امریکا نمی‌تواند به ایران بی‌توجه باشد

دیپلماسی ایرانی: ایران نه تنها خود را کشوری مهم در منطقه می داند بلکه خود را مهم تر از هر کشوری در خاورمیانه می داند. این چیزی است که سیاستمداران و نمایندگان مجامع بین المللی در سفر به تهران بارها شنیده اند، از جمله اخضر الابراهیمی. ایران می خواهد که به عنوان «کشور مهم» به رسمیت شناخته شود. و متناسب با این جایگاه سهم خود را در منطقه می خواهد. ایران تصور می کند با توجه به نقش امنیتی و بزرگی ای که دارد در آخر توافقی میان آن با ایالات متحده حاصل خواهد شد.

الابراهیمی به علی لاریجانی، رئیس فعلی مجلس شورای اسلامی می گوید: «نمی توانید عراق را به حال خود رها کنید، شما کشور بزرگی در منطقه هستید، منظورم ایران و ترکیه و عربستان است، امکان ندارد کشوری را به این شیوه به حال خود رها کنید که در آتش بسوزد.» لاریجانی جواب می دهد: «حق با شماست اما هر کشوری که در عراق نفوذ دارد باید کمک کند، چه امریکایی ها چه ما.»

ایران از امریکا می خواهد که به صراحت آن را به عنوان کشوری مهم در منطقه به رسمیت بشناسد و این مساله را گذرگاهی مهم برای رسیدن به ملزومات تامین امنیت و ثبات منطقه می داند. اما توافقی که ایران بر روی آن تمرکز دارد تا مطابق آن با امریکا به توافق برسد در خاورمیانه حاصل نشده است. برخی می گویند «زمانی که ایران در اوج قدرت بود» فرصت را برای رسیدن به چنین توافقی با امریکا از دست داد.

در چنین چارچوبی می توان انتقادهای شدیداللحن آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر انقلاب جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده را درک کرد. ساده نیست که «کنفرانس امنیت و صلح در عراق» با حضور گسترده کشورهای عربی و جهانی برگزار می شود در حالی که از تهران برای شرکت در آن دعوت نمی شود. نبود ایران در این نشست فضای تاریک برای حمله به داعش در عراق را افزایش می دهد و این مساله به هیچ وجه به سود منطقه و جامعه جهانی نیست. این حرکت مشابه همان رفتاری بود که با ایران بر سر کنفرانس ژنو 2 در عراق صورت گرفت، نشستی که برای رسیدن به راه حل سیاسی در سوریه برگزار شد و در آخر دعوت از ایران پس گرفته شد.

ایران در بحبوحه بهار عرب، حرف اول را در بغداد و دمشق و بیروت می زد. تنها کشوری بود که بیشترین تاثیر را در مهمترین مسائل منطقه ای یعنی نفت و امنیت اسرائیل داشت. در نبود ثقل مصر و انتقال این ثقل به عربستان، تهران توانست در برابر ریاض مانور سیاسی دهد و از یمن و بحرین تا عراق و سوریه و لبنان را زیر نگین خود داشته باشد. در این موفقیت با آغاز بحران سوریه وقفه ایجاد شد، اگر چه در نهایت تهران موفق شد از سقوط حکومت بشار اسد جلوگیری کند. سقوط موصل در زمان دولت نوری مالکی و پیشروی داعش تا بغداد و گرفتن بخش های مهمی از خاک عراق نیز باعث شوکه شدن ایران شد.

اوباما بر حمله به داعش در سوریه تاکید دارد اما هر گونه هماهنگی با حکومت سوریه در این زمینه را رد کرده است. گفته است به جای آن ارتش آزاد را حمایت می کند و به آموزش نیروهای آن می پردازد. این بدان معنا است که امریکا همچنان از دادن هر گونه فرصت طلایی به حکومت اسد برای بازسازی خود خودداری می کند. واشنگتن می گوید حکومت رئیس جمهور بشار اسد، جزئی از مشکل است و نمی تواند جزئی از راه حل به حساب آید. روشن است که امریکا تلاش دارد به حکومت سوریه فشار بیاورد تا به راه حل سیاسی تن دهد، این بدان معنا است که امریکا همچنان به فکر ناکام گذاشتن ایران در سوریه است. در صورتی که اوضاع در سوریه تغییر کند، این تغییر بر وضعیت سیاسی لبنان نیز تاثیر می گذارد و این یعنی آن که اوضاع منطقه نیز دست خوش تغییر خواهد شد.

اما خلاص شدن از داعش در عراق و سوریه از زخم و دردهای این دو کشور مهم خاورمیانه نمی کاهد. اما شکست در برابر آن قطعا بر زخم های آنها می افزاید. این شکست به معنای ادامه جنگ ها و تداوم رویارویی ها خواهد بود. مساله ای که می تواند به نقش آفرینی متفاوت ایران در منطقه نیز بینجامد. برای این که ببینیم چه نقشی ایران ایفا خواهد کرد باید منتظر بمانیم و ببینیم ایران کدام راه را انتخاب خواهد کرد. البته در این راستا باید به سیاست های ولادیمیر پوتین که فعلا سرگرم تجزیه اوکراین است نیز توجه کرد.

منبع: الحیات / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11