جنگ ترکیه علیه تروریسم نتیجه توافق هسته‌ای است؟

نویسنده: جاشوا واکر و گابریل میچل

دیپلماسی ایرانی: توافق به دست آمده میان گروه 1+5 و ایران بر سر برنامه هسته ای از سوی حامیانش به عنوان توافق تاریخی و تغییر دهنده بازی در خاورمیانه معرفی می شود. قسمت عمده انتقاداتی که در سطح بین المللی به توافق می شود، از سوی اسرائیل و کشورهای عرب خلیج فارس است. علاوه بر این بحث ها، توافق ایران تاثیر چشمگیری بر دیگر منازعات منطقه ای داشته است که شامل رابطه ایران با رقیب سنتی اش ترکیه می شود.

با روی کار آمدن دولت موقت ترکیه که از زمان انتخابات 7 ژوئن روی کار آمده و تا 1 نوامبر که موعد برگزاری انتخابات زودهنگام است، در قدرت باقی خواهد ماند، ترکیه دو جبهه جنگی علیه داعش و دشمن سنتی اش حزب کارگران ترکیه (پ ک ک) به راه انداخته است. بیشتر تحلیلگران به این نکته اشاره کرده اند که حمله تروریستی 20 جولای در سوروچ، که منجر به کشته شدن دو افسر پلیس ترک شد، به عنوان جرقه ای برای تغییر استراتژیک در آنکارا بوده است.

این حقیقت که این مسئله بلافاصله پس از مذاکرات با ایران صورت گرفته است، نمی تواند تصادفی باشد. روند روبه گسترش رقابت ایران و ترکیه در سطح منطقه در حالی است که تهران از دشمنی بیشتر کردها با آنکارا حمایت می کند.

بهبود جایگاه بین المللی ایران تحت ریاست جمهوری رئیس جمهور حسن روحانی، با کاهش جایگاه ترکیه در جهان همراه شده است. در حالی که روحانی شعارهای خصمانه سلفش، محمود احمدی نژاد را رها کرد، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به طور عجولانه و تهاجمی به دنبال حل مسائل مختلف داخلی و خارج رفت تا این که اعتبارش به عنوان قابل اطمینان ترین شریک مسلمان غرب، لکه دار شده است.

مهمتر از این، در حالی که ایران عملاً شروع به عدم تعارض با ائتلاف به رهبری آمریکا علیه داعش کرده است و همزمان هنوز از حکومت اسد در سوریه حمایت می کند، خشم ترکیه از اسد و تردید آنها در مبارزه با تهدید جهادگرایان، موجب برانگیخته شدن سوال درباره تعهد این عضو ناتو و ارزش قائل شدن برای امنیت منطقه شده است.

موضع ترکیه در قبال ایران در سال های اخیر دستخوش یک تغییر عمده شده است که آنها همچنین سیاست گسترده تری در قبال همسایگان خاورمیانه ای اتخاذ کرده اند. قدرت نرم تهاجمی آنکارا مواجه با بهار عربی در سراسر منطقه شد و واقعیت قدرت سخت هم منجر به جاه طلبی های نئو عثمانی گری در منطقه شده است.

در ضمن ایران با توافق هسته ای جامع بار دیگر امکان دسترسی به بازارهای جهانی را پیدا کرد. در دوران احمدی نژاد، ترکیه بزرگترین شریک تجاری ایران و یکی از طرفداران بین المللی این کشور بود و آنکارا مکرراً خوستار لغو تحریم های بین المللی بود.

پس چرا مقامات ترکیه استقبال چندانی از امضای توافق هسته ای ایران که موجب پایان یافتن رژیم تحریم ها می شود، انجام ندادند؟ اول از همه کارشناسان درباره مزیت های ترکیه از بازگشت ایران به اقتصاد جهانی اختلاف نظر دارند. اما مهمتر از همه، برجام، موقعیت منطقه ای ترکیه را تهدید می کند، این درحالی است که گروه های نیابتی ایران در سراسر منطقه حضور دارند و در ماه های اخیر تهران از پ ک ک حمایت تاکتیکی انجام داده است.

احیای موازنه قدرت میان ترک ها و ایرانی ها که قرن ها در خاورمیانه وجود داشته است و با توافق ایران مجدداً مطرح شده است، باید عمیقاً مورد توجه مقامات ایالات متحده قرار بگیرد. آمریکا باید حواسش به این دو کشور که در حال تضعیف استراتژی ایالات متحده هستند، باشد.

آیا ایالات متحده می تواند منازعه میان آنکارا و تهران را تبدیل به فرصتی برای استراتژی منطقی در قبال سوریه استفاده کند؟ چنین شانسی کم است. اما در حال حاضر ایالات متحده باید بیش از هر زمان دیگری از این اهداف متقابل آگاه باشد و این عامل را به سمت محاسبات گسترده تر منطقه ای سوق دهد.

منبع: War On The Rocks/ مترجم: حسین هوشمند