گام های مستقل ایران و روسیه در راستای تامین منافع

دیپلماسی ایرانی: بر اساس اخبار منتشر شده قرار است، طی امضای قراردادی به ارزش 70 میلیارد یورو میان ایران و روسیه، دو کشور در زمینه های کشاورزی، انرژی، حمل ونقل، فناوری اطلاعات، تجارت، صنعت، گردشگری و امور بانکی با یکدیگر همکاری داشته باشند اما جزئیات هیچ یک از این همکاری ها  هنوز مشخص نشده و به بخش خصوصی دو کشور سپرده خواهد شد. رقم حجم همکاری های ایران  و روسیه در حالی منتشر می شود که حداکثر حجم روابط اقتصادی میان این دو کشور 2 میلیارد دلار بوده است. بنابراین دستیابی به رقم 70 میلیارد یورو، با توجه به ظرفیت دو کشور و همچنین تحریم های بین المللی علیه ایران و تحریم های غرب علیه روسیه، دور از ذهن به نظر می رسد. از این رو کارشناسان بر این عقیده اند که به طور حتم باید بازه زمانی برای رسیدن به این رقم  در نظر گرفته شود. زمانی که احتمالا بین 5 تا 10 سال به طول می انجامد. از سویی دیگر در این بین، فشارهای غرب بر روسیه برای تجدید همکاری های خود با ایران نیز مزیدی بر علت شده و مشارکت شرکت های روسی در طرح های اقتصادی موجود در ایران را با احتیاط هایی همراه کرده است. در این خصوص گفت وگوی کوتاهی با حسن بهشتی پور کارشناس مسایل آسیای میانه و قفقاز داشته ایم که در ادامه می خوانید:

در خبرها آمده است که ایران و روسیه قراداد همکاری های اقتصادی به ارزش 70 میلیارد یورو امضا کرده اند. آیا با توجه به حجم روابط ایران و روسیه، ظرفیت این میزان همکاری اقتصادی در دو کشور وجود دارد؟

روابط ایران و روسیه طی دو سال اخیر در حوزه سیاسی، به خوبی گسترش پیدا کرده است. نگاه مشترک ایران و روسیه در قضیه سوریه، زمینه همکاری های و همچنین رفت و آمدهای سیاسی را فراهم آورد که پیش از این به صورت وجود نداشت. طی دو سال اخیر رفت و آمد میان مقامات ایران و روسیه در مسایل سیاسی و مشورت های منطقه ای زیادتر شده است. برای نمونه درباره اوضاع عراق و پس از ظهور  داعش در این کشور، همکاری ها بین تهران و مسکو افزایش یافت. اما بعد مسایل اقتصادی به دلیل تحریم های اعمال شده علیه ایران، و همچنین به دلیل همکاری شرکت های روسی یا شرکت های غربی، به میزان قابل توجهی نبوده است؛ ولو اینکه  روسیه به خاطر مساله بحران، در برخی زمینه ها شرکت ها و افراد حقیقی مشمول تحریم شده اند، اما هنوز بانک های این کشور با بانک های غربی در حال تعامل هستند.  اگر این شرکت ها بخواهند تحریم های ایران را نقض کنند، خود به خود روسیه نیز مشمول تحریم می شود. از این رو در چنین شرایطی زمینه های همکاری های اقتصادی میان دو کشور تا زمانی که تحریم ها لغو نشود، دشوار است. وقتی تحریم ها لغو شود، دست شرکت های روسی برای تعامل با ایران بازتر می شود. افرادی که تصور می کنند، به خاطر مساله اوکراین، روسیه با تعامل با ایران تحریم های اعمال شده علیه خود را می شکند، چنین نیست و هنوز این ظرفیت به وجود نیامده است. رسیدن به این حجم از همکاری های اقتصادی زمان بر است. زیرا در این زمینه در ابتدا باید طرفین ال سی هایی باری بازرگانان خود باز کنند. در عین حال باید تبادلات بانکی میان دو کشور شکل گیرد.در حالی که طی سال های گذشته چنین تبادلاتی به خاطر تحریم ها شکل نگرفته بود. به یکباره نمی توان حجم روابط اقتصادی دو کشور را که به دو میلیارد دلار تنزل پیدا کرده بود، به رقم 100 میلیارد دلار برسد. در ابتدا باید زمینه های این حجم از مبادلات را کشف و سپس عملیاتی کرد. هرچند ظرفیت خیلی خوبی بین دو کشور وجود دارد اما بین 5 تا 10 سال طول می کشد که این ظرفیت ها فعال شود. ضمن اینکه تحریم ها نیز باید لغود شود.

این میزان سطح همکاری های اقتصادی میان ایران و رسیه در چه چارچوبی قرار می گیرد؟ در چارچوب بازی برد- باخت روسیه با غرب یا بازی ایران و غرب بر سر مساله هسته ای؟

هر نوع روابطی از این نوع باید متقابلا سودمند باشد تا پایدار بماند. اگر قرار باشد سود یکجانبه و تنها برای یک طرف باشد، چنین مناسباتی پایدار نخواهد بود و شکل نمی گیرد. بنابراین آنهایی که نگران کلاه گذاشتن روسیه بر سر ایران هستند یا معتقدند روسیه به ایران چیزهایی را تحمیل می کند، تنها بدبینی نسبت به واقعیت های امروز است. ایران و روسیه هر دو کشور مستقلی هستند و منافع یکدیگر را خوب درک می کنند و نسبت به آن نیز به موقع واکنش نشان می دهند. برای مثال روسیه در عین داشتن مناسبات خوب با ایران، در عین حال زمانی که با غرب تعامل داشت، به هر هفت قطعنامه علیه ایران رای مثبت داد. چرا؟ برای اینکه با آنها همسو و نگاهش مشترک بود. ایران نیز به همین صورت عمل کرد. در قضیه اوکراین، با وجود اختلافاتی که میان روسیه و اوکراین پیش آمد، ایران طرف روسیه را نگرفت. ایران منافع خودش را مدنظر قرار داد مبنی بر اینکه هم باید با اوکراین روابط خوبی داشته باشد و هم با روسیه و نباید اینگونه روابط با اوکراین را قربانی روابط با روسیه کند. بنابراین وقتی در حوزه اقتصادی کار می کنند، باید سود متقابل داشته باشند. وقتی صحبت از سود متقابل می شود، یعنی الزامی نیست که هم اندازه باشد، چون تهاتری نیست. جای نگرانی نسبت به سطح روابط اقتصادی وجود ندارد. در حال حاضر مهمترین مانع تحریم های بین المللی یکجانبه علیه ایران است. اگر تحریم ها لغو شود، ایران نه تنها رابطه بهتری می تواند با روسیه داشته باشد، بلکه با سایر کشورها نیز می تواند روابط خوبی برقرار کند.

اگر مذاکرات هسته ای به نتیجه برسد و تحریم ها لغو شود و در عین حال روابط روسیه با غرب نیز بهبود یابد. آیا باز هم چنین قراردادی از جایگاه ارزشی خودش برخوردار است و منافع ملی ایران را تامین می کند؟

بله.سیاست ایران اینگونه نیست کبه دلیل عدم داشتن روابط خوب با غرب، به روسیه نزدیک شود. در دوره آقای خاتمی سیاسی ایران برقراری یک رابطه متوازن با چین، هند، روسیه، ژاپن و کره از یک طرف و از طرف دیگر با اتحادیه اروپا و سایر کشورهایی بود که بتوانند روابط را عادی سازی کنند. بنابراین یک رابطه متوان بین شرق و غرب به ویژه در حوزه مسایل اقتصادی مدنظر دولت آقای روحانی هم هست. اینگونه نیست چانچه روابط ایران  با غرب بهبود یابد، چین و روسیه را فراموش کنیم. یا اینکه اگر رابطه بهبود یابد، روسیه سخت گیری های بیشتری برای ما داشته باشد. یا اینگه اکنون که رابطه روسیه با غرب دچار چالش شده، مسکو به ایران امتیاز بدهد. تا کنون امتیاز ویژه ای از سوی روسیه به ایران به خاطر مشکلاتش با غرب داده نشده است. ایران و روسیه بر اساس منافع خود حرکت می کنند. کشورها دوست یا دشمن دائمی ندارد، بلکه منافع دائمی دارند و بر اساس منافع عمل می کنند. اگر تحریم ها لغو شود، بر خلاف برخی از کارشناسان در داخل، خدشه ای به روابط ایران و روسیه وارد نخواهد شد. در عین حال که زمینه بهتری برای برقرار بهتر رابطه با روسیه فراهم می شود که این به نفع منافع ملی ایران است. از طرفی دست ما برای چانه زنی بازتر می شود. وقتی تنها باز چین به روی ما باز باشد و بازارهای دیگر بسته، این می شود که چینی ها دست برتر نسبت به ما دارند.

انتشار اولیه : جمعه 21 شهریور 1393 / باز انتشار: چهارشنبه 26 شهریور 1393