت و توسعه رفت. حزب حرکت ملی در این دوره از انتخابات تنها موفق به کسب 41 کرسی پارلمان شد. این حزب در هیچ یک از 80 استان ترکیه موفق به کسب اکثریت نشد.

2- افت آرای حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP): این حزب کردی نیز در انتخابات اول نوامبر در مقایسه با انتخابات پیشین بیش از 1 میلیون ریزش رای داشت. این میزان ریزش نیز دقیقا به سبد حزب عدالت و توسعه رفت.

رهبران این حزب در استدلال خود می گویند در 5 ماه گذشته زیر فشار شدید دولت ترکیه بوده اند و تضییقاتی که از سوی دولت ترکیه علیه این حزب اعمال شد، بسیار گسترده بود. از حملات ارتش ترکیه به واحدهای پ.ک.ک گرفته تا بستن بسیاری از دفاتر این حزب در سراسر ترکیه و دستگیری بیش از 500 فعال حزب کردی دموکراتیک خلق ها در طی دوره 5 ماه گذشته، فشارهای سیاسی گسترده ای را متوجه این حزب کرد.

3- آرای حزب سعادت و بی بی پی: در انتخابات هفتم ژوئن دو حزب اسلامگرای "سعادت " و " BBP" در ائتلاف بودند و به همین خاطر موفق شدند بیش از 950 هزار رای کسب کنند اما در این دوره از انتخابات این دو حزب ائتلاف نکردند و در مجموع موفق نشدند بیش از 587 هزار رای کسب کنند. بخشی از ریزش آرای این دو حزب نیز به سبد رای حزب حاکم رفت.

و در نهایت در فاصله 5 ماهی که از انتخابت پیشین تا انتخابات دیروز گذشت، اتفاقات مهمی در ترکیه روی داد. حملات تروریستی به گردهمایی های کردها در شهر سوروچ و حمله تروریستی ماه گذشته به گردهمایی حامیان صلح در آنکارا که بیش از 100 کشته برجای گذاشت ، فضای سیاسی داخلی ترکیه را تحت تاثیر قرار داد.

از سوی دیگر در فاصله بین دو انتخابات دولت ترکیه کمپین نظامی خود علیه داعش و پ.ک.ک را به طور همزمان آغاز کرد (به بهانه حمله تروریستی داعش به گردهمایی فعالان جوان کرد در شهر سوروچ) و در طی این حملات بیش از آنکه به داعش حمله کند به واحدهای نظامی پ.ک.ک حمله کرد و در پاسخ نیز گروه های مسلح کرد با حملات انتقام جویانه به واحدهای نظامی و غیر نظامی جوی امنیتی در ترکیه حاکم کردند.

موضع بسته احزاب ترکیه در قبال تشکیل حکومت ائتلافی نیز یکی دیگر از علل به وجود آمدن بن بست سیاسی در ترکیه شد، هر چند به عقیده بسیاری از ناظران این حزب عدالت و توسعه بود که مسئول عدم تشکیل حکومت ائتلافی بود چون رهبران این حزب نمی خواستند قدرت را با احزاب مخالف خود تقسیم کنند.

در نتیجه این تحولات ارزش پول ملی ترکیه افت محسوسی داشت و برای نخستین بار در دوره حاکمیت حزب عدالت و توسعه در 13 سال گذشته ارزش برابری هر لیر در برابر دلار آمریکا به کمترین میزان خود رسید و رشد اقتصادی سالانه این کشور در مقایسه با رقم 5 سال پیش نصف شد.

  همه این دلایل سبب شد تا حزب عدالت و توسعه در انتخابات اول نوامبر بار دیگر موفق به کسب اکثریت لازم برای تشکیل حکومت غیر ائتلافی شود و رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه همچنان امیدوار به تغییر ساختار نظام سیاسی ترکیه و حرکت به سمت تشکیل یک نظام ریاستی به جای نظام پارلمانی کنونی بماند. اردوغان نیمی از این مسیر را رفته است و او اینک نخستین رییس جمهور منتخب با آرای مستقیم مردم ترکیه است، اما هنوز برای تشکیل یک نظام ریاستی نیاز به تغییر قانون اساسی است.

  به نظر می رسد موافقان و مخالفان اردوغان در یک نکته اشتراک نظر دارند و آن اینکه اردوغان چه خوب باشد و چه بد، هم اینک پس از مصطفی کمال پاشا (آتا ترک) بنیانگذار جمهوری نوین ترکیه، تبدیل به تاثیرگذار ترین سیاستمدار و دولتمرد یک سده گذشته در ترکیه شده است.

  نحوه مدیریت او برای عبور از بن بست سیاسی 5 ماه گذشته حزب عدالت و توسعه و تن ندادن به ائتلاف با احزاب مخالف از طریق ایجاد فاصله زمانی بین دو انتخابات و سپس در پیش گرفتن برخی سیاست های ماجراجویانه و در نهایت افزایش محسوس آرای حزب حاکم و بیرون آمدن از شرایط گذشته، یکی از نشانه های بازی سیاسی ماهرانه اردوغان در عرصه سیاست داخلی ترکیه بوده است.