کاسترو به قول خود وفا کرد

دیپلماسی ایرانی: کوبا و آمریکا در ماه دسامبر گذشته (اوایل دی ماه) اعلام کردند روابط دیپلماتیک میان دو کشور پس از 53 سال از سر گرفته خواهد شد. تصمیمی که پس از هجده ماه مذاکرات محرمانه و با تلاش های پاپ فرانسیس صورت گرفت. رهبر کاتولیک های جهان با ارسال نامه هایی به باراک اوباما و رائل کاسترو، دو کشور را به گفت وگو برای تجدید روابط ترغیب کرد و واتیکان در ماه اکتبر میزبانی نشستی برای نهایی سازی مفاد توافقنامه میان دو کشور را بر عهده گرفت.

از جمله مواردی که دو کشور برای تجدید روابط بر سر آن توافق کردند، آزادی سه جاسوس کوبایی بود که در سال 1998 در آمریکا دستگیر و زندانی شده بودند. کوبا نیز در توافق برای معاوضه زندانیان، رونالدو ساراف تروخیلو کوبایی الاصل را که به عنوان مامور اطلاعاتی آمریکا فعالیت می کرد و حدود 20 سال را در زندان کوبا گذرانده بود به آمریکا فرستاد. کوبا همچنین برای نشان دادن «حسن نیت» خود، آلن پی. گراس را به آمریکا بازگرداند. آلن گراس در سال 2009 به اتهام تلاش برای وارد کردن تجهیزات تلفن ماهواره ای به کوبا در این کشور دستگیر و به 15 سال زندان محکوم شده بود. از دیگر توافقات دو کشور می توان به تسهیل تحریم ها و محدودیت های مالی، مسافرتی و بانکی که علیه کوبا اعمال شده بود، اشاره کرد.

آمریکا همچنین فهرستی از زندانیان سیاسی را که خواستار آزادی آنان بود در اختیار کوبا گذاشت. واشنگتن که از 26 آذرماه تاکنون از افشای فهرست زندانی های سیاسی خودداری کرده بود، در نهایت روز سه شنبه و پس از آزادی زندانیان، این فهرست را منتشر کرد. بیشتر زندانی های آزاد شده اعضای گروه های مخالف دولت کوبا از جمله گروه «زنان سفیدپوش» بودند.

در این حال، پنهان کاری های دولت اوباما در افشای این فهرست با انتقادهای شدیدی مواجه شد. برخی منتقدان از سرگیری روابط واشنگتن و هاوانا بر این عقیده اند که اوباما نمی خواهد مذاکرات رسمی بهبود روابط را به خاطر زندانیان سیاسی به خطر اندازد. برخی هم در مورد اینکه زندانیان واقعا طبق فهرست مورد توافق آزاد شده بودند، شک و تردید دارند. برخی دیگر نیز بر این باورند که دولت اوباما در روند تجدید روابط به اندازه کافی به مسئله حقوق بشر توجه نکرده است.

بسیاری بر این باور بودند که کوبا از آزاد کردن زندانیان سیاسی بر مبنای فهرست اعلام شده خودداری خواهد کرد و آزادی زندانیان سدی بزرگ در روند تجدید روابط میان دو کشور محسوب می شد. با این حال، مقامات واشنگتن در 23 دی ماه اعلام کردند هاوانا با آزاد کردن زندانیان به تعهد خود عمل کرد. برخی مقامات آمریکایی بر این باورند که در روند تجدید روابط می توان کوبا را به آزاد کردن شمار بیشتری از زندانیان سیاسی ترغیب کرد، اما کوبا وجود شمار بیشتر زندانیان سیاسی را به کلی نفی کرده است.

این مسئله که تجدید روابط میان آمریکا و کوبا تا چه اندازه ای موفقیت آمیز باشد و یا اینکه دو طرف تا چه اندازه به تعهدات خود پایبند بمانند، هنوز مشخص نیست. اما اوباما با قدم برداشتن در راستای عادی سازی روابط با کوبا، مسیری را طی می کند که 10 رئیس جمهور پیشین موفق به ورود به آن نشده بودند. اتحاد کوبا با شوروی سابق، اهمیت این کشور را از نظر جغرافیای سیاسی و تلاش برای سلطه ایدئولوؤیکی افزایش داد. آمریکا در سال 1960 در مقابله با این اتحاد، تحریم های تجاری علیه کوبا اعمال و در ماه ژانویه سال 1961 روابط با کوبا را به کلی قطع کرد. اما روابط خصمانه میان دو کشور حتی پس از فروریختن دیوار برلین و فروپاشی شوروی سابق نیز بهبود نیافت. آمریکا با کشورهای کمونیستی دیگری همچون چین و ویتنام ارتباط برقرار کرد، اما روابط با کوبا همچنان خصمانه باقی ماند.

اوباما در آغاز چهار ساله دوم دوره ریاست جمهوری خود روابط با کوبا را در اولویت دستور کار دولت قرار داد و در این راستا، برخی محدودیت های مسافرتی را لغو کرد. جک دیواین کهنه سرباز سیا در مقاله ای تحت عنوان «کوبا، پیام اوباما برای مسکو» در نشریه پولیتیکو نوشت تغییر قابل توجه در روابط آمریکا با کوبا، تاثیرات بین المللی نیز خواهد داشت.

وی در این مقاله افزود: «پس از چندین دهه بن بست سیاسی، جاسوس بازی و روابط خصمانه، در نهایت این فرصت را یافتیم که در تاریخ تغییر ایجاد کنیم. اما این تعییر تاریخی تنها در واشنگتن و هاوانا صورت نمی گیرد، بلکه مسکو را نیز شامل می شود. با بهبود روابط با کوبا، آمریکا در نهایت می تواند خود را از آخرین نشانه های بازمانده از دوران جنگ سرد رها سازد و به جهانیان و  روسیه نشان دهد که می توانند دورانی ناخوشایند را پشت سر بگذارند. در شرایطی که به نظر می رسید نفوذ جهانی آمریکا رو به کاهش است، روابط دیپلماتیک با کوبا این فرصت را برای آمریکا فراهم آورد تا نفوذ خود را در نیمکره غربی به شیوه ای معتبر افزایش دهد و اتحادی جدید بر پایه تجارت و امنیت ایجاد کند.» وی افزود: « تجدید روابط با کوبا همچنین پیامی است برای ولادیمیر پوتین که هنوز با عینک جنگ سرد، به دنیا می نگرد.»

دیواین با اشاره به تلاش های روسیه برای نفوذ در اوکراین و حفظ قدرت در منطقه نوشت: «اوباما با یک حرکت با متحد دیرینه مسکو در نیمکره غربی روابط دیپلماتیک برقرار کرد. اقدام اوباما در مورد کوبا حمایت بین المللی را در پی داشت، اما اقدامات پوتین در اوکراین هیچ نتیجه ای غیر از ناراحتی برای روسیه نداشتند.» این مامور پیشین سازمان سیا در نهایت با اشاره به چشم اندازهای مثبت عادی سازی روابط آمریکا و کوبا، ابراز امیدواری کرد منافع روابط اینچنینی پوتین را به استفاده از سیاستی مشابه در منطقه ترغیب کند.

در هر صورت، با توجه به اینکه کنگره آمریکا هنوز با لغو تحریم ها علیه کوبا به طور رسمی موافقت نکرده است، دولت اوباما مسیری دشوار در بهبود روابط میان دو کشور پیش رو دارد. قرار است 21 ماه ژانویه (اول بهمن ماه) هیاتی متشکل از مقامات عالی رتبه آمریکا از جمله روبرتا جاکوبسن مشاور وزیر امور خارجه این کشور برای شروع مذاکرات در زمینه های گوناگون از سرمایه گذاری گرفته تا مهاجرت، به هاوانا سفر کنند.