ناآرامی های فرقه ای در بحرین

دیپلماسی ایرانی:  مدت کوتاهی پس از انتخابات پارلمانی ماه گذشته بحرین، نیروهای امنیتی به خانه عیسی قاسم، عالم شیعه و رهبر معنوی مخالفین در حین برگزاری مراسمی مذهبی، حمله کردند. دولت مدعی است که به خاطر پیدا کردن یک تروریست به خانه قاسم حمله کرده است، البته این شخص را در خانه وی پیدا نکردند. بسیاری گمان می کنند که این حمله در تلافی انتقاد وی از روند انتخابات بوده است. انتخاباتی که به سختی می توان آن را دموکراتیک دانست و برخلاف منافع اکثریت جمعیت بحرین یعنی شیعیان بود.

قاسم که منتقد کهنه کار سلسه حاکم سنی مذهب آل خلیفه است و نفوذی همانند آیت الله علی سیستانی در عراق دارد، از شیعیان خواست تا انتخابات را تحریم کنند. جمعیت وفاق ملی اسلامی که حزب شیعه مخالف اصلی کشور است، از این دستور تبعیت کرد. در نتیجه مشارکت رای دهندگان در انتخابات کاهش چشمگیری یافت. البته دولت مدعی است که مشارکت در رای دهندگان 51 درصد بوده است، اما بعضی از تخمین ها نشان می دهد که مشارکت کمتر از 30 درصد بوده است. به هرحال میزان مشارکت کاهش زیادی در مقایسه با 67 درصد انتخابات پارلمانی سال قبل داشته است.

تعجب آور نیست که حمله به خانه قاسم موجب به وجود آمدن اعتراضات در بحرین می شود. این اقدام حتی موجب اعتراضاتی در عراق، لبنان، ایران و آلمان شد و نشان داد که سیاست های فرقه ای در خاورمیانه تاثیراتی فراملی دارد. حدود چهار سال پس از آغاز شورش عربی که شامل انقلاب بحرین در سال 2011 هم می شود، هویت فرقه ای تبدیل به عاملی مهم در جوامع عرب شده است.

در سفری که به بحرین داشتم متوجه شدم که از سال 2011، مسائل فرقه ای به شدت قطبی شده است و شعیان و سنی ها به طور فزاینده ای در فضاهای عمومی از جمله در دانشگاه ها به طور جداگانه ای فقط با خودشان معاشرت دارند. با وجود وعده های دولت، پیشرفت کمی در زمینه رسیدگی به شکایت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مخالفین انجام شده است. حتی قبل از آغاز قیام در بحرین، مخالفین که زمانی شامل گروه های سنی هم می شد، خواستار انتخابات دموکراتیک برای انتخاب سران دولت از جمله نخست وزیر، که در حال حاضر توسط پادشاه انتخاب می شوند، بودند.

البته درگیری ها در بحرین قابل مقایسه با جنگ فرقه ای خشونت آمیز سوریه نیست. در زمانی کشورهای در اختیار شیعیان و بازیگران غیر دولتی به دلیل این که شیعیان در منطقه در اقلیت بودند، از برادران شیعه خود حمایت می کردند. با این حال این نگرانی ها در سال های اخیر با تغییر توازن منطقه ای به نفع شیعیان کم رنگ شده است. چند عامل باعث به وجود آمدن این فضا شده است، اول، نجات دولت بشار اسد در سوریه و حضور قدرتمندانه شیعیان در دولت عراق موجب تقویت جایگاه ایران و حزب الله شده است. دوم، ظهور گروه های جهادی سنی، از جمله داعش، موجب افزایش دید منفی نسبت به سنی ها شده است. سوم، تنش زدایی در حال رشد ایران و ایالات متحده – چه به صورت واقعی و چه خیالی- موجب تغییر فضای منطقه و جایگاه شیعیان و سنی ها شده است.

در این شرایط شیعیان به عنوان بازیگر منطقه ای مطرح شده اند که باید به رسمیت شناخته شوند و می توانند جایگزین دیگر بازیگران شوند. حمله به خانه قاسم مورد اعتراض شیعیان منطقه و فراتر از آن را در پی داشت. به عنوان مثال، شبکه العالم متعلق به حزب الله، دولت بحرین را به تحریک درگیری های فرقه ای و ترساندن چهره های مذهبی متهم کرد. حزب الله این حمله را محکوم کرد و خواستار حفظ کرامت و حقوق مردم بحرین شد.

در بغداد، هواداران مقتدی صدر در مقابل سفارت بحرین تجمع کردند و علیه این کشور شعار دادند. در آلمان هم انجمن علمای دینی بیانیه دادند و اعلام کردند که شیخ قاسم نه تنها یک شخصیت بحرینی بلکه در قلب تمام کشورهای مسلمان جای دارد. جنبش جوانان شیعه بحرین یا همان ائتلاف 14 فوریه با محکوم کردن این حمله گفت: «این اقدام نشان دهنده حماقت آنها است و عواقب آن توسط رژیم قابل محاسبه نیست.» ایران هم در محکومیت این حمله بیانیه ای صادر کرد و اعلام کرد: «هتک حرمت نمادهای مذهبی و توهین به رهبران مذهبی و علمای محبوب، نشان می دهد که دولت بحرین در برخورد با تظاهرات مسالمت آمیز مردم این کشور روش های امنیتی منسوخ و رویکردهای فرقه ای را در پیش گرفته است.»        

منبع: نشنال اینترست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/20