ایران ، روسیه و سوریه؛ دوستان جدید آمریکا؟

دیپلماسی ایرانی: نوری مالکی، نخست وزیر عراق باید خیلی از ایالات متحده ناراضی باشد. او که با یک تهدید موجودیتی برای کشورش و تهدیدی سیاسی برای نخست وزیری اش مواجه است، زمزمه حمایت ایالات متحده از رقبای اش را می شنود. به طور قابل پیش بینی، مالکی به هر کشور دیگری که بتواند از او حمایت کند و در عین حال وابستگی اش به کمک آمریکا را کاهش دهد، روی آورده است. او اکنون بیش از هر زمان دیگری به روسیه، ایران و سوریه می اندیشد.

برای مسکو بحران عراق دست کم این مزیت را داشته است که توانسته جنگنده های سوخو 25 فرسوده و مستعمل خود را به این کشور بفرستد. آن هم در شرایطی که آمریکا می گوید با توجه به بی ثباتی ها در عراق شاید تحویل جنگنده های اف – 16 باز هم به تعویق بیفتد. روسیه علاوه بر ارسال این جنگنده ها، تکنسین های خود را برای مونتاژ جت ها و آموزش خلبانان عراق به این کشور اعزام کرده است.

ایران نیز به سهم خود در تامین تجهیزات نظامی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات برای پهبادهای فعال در عراق نقش دارد. این ادعایی است که مقامات آمریکایی مطرح می کنند. از سوی دیگر برخی مقامات عراقی در پارلمان این کشور نیز هشدار داده اند در صورتی که آمریکا دست به کار نشود، از ایران برای همراهی بغداد در مبارزه با داعش کمک خواهند خواست. در مورد سوریه نیز مالکی با اشاره به حمله هایی که سوریه انجام داده می گوید، آنها حمله های خود را انجام می دهند و ما نیز حملات خودمان را داریم و پیروز نهایی دو کشور خواهند بود.

تردیدی وجود ندارد که به رغم تمامی اختلاف نظرها در اولویت ها و ارجحیت ها، روسیه، ایران و سوریه به طور مشترک یک نگرانی دارند و آن تلاش تندروهای سندی برای پایین کشیدن مالکی از قدرت و تجزیه عراق است. همچنین، باوجود محدود بودن ظرفیت ها، این کشورها با موانع داخلی اندکی برای کمک رسانی به دولت مالکی مواجه هستند. فاصله جغرافیایی نیز موجب شده است که ایران و سوریه به طور نسبتا سریعی نسبت به کمک رسانی اقدام کنند. با این حال همچنان روشن نیست که آیا این سه کشور به طور هماهنگ وارد عمل خواهند شد یا خیر. اما اگر این هماهنگی ایجاد شوند نیز بیشتر استراتژیک خواهد بود تا تاکتیکی.

آنچه در این بین جلب توجه می کند این است که اهداف تعریف شده ایران، سوریه و روسیه در این زمینه با اهداف آمریکا همخوانی دارد. از سوی دیگر آمریکا همچنان نسیت به مداخله شرکای هم پیمان اش در بحران عراق اکراه نشان می دهد. دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس، هشدار داده است که امکان سرایت بحران های عراق به بریتانیا نیز وجود دارد. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان نیز تاکید کرده است که ایالات متحده مسئولیت ویژه ای در عراق دارد اما به وضوح نقش کوچکی برای برلین متصور است. ناتو هم می گوید پیمان آتلانتیک شمالی در عراق دخالتی نمی کند.

بحران عراق به طور حتم یک بوته آزمون برای باراک اوباما و تلاش های اش به منظور تدوین یک دکترین جدید امنیت ملی است. اوباما می گوید اگر نیاز باشد ایالات متحده از گزینه نظامی برای برطرف کردن تهدید های متوجه امنیت ملی خود و متحدان اش استفاده می کند. اما در صورتی که موضوعات جاری در جهان تهدیدی را به طور مستقیم متوجه آمریکا نکند، آنگاه واشینگتن نباید به تنهایی وارد عمل شود و با کمک متحدان خود اقدامی هماهنگ به عمل آورد.

تا کنون اوباما چنین رویکردی را در عراق دنبال کرده است. اما مشکل این است که متحدان سنتی آمریکا در مقایسه با روسیه، ایران و سوریه علاقه کمتری به نقش آفرینی در ماجرای عراق نشان می دهند. شاید آنها اقدام جامعی در این مرحله انجام ندهند اما بیش از هر طرف دیگری در حال نقش آفرینی هستند. جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور سابق آمریکا بر این باور بود که منافع و ارزش های آمریکا همسان است، اما با توجه به تضادی که بین متحدان آمریکا و اتحاد سوریه، ایران و روسیه در مورد عراق مشاهده می شود ، باید گفت که اینچنین نیست.

هنوز روشن نیست که آیا تعامل محتاطانه باراک اوباما در واکنش به دستاوردهای گسترده داعش در عراق به موفقیت می رسد یا خیر. اما باید گفت که شاید آمریکا بتواند با همکاری دشمنان دشمنان اش یعنی سوریه ، ایران و روسیه در این زمینه به موفقیت برسد.

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 14 تیر 1393 / باز انتشار : پنجشنبه 19 تیر 1393