مشکل سعودی

دیپلماسی ایرانی: ملک سلمان در بحبوحه اختلاف نظرها با آمریکا از واشنگتن دیدار کرد. ریشه این اختلاف نظرها در ویژگی های خاص رژیم کهنه عربستان سعودی است. نظام سیاسی بسیاری از کشورهای دنیا تفاوت قابل توجهی با ساختار سیاسی ایالات متحده دارند اما رژیم عربستان سعودی یکی از متفاوت ترین هاست. رژیم مخدوش عربستان سعودی از دو جهت برای سیاست خارجی آمریکا دردسرساز است؛ تأثیری که عربستان بر خاورمیانه دارد و وابستگی ایالات متحده به عربستان.

علیرغم چیزی که به نظر می رسد، بخش کوچکی از این اختلاف نظرها به توافق هسته ای ایران ربط پیدا می کند. به نظر می رسد که ریاض توافق هسته ای ایران را بهتر از مخالفان توافق در ایالات متحده و اسرائیل پذیرفته باشد. عربستان به دنبال راهی می گردد که دیگران بویژه ایالات متحده را از برقراری رابطه ای صمیمی با رقیب خود در خلیج فارس برحذر دارد. اما این باعث نمی شود که عربستان و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس برای روابط حسنه با تهران تلاش نکنند.

ایالات متحده و عربستان سعودی اگرچه در بعضی موارد مواضع یکسانی دارند، اما اهداف و اولویت های آنها در منطقه پر تنش خاورمیانه در حال واگرایی است. در سوریه جنگ زده٬ آمریکا و عربستان هیچگاه بر سر اینکه برکناری اسد هدف اصلی است و یا مهار داعش با هم تفاهم نداشته اند.

اختلاف نظر بر سر حمایت از شورشیان سوری و یا بررسی صلاح و مصلحت در این باره اختلاف در اولویت ها و اهداف آمریکا و عربستان را به خوبی منعکس می کند.

اولویت های عربستان در عراق به انگیزه های فرقه ای که سیاست عربستان در قبال سوریه را شکل می دهد بستگی دارد که با انگیزه های ایالات متحده بسیار تفاوت دارد. رویکرد عربستان در عراق همانند سوریه تلاش برای سقوط رژیم نیست بلکه از عدم اعتماد به دولتی شیعه محور در بغداد نشات می گیرد. 

در یمن ایالات متحده به لشکرکشی مخرب و گمراه عربستان پیوسته که حاصل این عملیات تنها یک تراژدی انسانی بوده است. هدف اصلی عربستان از این عمل این بوده که نشان دهد چه کسی در شبه جزیره عربستان «رئیس» است که این هم اشتراکی با اهداف ایالات متحده در منطقه ندارد. 

عربستان با تحمیل خود به کشورهای همسایه، بسیار بیشتر از ایران باعث بی ثباتی در منطقه بوده است. پیامد های اعمال تروریستی عربستان سعودی، نگرانی جدی ای برای سیاستگذاران ایالات متحده ایجاد کرده است.

معامله ای که آل سعود سال ها پیش با وهابیون انجام دادند در تغییر عربستان سعودی به آنچه که امروز هست نقش اساسی داشته و آن را تبدیل به یک مشکل کرده است. اینکه فرزندان آل سعود چگونه برای کسب مشروعیت و رسیدن به قدرت تلاش می کنند، مشکل اصلی و از مشخصه های دردسرساز حکومت پادشاهی عربستان است. از دیگر مشخصه های پادشاهی عربستان می توان به این نکات اشاره کرد: قدرت در خاندان آل سعود دست به دست می چرخد و کشور همچون حکومت های قرون وسطایی همچون پلانتاژنت ها (در انگلیس) اداره می شود. هیچ آزادی مذهبی وجود ندارد و حقوق بشر به طرق مختلف نقض می شود. زنان از حقوق اجتماعی بسیاری محروم اند و کمترین حد استقلال عمل را در زندگی روزانه خود دارند. 

حیرت آور است که کشوری با این فاصله از ارزش های لیبرال و دموکراتیک چنین رابطه خوب و نزدیکی با ایالات متحده آمریکا دارد و متحد و شریک او محسوب می شود حتی با وجود اختلاف نظری که در اهداف و اولویت هایشان در منطقه خاورمیانه دارند. هنگامی که کشوری شریک و متحد خوانده می شود٬ خط کشی های منطقه ای تا زمانی که تغییر سیاسی بزرگی در حد تغییر رژیم رخ ندهد ثابت می ماند.

و تغییر رژیم پرزحمت ترین بخش از کل داستان سعودی است. برخی از رهبران سعودی از جمله ملک عبدالله به نظر می رسد که نیاز به حرکت به سمت مدرنیزاسیون و لیبرالیزاسیون را تشخیص داد ه بودند حتی با قدم های کندی که با وجود تعهد به وهابیت امکان آن وجود دارد. این سوال اما  همچنان باقیست که آیا رژیم سعودی خواهد توانست به این نوع تغییرات بیشتر و اساسی تر ادامه دهد؟ اگر شکست بخورد آنگاه پیوستگی و مشارکت امریکا با یک رژیم قدیمی برای سیاستگذاران امریکا مشکلی بزرگتر از آن چه که امروز در برابر خود پیش روی دارند ایجاد خواهند کرد. 

منبع: نشنال اینترست / مترجم: پریسا فرهادی

انتشار اولیه: سه شنبه 17 شهریور 1394 / انتشار مجدد: شنبه 28 شهریور 1394