توافق حاصل نمی شود

دیپلماسی ایرانی: اکنون مذاکرات هسته ای بین ایران و گروه 1+5 به مدت چهار ماه دیگر تمدید شده است. اما به نظر نمی رسد در روز 25 نوامبر یا قبل تر از آن شاهد امضاء توافق هسته ای نهایی باشیم. این یک شکست برای روند دیپلماسی و یک پیروزس برای کنگره آمریکا خواهد بود که به هر ترتیب مخالف توافق با ایران است. دلیل این بدبینی نیز نشانه هایی است که در اظهارات رسمی مقامات  و گزارش رسانه ها به چشم می خورد. در این موضع گیری ها به نظر می رسد که دولت آمریکا مصمم است دستیابی به سلاح هسته ای را برای ایران غیر ممکن کند.

مبنای این منطق بر اساس دو تصور شکل گرفته است:

نخست، ایران مصمم به دستیابی به سلاح هسته ای است و هرچه زودتر باید مانع تولید مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای در این کشور شد.

دوم، ایران نمی خواهد سلاح هسته ای تولید کند و می توان برای همیشه نیز امکان دستیابی به سلاح هسته ای را برای ایران از بین برد.

اگر منطق غرب بر اساس تصور نخست باشد، جایی برای مذاکره با ایران وجود ندارد زیرا ایران از سال 2003 نشان داده که به دنبال دست کشیدن از فعالیت های هسته ای خود نیست. به این ترتیب آمریکا و اروپا باید حضوری 100 ساله در ایران داشته باشند که مطمئن شوند ایران همه تاسیسات هسته ای اش را از بین برده است.

اگر مبنای منطق غرب تصور دوم باشد، آنگاه سیاست منطقی این است که با ایران مذاکره کنیم تا شانس هسته ای شدن ایران را به حداقل برسانیم. این به معنی افزایش نظارت ها بر برنامه های هسته ای ایران و محدود کردن برنامه های هسته ای این کشور است.

شواهدی که تا امروز در دسترس است نشان می دهد که آمریکا و اروپا تصور دوم را مبنای منطق خود قرار داده اند اما نتایجی که به دنبال آن هستند بین اهداف ناشی از فرضیه اول و دوم در نوسان است. آنها می خواهند ایران تعداد سانتریفوژهای خود را کاهش دهد و به دنبال توسعه سانتریفوژهای پیشرفته تر هم نباشد. نتیجه ای که می توان آن را نتیجه هیبریدی نامید.

مشکل اینجاست که بسیاری در کنگره آمریکا خط مشی اسرائیل را در برنامه های هسته ای اسرائیل پذیرفته  و ادعا می کنند ایران قطعا به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای است. اعضای  کنگره از به دست آمدن نتیجه ای مربوط به کاهش تعداد سانتریفوژها خوشحال نمی شوند. آنها می خواهند تاسیسات هسته ای ایران به طول کامل برچیده شود. از سوی دیگر دولت ایران نیز ترجیح می دهد مذاکرات هسته ای به شکست برسد تا اینکه خود را به یک خودکشی سیاسی متعهد کند.

در چنین شرایطی آنچه لازم است بازبینی منطق آمریکا و اروپا در مورد ایران است. اگر آنها واقعا گمان کنند ایران به دنبال سلاح هسته ای است، باید برای شکست مذاکرات و در گرفتن جنگ آماده شوند. این جایزه ای است که اسرائیل مدت ها به دنبال آن بود.

اما اگر آنها به این نتیجه برسند که ایران تصمیمی برای تولید سلاح  هسته ای ندارد، آنگاه آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند نقش موثری در تایید فعالیت های صلح آمیز ایران داشته باشد. معاهده های بین المللی و پیمان منع اشاعه هسته ای و پروتکل الحاقی دست آژانس را برای تایید ماهیت صلح آمیز این برنامه ها باز می کنند. البته همچنان برخی قدرت بازدارندگی این معاهده ها را نادیده می گیرند.

البته شاید این ملاحظات هیچگاه در تعدیل دیدگاه های کنگره موثر نباشد. اما دولت اوباما این کارت را در اختیار دارد. او می تواند با خرد جمعی آنچه که به نفع مردم آمریکا است را انجام دهد. مردم آمریکا نشان دادند که در پرونده سوریه به شدت مخالفت درگیر شدن آمریکا در جنگی دیگر هستند و مقامات کاخ سفید نیز باید این نکته را درک کنند.

منبع: لوب لاگ/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10