دیپلماسی مسیر دو اسرائیل و عربستان

نویسنده: تامارا کافمن وایتز *

دیپلماسی ایرانی: روز پنجشنبه در واشینگتن در یک اقدام خیره کننده یک مقام سابق سعودی و یک مقام اسرائیلی چند دیدار با یکدیگر داشتند و در این جلسات درباره امنیت منطقه ای و به ویژه چالش ایران با یکدیگر صحبت کردند. دیپلماسی مسیر-دو به مباحثات سیاسی ای گفته می شود که بین مقامات سابق، دانشگاهیان و کارشناسان اتاق های فکر دو کشور صورت می گیرد و با این که دولت ها در آن نقش ندارند، اما اغلب خروجی این گونه دیدارها در دیپلماسی رسمی مورد استفاده قرار می گیرد.

این قبیل تلاش های مسیر-دو میان کشورهایی صورت می گیرد که روابط دیپلماتیک رسمی ندارند. اما در زمان هایی که مذاکرات رسمی در حال برگزاری است هم از این گونه گفتگوها استفاده می شود تا ایده ها و پیشنهادات مورد بررسی قرار بگیرند. در واقع بیانیه اسلو میان اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین نتیجه فرآیند مسیر-دو استاد اسرائیلی به نام های یعیر هرشفلد و ران پونداک بود که در زمانی که مذاکرات رسمی مادرید در حال برگزاری بود، صورت گرفت.

نمونه اسلو نشان دهنده ارزش بالای دیپلماسی مسیر-دو است. نشست هایی که بدون پوشش رسانه ای و محدودیت های سیاسی و افکار عمومی، مذاکره کنندگان در آن می توانند به درکی متقابل به منظور دستیابی به ایده هایی که شکاف ها را پر کند و منجر به توافق شود، دست پیدا کنند. اما دیپلماسی مسیر-دو محدودیت هایی هم دارد و آن هم اعلام عمومی مذاکرات اسرائیل و عربستان است. محدودیت هایی که از این واقعیت ناشی می شود مربوط به موفقیت درک متقابل مسیر-دو است که از سایه مقاومت در برابر سیاست داخلی، افکار عمومی و توجه رسانه ها ظهور می کند.

طرف اسرائیلی در این مذاکرات، دور گولد بود که اخیراً به عنوان مدیرکل وزارت خارجه اسرائیل انتخاب شده است، پستی که تاثیر مستقیمی بر سیاستگذاری در وزارت خارجه دارد. طرف عربستانی هم ژنرال انور اشکی بوده است. چیزی که مشخص است مذاکره گولد و اشکی منجر به رسیدن به سند مشترک یا حتی دیدی مشترک درباره مسائل منطقه ای نشده است اما ارزش سوال کردن را دارد که بپرسیم چرا آنها پس از 18 ماه مذاکره، در مقطع کنونی تصمیم به انتشار خبر مذاکره شان گرفتند؟

مطمئناً درک متقابل بهتر از دیگر دیدگاه ها است و نگرانی بزرگی که در این باره وجود داشته عدم وجود مذاکره دیپلماتیک رسمی میان اسرائیلی ها و سعودی ها است که از فرآیند صلح مادرید در سال 1991 که سال 2000 شکست خورد، بر سر میز مذاکره ننشسته بودند.

درباره طرف سعودی باید به این نکته اشاره شود که ژنرال اشکی مشاور شاهزاده بندر بن سلطان، استراتژیست منطقه ای برجسته عربستان بود که هم اکنون به خاطر محمد بن نایف، به حاشیه رانده شده است. اشکی همچنین مشاور ملک فیصل بود که پسرش شاهزاده ترکی فیصل با یک کارشناس امنیتی اسرائیل گفتگوی عمومی داشته و دیگر پسرش سعود الفیصل، تا همین امسال وزیر خارجه بود. پس از روی کار آمدن ملک سلمان، عادل الجبیر، که عضو خانواده سلطنتی نبود، به جای فیصل انتخاب شد. خود الجبیر هم به جای بندر بن سلطان به عنوان سفیر سعودی ها در واشینگتن انتخاب شده بود.

فارغ از این که گفتگو چه تاثیراتی داشته و چه درس هایی به ما می دهد، مشخص می سازد که متحدین خاورمیانه ای ایالات متحده درباره ایران نگران هستند و اعتمادشان به سیاست واشینگتن در قبال ایران را به رغم تلاش های بسیاری که از سوی کاخ سفید برای پر کردن این شکاف صورت گرفته، از دست داده اند.

فاش کردن این گفتگوها به ویژه در مراسمی در واشینگتن، در کنار دیگر نشانه ها به این معنی است که سعودی ها و اسرائیلی ها قصد دارند به کاخ سفید نشان دهند که آنها گزینه های جایگزینی برای وابستگی به ایالات متحده در منطقه دارند.

* عضو ارشد و مدیر مرکز خاورمیانه موسسه بروکینگز. معاون دستیار وزیر خارجه در امور خاور نزدیک از نوامبر 2009 تا ژانویه 2012

منبع: بروکینگز/ مترجم: حسین هوشمند