مالکی با ایران و امریکا چه می‌کند؟

دیپلماسی ایرانی: واشنگتن و تهران بر سر بسیاری مسائل با هم اتفاق نظر ندارند با این حال هر دو 8 سال پیش مسیر مالکی برای رسیدن به پست نخست وزیری عراق را هموار کردند و تا به امروز نیز وی را برای ماندن در این پست یاری کردند. اما اکنون که ایران به همراه ایالات متحده خواستار خروج مالکی از قدرت شدند این سیاستمدار عراقی با یک انتخاب تاریخی روبرو شده است: به صورت مسالمت آمیز قدرت را به جانشین خود تحویل دهد و یا در برابر نزدیک ترین متحدان خود ایستاده و برای باقی ماندن در قدرت از زور استفاده کند.

مالکی از همان آغاز یک نخست وزیر تصادفی برای عراق بود که در اصل امریکا و ایران وی را بهترین گزینه موجود از میان نامزدهای شیعه برای تصدی این پست می دانستند. مالکی زمانی که به کاخ نخست وزیر راه یافت توانست به صورت ماهرانه ای هر دو حامی خود را راضی نگه دارد. از سویی با سرکوب قوی ترین گروه شبه نظامی ضد دولتی عراق بسیاری در واشنگتن را تحت تاثیر قرار داد و در عین حال به صورت همزمان با تحکیم قدرت در دستان شیعیان توانسته بود حسن نیت خود را به ایران نشان دهد.

حمایت از مالکی از سوی حامیانش ماه هاست که در حال تضعیف شدن است و بالاخره روز سه شنبه علی شمخانی، دبیر شورای قدرتمند عالی امنیت ملی ایران به صورت رسمی انتصاب حیدر العبادی، را تائید کرد و بدین مشخص شد که از نظر تهران زمان در قدرت ماندن مالکی به سر رسیده است.

شمخانی " انتخاب حیدر العبادی به عنوان نخست وزیر به ایشان، مرجعیت ، مردم و گروه های سیاسی عراق تبریک گفت" و افزود: "ایران از روند قانونی طی شده در خصوص انتخاب نخست وزیر جدید عراق حمایت می کند."

این پیام با توجه به گوینده آن و همینطور شفافیت ماهوی آن بسیار جالب بود. شمخانی روابط شخصی نزدیکی با آیت الله علی خامنه ای، رهبر عالی ایران داشته و بیشتر دوران کاری خود را در سپاه پاسداران ایران گذرانده است. این بدان معناست که نظرات شمخانی به احتمال زیاد با نظرات همه ارکان ساختار قدرت در ایران یکسان باشد.

عبور تهران از مالکی تنها یک روز پس از این اتفاق افتاد که اوباما در تماس با عبادی ضمن تبریک این انتصاب از وی درخواست کرد که به سرعت دولت وحدت ملی را تشکیل دهد. اوباما در نطق کوتاه عمومی خود حتی یک بار هم اشاره ای به مالکی نداشت که این موضوع نشان دهنده عزم جدی امریکا برای خروج این سیاستمدار عراقی از صحنه سیاست این کشور است.

فیصل اعطانی، محقق شورای آتلانتیک معتقد است که "مالکی قطعا بدون حمایت های ایران و ایالات متحده نمی تواند به عنوان حاکم در عراق باقی بماند. وی هر چه که بگوید هم دیگر نخست وزیر عراق نیست."

مایکل آیزنشتات از موسسه واشنگتن برای تحقیقات خاور نزدیک می گوید مالکی حمایت ها در داخل و خارج عراق را از دست داده است. تنها 38 نفر از 96 قانونگذار "دولت قانون" از نخست وزیری العبادی حمایت نکردند.

وی می افزاید: "در عمل، سرنوشت مالکی به عنوان یک سیاستمدار مشروع به پایان رسیده است."

بعید است که مالکی به آرامی صحنه را ترک کند. وی شب شنبه فواد معصوم، رئیس جمهور عراق را متهم به نقض قانون اساسی کرد چرا که وی را مامور تشکیل ائتلاف کرده بود. تنها ساعاتی بعد بود که مالکی وارد فاز سخت افزاری شد و تانک ها و سربازانی را که تحت فرمان مستقیم وی هستند را در منطقه سبز بغداد مستقر کرد. با این حال روز سه شنبه شرایط تغییر کرد و به نظر می رسید که مالکی راه مسالمت آمیز را برگزیده است؛ وی به ارتش دستور داد "در بحران های سیاسی کشور دخالت نکنند."

اعطانی هشدار می دهد که با وجود اینکه مالکی عقب نشینی کرده است اما می تواند زندگی را برای رهبران اینده عراق دشوار کند. وی می افزاید مالکی در این سالها افراد وفادار به خودش را در تمام مناصب کلیدی دولت عراق و نهادهای امنیتی منصوب کرده است. اعطانی معتقد است که وی می تواند به عنوان "رهبر یک گروه شبه نظامی بسیار قدرتمند ظاهر شود که قادر است دردسرهای زیادی را برای ایالات متحده، ایران و رقبای شیعه خود به وجود آورد."

آیزنشتات می گوید که می تواند تصمیم بگیرد که خشونت پاسخ این اتفاقات است.

وی می افزاید: "ممکن است مالکی شانس خود را با تکیه بر ابزار فراقانونی امتحان کند؛ از جمله استفاده از واحدهای وفادار به وی در ارتش برای باقی ماندن در قدرت. شاید از نظر مالکی تبدیل شدن به یک دیکتاتور بهتر از تبدیل شدن به نخست وزیر دمکرات "سابق" است."

منبع: فارن پالیسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی