دکترین «ابهام داوطلبانه» تنها دارنده بمب اتمی خاورمیانه

نویسنده: ژان دومینیک مرشه

دیپلماسی ایرانی: اسرائیل تنها دولت دارنده بمب اتمی در خاورمیانه است و انتظار می رود تا مدت ها همچنان تنها دولت باقی بماند. اما چرا اسرائیل آنقدر جدی در مقابل هر نوع توافق اتمی با ایران ایستاده است؟ و تا برچیده شدن کامل برنامه های اتمی ایران به چیز دیگری رضایت نمی دهد؟ سه تهدید اصلی علیه اسرائیل چیست؟ ایران، ایران و البته باز هم ایران. این نظر یک دیپلمات اسرائیلی بود که مدتی قبل با «اوپینیون» درمیان گذاشته بود. بدون رسیدن به توافقی جدید مذاکره کنندگان هسته ای گفت وگوها را تا ژوئن ۲۰۱۵ تمدید کردند، دوره ای که بنظر می رسد اسرائیل قطعا فشار به واشنگتن را متوقف نخواهد کرد.

در مورد پرونده هسته ای، اسرائیل در وضعیت خاصی گیر افتاده است: این دولت بطور رسمی به عنوان قدرتی اتمی مورد شناسایی قرار نمی گیرد، از ۱۹۶۷ وضعیت بر همین منوال است و سکوت مطلقی بر این شرایط حاکم است و رسانه های اسرائیلی نیز مشمول نوعی سانسور نظامی هستند. در واقع دکترین امنیتی اسرائیل را می شود در این واژه خلاصه کرد «ابهام» (امیمو به عبری). به این معنا که هرگز در مورد مسائلی که دیگر منابع می توانند چیزی بنویسند و بگویند، چیزی گفته نمی شود. این گرایش در بین مقامات امریکایی نیز بعد از انعقاد توافقنامه دو طرف در ۱۹۶۹ دیده می شود. فرانسه نیز درعین حال با احتیاط زیاد به موضوع نزدیک می شود.

دکترین «ابهام داوطلبانه» موضوع مناظرات و بحث های محتاطانه ای در درون تشکیلات اسرائیل بوده است؛ بسیاری از مقامات اسرائیلی خواستار اتخاذ استراتژی بازدارندگی کامل به ویژه در مقابل ایران هستند. در ماه می گذشته، گزارشی منتشر شد که معتقد بود اگر مسئولان اسرائیلی حجاب فعلی را از زرداخانه اتمی شان بردارند، تاثیری همانند کاربرد بمب کوچک اتمی در سکوت سنگین حاکم بر موضوع خواهد داشت. این گزارش توسط اندیشکده «بگین- سادات برای مطالعات استراتژیک» (بسا) وابسته به دانشگاه بار ایلان تل آویو آماده شده بود. البته انتشار عمومی آن نمی توانسته بدون موافقت ضمنی بخشی از مقامات اسرائیلی و نویسندگان اصلی گزارش بوده باشد. یکی از نویسندگان گزارش «لویی رنه برس» رئیس «پروژه دنیل» (گروهی از کار شناسان هسته ای مشاور نخست وزیر اسرائیل) و دیگری ژنرال «جان چین» از فرماندهان سابق نیروی هوایی استراتژیک امریکا بود.

در حقوق بین الملل، اسرائیل در وضعیت متناقض (پارادوکسیکالی) قرار دارد. معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای ۱۹۶۸ عملا تبعیض قانونی را بین دارندگان بمب اتمی  یا داراهای اتمی (امریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه) و دولت های فاقد بمب (ندارهای اتمی) که متعهد به عدم پیگیری دستیابی به بمب اتمی در مقابل کمک هایی برای پیشبرد برنامه صلح آمیز اتمی هستند، روا می دارد. اسرائیل همانند هند و پاکستان این معاهده را امضا نکرده است. این سه دولت متعهد به متن معاهده ای که آن را امضا نکرده اند و به رسمیت نمی شناسند، نیستند. این سه دولت توانسته اند زرادخانه اتمی خود را توسعه دهند اما اسرائیل بطور رسمی حتی «وجود» زرادخانه اتمی اش را هم نمی پذیرد. وضعیت های حقوقی این سه دولت با وضعیت ایران یا کره شمالی (که معاهده ان. پی. تی. را امضا کرده اند)، متفاوت است. وضعیتی که طی آن، این کشور ها متهم به نقض تعهداتشان درقبال معاهده منع گسترش شده اند.

بنابر ارزیابی های «بولتن دانشمندان اتمی» که یک گروه مستقل امریکایی است، زرادخانه اتمی اسرائیل در حدود هشتاد کلاهک اتمی دارد، که البته همه آن ها در سطح عملیاتی نیستند. اگر بخواهیم مقایسه ای انجام بدهیم باید بگوییم که زرادخانه اتمی فرانسه در حدود ۲۵۰ کلاهک اتمی دارد. توسعه اولین بمب های اتمی اسرائیل با همکاری فرانسه شروع شد و شیمون پرز نقش قابل توجهی در این برنامه بازی کرد. اولین بمب های اتمی در بهار ۱۹۶۷ کمی قبل از جنگ شش روزه تولید شدند. اسرائیل برای استفاده از این بمب ها بر هواپیماهای اف-۱۶ و اف-۱۵ امریکایی و موشک های زمین به زمین «یرحو» حساب خاصی باز کرده است. تردیدهای جدی در مورد توانایی اسرائیل در پرتاب موشک های کروز مسلح به کلاهک هسته ای از زیردریایی هایش وجود دارد. در ماه سپتامبر زیردریایی های ارتقا یافته دلفین از سوی آلمان (که در ارتش اسرائیل با نام تانن شناخته می شود) برای تامین توانمندی «ضربه دوم» که جزء ضروری از توانمندی های پاسخگویی به اولین ضربه اتمی است، به اسرائیل تحویل داده شد.

سیگنال های دیگری مثل برقراری خط تلفن قرمز بین اسرائیل و کرملین در ماه ژوئن گذشته نشان از تغییرات جدی داشت. به باور «پیر رازو» محقق و نویسنده کتاب «تساهال: تاریخ مدرن ارتش اسرائیل» قدرت اتمی در اسرائیل موضوعی قدیمی است. رازو توضیح می دهد که در موارد متعددی در سال های ۱۹۶۷، ۱۹۷۳، ۱۹۹۱ و ۲۰۰۶ و با ادعایی مثل حفظ و حراست از قلمرو سرزمینی اش، اسرائیل در مورد استفاده از بمب اتم بحث هایی را به راه انداخته و سعی کرده است استراتژی اتمی اش را نسبت به دکترین ابهام خود روشن کند. اما هر بار بواسطه فشارهای دولت امریکا، اوضاع به سمت آرام شدن پیش رفته است. واشنگتن بیم آن را دارد که چنین اعلام موضعی از سوی اسرائیل سیاست واشنگتن در قبال جهان عرب را با چالش های جدیدی روبرو کند. رازو اضافه می کند که «امروز با توجه به جو بسیار حساس در روابط اسرائیل با واشنگتن، مقامات اسرائیلی می توانند تایید وضعیت نیروی اتمی خود را به عنوان وضعیتی موقتی مورد توجه قرار دهند و حمله به تاسیسات اتمی ایران، هر روز بیشتر از قبل بعید به نظر می رسد. در مقابل این نقطه نظر، «استفان دلوری» در بنیاد پژوهش های استراتژیک معتقد است که «دکترین ابهام همچنان بدون هیچ تغییری باقی خواهد ماند». بنابراین باید به این تصور تخیلی رسمی رضایت داد که اسرائیل اولین دولت اتمی در خاورمیانه باقی خواهد ماند.

منبع: لوپینیون/ مترجم: فرنگیس بیات