با حمایت از توافق وین، به جنگ‌طلبان نه بگویید

نویسنده: جفری ساکز *

دیپلماسی ایرانی: توافقی که در وین برای کنترل فعالیت های هسته ای به دست آمد، موجب خشم جنگ طلبان شده است. شهروندان سراسر جهان باید از تلاش شجاعانه باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده دفاع کنند و این واقعیت را بپذیرند که امضاکنندگان این توافق علاوه بر ایالات متحده، پنج کشور دیگر هم هستند. بسیاری از جنگ طلبان در خود دولت اوباما هم حضور دارند.

بسیاری از آمریکایی ها باید این نکته را درک کنند که کشورشان عضو دائم شورای امنیت است، جایی که سیاستمداران اقدامات اجرایی را انجام می دهند، اما سازمان سیا و پنتاگون اغلب اوقات برای حل چالش های سیاست خارجی به جای راه حل های دیپلماتیک از راه حل های نظامی استفاده می کنند.

از سال 1947 که سیا تاسیس شد، ایالات متحده سیاست نیمه پنهان یا نیمه آشکار سرنگونی دولت های خارجی را در پیش گرفته است. در واقع سازمان سیا برای جلوگیری از نظارت دموکراتیک و قابل قبول جلوه دادن مداخله گری به رئیس جمهور، طراحی شده است. این روند موجب سرنگونی ده ها دولت در تمام مناطق جهان شده است.

من اخیراً در کتابم با عنوان «به حرکت در آوردن جهان: تلاش جان اف کندی برای صلح» به دوره ای از فعالیت های سیا اشاره کرده ام. مدت کوتاهی پس از آن که کندی در سال 1961 به قدرت رسید، از طرح سیا برای سرنگونی فیدل کاسترو مطلع شد. کندی گیر کرده بود. او یا باید از طرح سیا برای مداخله در کوبا حمایت می کرد یا آن را وتو می کرد؟ در این بازی وحشتناک، کندی تصمیم گرفت هر دو مسیر را انتخاب کند، به آنها اجازه عملیات داد اما بدون حمایت نیروی هوایی ایالات متحده.

در جریان بحران موشکی، اکثریت مقامات امنیتی به رئیس جمهور توصیه می کردند که علیه نیروهای شوروی حمله نظامی انجام دهد، امری که می توانست منجر به نابودی اتمی شود. اما کندی دست رد به سینه جنگ طلبان زد و بحران را از طریق دیپلماسی حل کرد.

در سال 1963 کندی اعتمادی به مشاوره های ارتش و سیا نداشت. در عوض وی در همان سال با شوروی به توافق منع آزمایش های محدود (LTBT) دست یافت. مردم آمریکا به شدت و به درستی از کندی در مقابل جنگ طلبان حمایت کردند. اما سه ماه بعد، کندی ترور شد.

اگر از لنز تاریخ نگاه کنیم، کار اصلی روسای جمهور ایالات متحده که به اندازه کافی عاقل بوده اند، توقف ماشین جنگی دائمی است. کندی سعی کرد، لیندون جانسون، جانشینش سعی نکرد و افتضاح ویتنام به وجود آمد. کارتر سعی کرد، ریگان سعی نکرد و سازمان سیا وی اقدامات مرگبار زیادی در دهه 1980 در آمریکای مرکزی انجام داد. کلینتون تا حدودی تلاش کرد (به جز در بالکان) و جورج دبلیو بوش اصلاً سعی نکرد و چندین جنگ و ناآرامی به وجود آمد.

در کل اوباما تلاش کرده تا جنگ طلبان را مهار کند، ولی در بعضی اوقات به آنها فرصت داده است، از جمله در هواپیماهای بدون سرنشین و جنگ های پنهان در سوریه، لیبی، یمن و سومالی. در حالی که به جنگ های ایالات متحده در عراق و افغانستان پایان داده است، هواپیماهای بدون سرنشین، حملات هوایی و پیمانکاران خصوصی را جایگزین نیروهای زمینی کرده است.

ایران مطمئناً یک نقطه عطف تاریخی است. دشواری های سیاسی صلح با ایران همانند تلاش های صلح آمیز جان اف کندی با شوروی در سال 1963 است. آمریکایی ها به انقلاب اسلامی 1979 و بحران گروگانگیری که در آن دانشجویان ایرانی 52 کارمند سفارت آمریکا را به مدت 444 روز گروگان گرفتند، بدبین هستند.

آمریکایی های کمی می دانند که سازمان سیا در سال 1953، دولت دموکراتیک ایران را سرنگون کرد و آمریکایی های معدودی هستند که می دانند پس از کودتا، سازمان سیا یک سازمان پلیسی وحشی را در زمان شاه ایجاد کرد. همچنین پس از انقلاب 1979، صدام حسین مجهز به تسلیحات آمریکایی، به ایران حمله کرد و هزاران ایرانی در دهه 1980 کشته شدند و تحریم های بین المللی از دهه 1990، ایران را در تنگنا قرار داده است.

امروز جنگ طلبان در تلاش برای نابودی توافق وین هستند. عربستان در حال مبارزه با ایران بر سر برتری منطقه ای است، رقابتی ژئوپولیتیک که براساس شکاف سنی-شیعه است. اسرائیل، تنها قدرت اتمی خاورمیانه، خواهان حفظ انحصار استراتژیک خودش است و جنگ طلبان آمریکایی به دنبال سرنگونی هستند.

اوباما به درستی متوجه شده است که منافع آمریکا و جهان در ادامه تنازع با ایران نیست، بلکه در صلح با ایران است. بهترین راه برای اطمینان پیدا کردن از عادی سازی روابط با ایران، کمک به بهبود اوضاع اقتصادی و حمایت از ادغام این کشور در جامعه بین المللی است. ایران دارای یک فرهنگ بزرگ و باستانی است. باز کردن در تجارت، توریسم، هنر و ورزش می تواند یک مزیت برای ثبات و رفاه جهانی باشد.  

* استاد توسعه پایدار در دانشگاه کلمبیا و مشاور ویژه دبیرکل سازمان ملل در اهداف توسعه هزاره

منبع: پراجکت سیندیکیت/ مترجم: حسین هوشمند

انتشار اولیه: یکشنبه 4 مرداد 1394 / انتشار مجدد: چهارشنبه 14 مرداد 1394