دیپلماسی احضار ارواح

صادق زیباکلام در سرمقاله شرق نوشت:

دیپلماسی ما به ویژه پیرامون مذاکرات «ژنو» و اینکه دقیقا چه چیزی تعهد آمریکایی ها و غربی هاست و چه مواردی را ما متعهد شده ایم، آنقدر پیچیده شده که به نظر می رسد باید برویم برای «احضار ارواح». مسوولان وزارت خارجه از یک سو و دیگران به علاوه رسانه های رسمی و غیررسمی، جملگی عطف به «روح توافق ژنو» کرده و به آمریکا حمله می کنند که این «روح» را پایمال کرده است. ظاهرا در دستگاه دیپلماسی ما، قرارداد و عهد و میثاق های بین المللی همچون موجودات زنده، یک جسم دارند و یک «روح». از آنجا که برای فهم اینکه آیا بالاخره توافق ژنو توسط آمریکایی ها نقض شده یا خیر، ما با مفاد توافق ژنو کاری نداریم و باید روح توافق ژنو را در نظر بگیریم و از آنجا که دیپلمات ها نمی توانند با ارواح ارتباط برقرار کنند، بنابراین باید وزارت خارجه برای پیشبرد مذاکرات هسته ای، آگهی استخدام برای تعدادی کارمند که تخصصشان احضار ارواح است بدهند و آنها بعد از این، روح توافقات و مذاکرات و قول وقرارهای بین المللی را با ترتیباتی خاص احضار کرده و از آنان سوال کنند آیا اقدام اخیر ایالات متحده، نقض توافق ژنو بوده یا خیر؟

ای کاش به جای همنوایی با تندروها و مخالفان مذاکرات هسته ای، جناب رییس جمهور و آقایان ظریف، عراقچی، تخت روانچی و سایرین اعلام می کردند اگرچه اقدام واشنگتن را نمی پذیرند اما این اقدام ربطی به توافق ژنو نداشته و حاصل مصوبات قبلی کنگره ایالات متحده است. مدت ها قبل از توافق ژنو، کنگره ایالات متحده قانونی را تصویب کرده بود که دولت آمریکا را موظف می کرد هر شخص حقیقی و حقوقی که کمک به دورزدن تحریم ها کند را مجازات نماید. این عمل بارها اتفاق افتاد و نه فقط ایرانی ها بلکه بانک ها، موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی غیرایرانی هم مشمول این قانون شدند. تصمیم هفته پیش نیز در ادامه اجرای همان قانون است و هیچ ربطی به توافق ژنو ندارد. البته می توان این سوال را مطرح کرد که دست رییس جمهور در عدم اجرای این مصوبه تا چه میزان باز است؟ و آیا اوباما می توانسته دورزدن تحریم ها را نادیده بگیرد مبادا خللی به مذاکرات وارد کند؟

محض اطلاع، تحریم های جدید آنهایی بودند -یا هنوز هستند- که کنگره می خواست -یا همچنان می خواهد- اجرا کند و اوباما نه تنها با آنها مخالفت کرد بلکه به یاد می آوریم که گفت اگر کنگره با وجود مخالفت شدید قوه مجریه، آن را به تصویب برساند رییس جمهور از اختیارات قانونی استفاده کرده و آن را «وتو» خواهد کرد. اگر آمریکایی ها یا شخص آقای اوباما می خواستند عهد شکنی کنند، تسلیم اراده کنگره شده و راه هموار تری را می پیمودند.
نیازی به احضار ارواح نیست! آنچه نیاز داریم آن است که متولیان دستگاه دیپلماسی مقداری با جسارت بیشتری پای تصمیمات خود و آنجا که منافع ملی کشور اقتضا می کند بایستند و با اولین تندباد تندروها، صحنه را ترک نکنند.

در این میان پرسش سومی وجود دارد و آن این است که آیا رییس جمهور می توانست همانند دوره شش ماهه «اقدام مشترک» پس از توافق ژنو، چشمان خود را روی اجرای این قانون بسته و به روی خود نیاورد که ایرانیان برای تامین نیازهای خود، ناچار به عبور از برخی تحریم ها هستند؟ این پرسش بازمی گردد به دو نکته اساسی: نخست میزان اعتقاد اوباما به اینکه آیا توافق نهایی با ایران انجام خواهد شد یا نه؟ و مورد دوم اینکه اوباما چقدر نگران موردسوال قرارگرفتن توسط اعضای تندرو کنگره آمریکا به خاطر عدم مجازات ایران دراین باره است.