ایران، یکی از عوامل اختلاف اردوغان با گولن

دیپلماسی ایرانی: برای پنجمین سال است که دیپلماسی ایرانی یادداشت های سرکیس نعوم را که در پی دیدارش با مقام های فعلی و سابق امریکایی نوشته است، منتشر می کند. امسال نیز بر اساس همان رویه دیپلماسی ایرانی تلاش دارد این یادداشت های را ترجمه و منتشر کند. با این تفاوت که از لحاظ زمانی تلاش می شود نزدیک تر به زمان انتشار آن در روزنامه مرجع یعنی روزنامه النهار باشد و کاربردی ترین آنها در این جا انتخاب و منتشر شود. اهمیت این یادداشت ها در این است که به روز هستند و مطابق با تحولات جاری در منطقه تهیه شده اند و در آنها نکاتی مشاهده می شوند که برای خوانندگان می تواند جذاب باشند. در ادامه بخش بیست وسوم این یادداشت ها می آید:

در دیدار با ترک های مقیم نیویورک درباره مواضع و دستاوردها و همچنین تحلیل سیاست های حزب اسلامی یا همان محافظه کاران حاکم بر ترکیه که نزدیک به یک دهه است به رهبری اردوغان بر ترکیه حکم رانی می کنند، پرسیدم. درباره تلاش های رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه برای تغییر حکومت کشور از پارلمانی به ریاست جمهوری و همچنین اختلافاتی که میان او با فتح الله گولن، رهبر جنبش "خدمت" در جریان است، گفتند: «این دعواها پایانی ندارد. اردوغان بعضی وقت ها بیش از جایگاه سیاسی اش و اختیارات که قانون اساسی فعلی به او داده رفتار می کند. اما درباره امور مختلف با نخست وزیر نیز مشورت می کند. معمولا طرح خود را با او در میان می گذارد و اگر موافق بود همه چیز عادی پیش می رود و تصمیم بر سر آن گرفته می شود. البته اردوغان کارهایی دارد که مناسب حکومت غیر ریاست جمهوری نیست. با همه اینها همچنان محبوبیت خیلی خوبی دارد. اگر چه ممکن است در انتخابات پارلمانی پیش رو موفقیتی که به دنبال آن است را به دست نیاورد و نتواند اکثریت دو سومی مجلس را تصاحب کند اما دست از تلاشش برای تغییر حکومت به ریاست جمهوری بر نمی دارد. درباره فسادی هم که از آن گفتی، در ترکیه هم مثل همه جای دنیا فساد است.»

سپس درباره اختلافات اردوغان با رهبر جنبش خدمت پرسیدم، گفتند: «این دو اول با هم متحد و شریک هم در قدرت بودند؛ همان طور که خودت هم اشاره کردی. اما اخیرا به دلایل مختلف از جمله درز اسنادی مبنی بر وجود فسادهای بسیار نزد رئیس جمهور و افراد پیرامون او و خانواده و حاشیه اش میان آنها اختلاف شد. از جمله بر سر ایران، گولن و جنبش خدمت می گویند که ایران طرح شیعی در منطقه دارد که خلاف منافع اهلل تسنن است و هدفش تسلط بر جهان عرب و کلا جهان اسلام است. گولن بر ضرورت برخورد تند با ایران اصرار دارد. اما اردوغان مخالف این نظر است، علی رغم این که خود طرحی ندارد و با آرامش برخورد می کند اما رویکردش بر این است که وارد درگیری های سیاسی مستقیم با ایران نشود، حتی با ورود به درگیری نظامی و امنیتی غیرمستقیم با ایران نیز مخالف است. گولن همچنین می گوید باید ترکیه به دنبال ابزارها و میانجی های غیر ترکی (By Proxy) باشد. از جمله به دنبال رابطه با طرف سومی مثل اسرائیل باشد. گولن به دلیل اقامت طولانی اش در امریکا توانسته روابط بسیار مستحکمی با یهودی ها برقرار کند. برای همین رابطه اش با اسرائیل متفاوت از دیدگاه اردوغان به آن است. اردوغان به رغم وجود روابط تجاری با اسرائیل روابط خوبی با آن ندارد و در برابر آن تندروی می کند. گولن یک فرد سیاسی بود حتی قبل از این که وارد معرکه های سیاسی شود و قبل از این که حزب عدالت و توسعه که اردوغان تاسیس کرد به قدرت برسد. او همیشه از طریق یارانش در کشور نفوذ داشته است. و جنبش خدمت، یک جنبش سیاسی یا متمایل به امور سیاسی حتی به شکل غیر مستقیم است. اما با این حال این جنبش یک حزب سیاسی نیست. آن چه در ترکیه اهمیت دارد دموکراسی است. سکولاریسم دین نیست اما مورد احترام است، و دموکراسی هم فقط انتخابات نیست. ما معتقدیم که ترکیه از همه بحران های داخلی اش خارج خواهد شد و دموکراتیک باقی خواهد ماند.»

نظر دادم: «ترکیه به رهبری اردوغان همچنان به فکر رهبری اسلام سیاسی سنی در منطقه اما به شیوه معتدل است، به رغم این که در بحران سوریه شکست خورده هنوز نزد بسیاری از کشورهای بزرگ و متوسط در جهان به عنوان پایگاهی برای حمایت از اهل تسنن به خصوص در جهان عرب در برابر طرح ایران شیعی محسوب می شود. اما به من بگویید که مواضع ترکیه در قبال سوریه و امریکا و "پیمان بین المللی مبارزه با داعش" و پیمان عربی علیه ایران در یمن چیست؟»

یکی از آنها گفت: «اعمال منطقه امن در سوریه و اعمال منطقه پرواز ممنوع علیه جنگنده های سوری همچنان از مطالبات ما یا مطالبات دولت ترکیه است. شاید هم روزی به این خواسته خود برسیم. اما مواضع ما روشن است، ترکیه عضوی از پیمان بین المللی در مبارزه با تروریسم است. اما به ما بگو استراتژی این پیمان چیست، چه چیزی برایش مهم است، شیوه کارش چگونه است؟ پیمان عربی چه می کند؟ ما عضوی از هر دو پیمان هستیم، به صراحت حرفمان را می زنیم و کاری که فکر می کنیم صحیح است را انجام می دهیم و چیزی که فکر می کنیم سودی ندارد را رد می کنیم. هیچ کس نمی داند طرح های ائتلاف مبارزه با داعش چیست. چگونه می توانند بگویند با جنگنده هایشان به داعش در عراق و سوریه حمله می کنند در حالی که عملا کاری از پیش نمی رود؟ چرا به حکومت سوریه حمله نمی کند در حالی که ما معتقدیم که در شکل گیری داعش دست داشته است؟ پیمان مبارزه با داعش اهداف متناقضی دارد و رفتارها و سیاست های متناقضی را دنبال می کند. هر چه مردم بیشتری در این جنگ کشته می شوند افراد بیشتر به داعش و دیگر گروه های تروریستی می پیوندند. نمی توان با داعش و این گروه ها با یک شیوه مبارزه کرد.»

نظر دادم: «ما شاهد یک حمایت ترکی – عربستانی – قطری از همه کسانی هستیم که در سوریه علیه حکومت اسد می جنگند، چه گروه هایی که خودتان از آنها نبردید و اکنون به گروه های تروریستی تبدیل شده اند چه دیگران. عده ای به آنها پول می دهند، عده ای سلاح و عده ای آنها را آموزش می دهند و تجربیات نظامی در اختیارشان می گذارند عده ای هم کار ورود آنها را به خاک سوریه را تسهیل می بخشند، اجازه بدید با صراحت با شما صحبت کنم. ترکیه از جمله کشورهایی است که با کسانی که می خواهد علیه حکومت اسد بجنگند، با تساهل برخورد می کند. برای همین به بیشتر آنها اجازه می دهد که از خاکش استفاده کنند و آن را به ایستگاهی برای عبور به سوریه تبدیل کنند. علاوه بر آن چشمش را به روی قاچاق سلاح و نیروهای آموزش دیده به سوریه می بندد. هدف از آن چیست؟»

ترک های مقیم نیویورک گفتند: «به اعتقاد ما تنها راه مبارزه با اسلام رادیکال و تندرو و جهادی مراجعه به کتاب های "حدیث" است. ما اجازه نمی دهیم قرآن را تحریف کنند برای این که کلام خدا است. اما "احادیثی" که در کتاب های قدیم از قرن ها پیش وجود داشته اند و حتی شاید دستکاری شده باشند، کارهای داعش و همه تندروهای جهادی را توجیه می کنند. مسیحی ها را به یاد بیاور. چه کار کردند وقتی که به نهضیت مسیحیت رو آوردند؟ زمانی که به دنبال ایجاد جنبش های اصلاح طلبانه رفتند. آن کارها به جنگ هایی کشیده شد که ده ها سال طول کشیدند و در آخر به نهضت های اصلاحی تن دادند که تا حالا هم ادامه دارد. وهابیت در گذشته در ایجاد گروه های تندرو نقش داشته و هنوز هم نقش دارد.»

نظر دادم: «فکر می کنم این حرفتان به جا باشد. اسلام نیاز به یک انقلاب فرهنگی دارد، البته سنی ها به این انقلاب نیاز دارند نه شیعیان. وقتی که مواضع مراجع جهانی اهل تسنن را در جهان می خوانیم می بینیم که خواستار رویارویی با تروریست های داعش هستند و می گویند که باید آنها را آتش زد و دست و پایشان را صلیبی قطع کرد، فکر می کنم مجازات هایی که آنها تجویز می کنند شرعا توجیه پذیر باشد.»

گفتند: «به هر حال، متاسفانه، جهان اسلام نیاز به ریختن خون های بیشتر دارد تا به مرحله اصلاحات برسد.»

ادامه دارد...