تردید در عادی‌سازی روابط حماس و ایران

دیپلماسی ایرانی: حرف های خالد مشعل که یک بار در گفت وگو با یکی از شبکه های کشورهای عربی حوزه خلیج فارس گفته بود که حمایت تهران از قضیه فلسطینی صرفا اهداف ایرانی دارد و می خواهد از غرب برای تحکم اراده خود بر منطقه از طریق حمایت از مقاومت امتیاز بگیرد در حالی که هدف اصلی اش رسیدن به دستاوردهای بزرگ در پرونده هسته ای است، هنوز از اذهان کارشناسان و تحلیلگران پاک نشده است. اظهاراتی که در آن لحظه بیانگر خیالات مشعل بود و الآن برایش ثابت شده که باید هزینه آن اظهارات را بپردازد.

به گزارش روزنامه الاخبار، چاپ بیروت، موعد دیدار رئیس دفتر سیاسی حماس، خالد مشعل از تهران طولانی شده است. آخرین بار ماه گذشته میلادی بود که شماری از رهبران حماس به تهران سفر کرده بودند و برای شکست یخ سردی روابط با مقام های ایرانی دیدار کرده بودند، در آن موقع در خبرها آمد که مشعل به زودی به تهران می رود. اما بعد از آن شایعاتی در خبرها پیچید مبنی بر این که مشعل به زودی از قطر به ترکیه نقل مکان می کند در حالی که صحبت از انتقال دفتر او به تهران نیز به میان آمد. در عین حال گفته می شود تلاش های بسیاری از سوی جمال عیسی، یکی از اعضای ریاست دفتر سیاسی به همراه علی برکه، نماینده این جبنش در لبنان و خالد القدومی، نماینده حماس در تهران در جریان است تا سفر مشعل به تهران موفقیت آمیز باشد.

تا کنون نتایج تلاش های آنها روشن نیست. در حالی که هفته گذشته، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران گفته بود که آمادگی های لازم برای سفر مشعل به تهران فراهم شده اما تا کنون سفر او به تهران به تاخیر افتاده است. یک منبع آگاه می گوید که به مشعل هیچ پاسخ ایجابی برای دیدار با آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران داده نشده و در فهرستی که برای دیدارهای او ارائه شده خبری از دیدار با رهبر انقلاب و رئیس جمهوری ایران نیست.

حماس بر «دیدار باشکوه» برای رئیس دفتر خود از ایران اصرار دارد در حالی که تهران حاضر نیست چنین تضمینی به رئیس دفتر سیاسی حماس بدهد. در حالی که ایران دائما از طریق رسانه های خود و همچنین در طول جنگ حماس با اسرائیل در غزه همه گونه پیام حمایت آمیز برای حماس فرستاد اما این جنبش تا آخرین لحظه بر ایستادن و تمسک به قطر و ترکیه تاکید داشته است. اگر چه گفته می شود که در آخر حماس اعلام آمادگی کرده که به آغوش محور مقاومت باز گردد و در این رابطه از ایران قدردانی نیز کرده است.

گفته می شود دلایل متعددی برای خودداری تهران در برآورده کردن خواسته های حماس وجود دارد از جمله این که تهران نمی خواهد با جمع شدن مشعل با مقام های ارشد ایرانی باعث ناراحتی سوری ها شود. از سوی دیگر اطلاعاتی به دست ایرانی ها رسیده مبنی بر این که مشعل بعد از سفر به آنکارا قصد دارد مجددا به دوحه بازگردد که این مساله را ایرانی ها این گونه برداشت کرده اند که وی همچنان در محور خصمانه با دمشق قرار دارد و هدفش از تغییر فضا با ایران بهره برداری های سیاسی است. حتی گفته می شود در سفر هیئت حماس به تهران که در چارچوب کنفرانس وحدت اسلامی انجام شده بود، به این هیئت ابلاغ شده است که مشعل باید جدول پیشنهاد شده به او برای سفر به تهران را بپذیرد.

یک منبع آگاه در حماس در این باره می گوید: «گزینه های محدودی در برابر حماس قرار دارد. رهبران حماس در حال حاضر تلاش دارند که دفتری برای خود در خارج تامین کنند. همچنین در حال بررسی جغرافیای سیاسی و چارچوب های تصمیم گیری برای خود هستند. به ویژه در غزه که رهبران حماس در آن جا می خواهند هر چه سریع تر نتایج جنگ اخیرشان با اسرائیل نهایی شود.»

از سوی دیگر به رغم این که در خبرها آمده بود که قطر از رئیس دفتر سیاسی حماس خواسته است تا خاک قطر را ترک کند و به ترکیه برود، اعضای حماس این اخبار را رد می کنند و این خبرها را شایعاتی بیش نمی دانند. اسامه حمدان، یکی از مسئولان روابط خارجی حماس در این باره به الاخبار می گوید: «این خبرها کذب و بی پایه است و به هیچ وجه مستحق پاسخ گویی نیست.» این در حالی است که در داخل غزه بر سر حفظ رابطه با قطر اختلاف به وجود آمده به گونه ای که برخی از رهبران حماس در غزه می گویند که قطر برای رسیدن به «یک معامله بزرگ تر ما را فروخته است.»

سامی ابوزهری، سخنگوی حماس در این باره می گوید: «شایعات مبنی بر ترک دوحه توسط مشعل صحت ندارد.» وی از اظهار نظر بیشتر در این زمینه خودداری می کند.

این در حالی است که یکی از اعضای حماس که نخواست نامش فاش شود در گفت وگو با الاخبار از این که رئیس دفتر این جنبش به قطر نقل مکان کرده است، ابراز پشیمانی می کند و می گوید که با وجود وعده های مالی بسیاری که به حماس داده شده این جنبش تا کنون به اندازه این وعده ها استفاده مالی نکرده است. وی همچنین می گوید: «دقیقا بر عکس ایرانی ها که به ما آزادانه پول می دادند و دست ما را در صرف این پول ها باز می گذاشتند.»

وی در پاسخ به این سوال که آیا همچنان رهبران حماس بر امکان ماندن در دوحه حساب کرده اند و این که چه وقت ممکن است آنها دوحه را ترک کنند، می گوید: «حماس بر استفاده ایجابی از آشتی قطری – مصری حساب کرده است.»

حماس بر آشتی با مصر بسیار اصرار دارد در حالی که معاون مشعل، موسی ابو مرزوق که در غزه به سر می برد، نسبت به اصرار به بازگشت روابط با مصر اعتراض دارد و می گوید: «وقتی که مصر گذرگاه رفح را می بندد ما دیگر نمی توانیم به فکر بازگشت به مصر باشیم. البته در طول هفته های اخیر چند باری این گذرگاه را باز کرده است، کما این که دولت مصر دفتر ویژه ای برای خود در قاهره افتتاح کرده و اجازه داده خانواده های ما از قاهره نزد ما باز گردند.»

به هر حال حماس در انتقال دفتر خود به تهران و عادی کردن روابط با ایران همچنان تردید دارد. بعد از آن که انتقال دفتر به قاهره، خارطوم، صنعا و تونس رد شد، تلاش هایی برای بازگرداندن دفتر حماس به امان آغاز شد که این تلاش ها نیز تا کنون ناکام مانده است. در حالی که مواضع دمشق نیز تغییر نکرده است. گزینه ترکیه نیز به عنوان «گزینه اختیاری» نامطلوب دیده می شود، به ویژه که انتقال دفتر به آن جا می تواند مخاطرات امنیتی در بر داشته باشد چرا که سازمان امنیت اسرائیل در آن جا فعالیت بسیار زیادی دارد و دستش در انجام عملیات ایذایی بسیار باز است. از سوی دیگر انتقال دفتر به تهران برای حماس این بیم را به دنبال دارد که ممکن است همه روابط خود با جامعه عربی را از دست بدهد.

در همین رابطه یکی از منابع نزدیک به دولت حماس در غزه به الاخبار گفته است که حمایت قطر از این جبنش به شدت کاهش یافته است و آن طور که در کنفرانس قاهره نیز اعلام کرده، کمک هایش تنها از طریق حکومت خودگردان فلسطینی انجام می شود. کما این که تا کنون نیز حقوق کارمندان عادی و قسط اول کمک به بازسازی غزه را از طریق حکومت خودگردان پرداخت کرده است.

از سوی دیگر یک منبع نزدیک به رام الله نیز گفت که عادی سازی روابط میان حماس با ایران می تواند بر آشتی ملی فلسطینیان تاثیر بگذارد، به ویژه که محمود عباس از اظهارات تهران مبنی بر لزوم مسلح ساختن کرانه باختری اشغالی بسیار عصبانی است. به گفته این منبع عباس در یکی از دیدارهای مصورش به شدت به جمهوری اسلامی ایران به دلیل بیان اظهاراتش در جنگ تاخته که بلافاصله نزدیکانش در این رابطه به او توصیه کرده اند که او نیز این اظهارات خود را پس گرفته که به دنبال آن خودش از فیلم برداران خواسته است که این بخش را از فیلم حذف کنند.  

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: دوشنبه 22 دی 1393 / انتشار مجدد: دوشنبه 29 دی 1393