برخورد بی سابقه امریکا در خاورمیانه با عراق

دیپلماسی ایرانی : تصاویری که از موصل دیده می شود مطلوب طبع طرفداران فیلم های زامبی است . ماشین های نظامی آتش گرفته در خیابان های خالی جا خوش کرده اند. در هر ایست بازرسی شما نشانه هایی از آخرین تقلاها برای ایستادگی را می بینید. یونیفورم هایی که از تن بیرون آورده شده در محوطه های بیرونی ایست های بازرسی به چشم می خورد. هزاران نفر از ترس جان خود گریخته اند. موصل به شهر ارواحی تبدیل شده اند که تنها سگ ها در خیابان های آن پرسه می زنند، شهری خالی از سکنه.

با اینهمه اینها صحنه های یک فیم زامبی نیست. موصل دومین شهر بزرگ عراق است که پایتخت اقتصادی و سیاسی جمعیت اهل تسنن این کشور هم به حساب می آید. در فاصله روزهای ششم تا نهم ژوئن این شهر توسط گروه داعش به تصرف درآمد. داعش گروهی جداشده از القاعده است که در سال 2013 حساب خود را از القاعده جدا کرد تا به رویای خود برای تشکیل حکومت خلیفه گونه ای که از لبنان تا کوه های زاگرس ایران را شامل شود، جامه عمل بپوشاند. صحنه هایی که در موصل دیده شد اکنون با پیش روی های داعش در ده ها شهر دیگر هم به چشم می خورد.

سوال اینجاست که داعش چگونه موفق به انجام این کودتا شد؟ داعش ار مقر امن خود در سوریه به خوبی و البته در ارامش کامل برنامه ریزی های لازم برای حمله به موصل و دیگر شهرهای عراق را انجام داد. برنامه ریزی ها به گونه ای انجام شد که این حملات به ماه رمضان منتهی شود.

تصاحب علنی فلوجه در ژانویه 2014 توسط داعش فرصت طلبانه بود و با بهره برداری داعش از حرکت های اشتباه دولت عراق. در مقابل به نظر می رسد حمله به عراق آگاهانه و محاسبه شده انجام شد، اقدامی که برای سقوط کنترل دولت در شمال عراق انجام گرفت و داعش تنها نیروی در صحنه باقی ماند. تاکنون داعش موفق بوده است.

داعش، که در گذشته با نام القاعده در عراق شناخته می شد، گروه شبه نظامی است که عاملان حملات انتحاری خود را عمدتا از داوطلبان بین المللی، سربازان خود را از عراق و سوریه و پول خود را عمدتا از کلاهبرداران جنایات سازمان یافته محلی  جذب می کند. داعش از درگیری های سوریه برای استقلال و قدرت گرفتن خود و از  رهبران ارشد القاعده در پاکستان استفاده کرده است. اما بلندپروازی های اصلی داعش در عراق است. اکثریت کادر رهبری و مقام های داعش، از جمله ابوبکر البغدادی، امیر آنها، عراقی هستند.

داعش از مبارزان با تجربه سوری و عراقی ظرف چند ساعت برای باز کردن راه خود به محله های غربی موصل، از Jazira ،  صحرای سوری- عراقی بین رودهای دجله و فرات- استفاده کرد. درک ضعیف دولت عراق از Jazira ، توانایی افزایش صدها نفر جنگجو از عراق و سوریه در جنگ موصل را به این داعش داد. با این حال، به نظر نمی رسد نیروهای تهاجمی داعش چندان زیاد باشند، تعداد آنهابین 400 تا 800 نفر جنگجو تخمین زده شده است. غافلگیری و خشونت به جنبش اجازه داد تا روحیه نیروهای پلیس و ارتش در موصل طی سه روز جنگ سخت، فرو ریزد.داعش جنگید و دولتی را شکست داد که نیروهای ان 15 برابر اندازه خودش بودند.

به نظر می رسید 20 گردان امنیتی دولت در شهر موصل در هشتم و نهم ژوئن به شکل کامل ناپدید شد، با مدرک ویدئویی قابل توجهی که به شکل گسترده نشان داد نیروهای نظامی، وسایل نقلیه و قرارگاه خود را رها، یونیفرم های خود را در آورده و شهر را ترک کردند. یکی از تصاویر یونیفرم دور انداخته شده یک فرمانده تیپ را نشان می دهد. دفتر فرماندار استان و همچنین دو مقر امنیتی اصلی در موصل، هر دو توسط داعش مورد حمله و غارت قرار گرفت. شعبه بانک مرکزی عراق در موصل نیز بنا بر گزارش ها غارت شده و کلیسای آشوری ها نیز به آتش کشیده شده. انبار تدارکات ارتش عراق نیز به دست داعش افتاد و طبق گزارش ها بیش از 200 خودرو هامر، کامیون و ماشین آلات مهندسی توسط آن ها آتش زده شد. فرودگاه بین المللی موصل و فرودگاه نظامی نیز به دست داعش افتاد در حالی که گزارش شده هلیکوپترهای عراقی منهدم بر روی زمین افتاده و خودرو های آرمور شده نیز به عنوان غنیمت جنگی به سرعت به سوریه برده شده است.

در حال حاضر مسابقه ای خطرناک بر سر کنترل موصل آغاز شده است. داعش به هدف اصلی خود یعنی از بین بردن هر نهاد سیاسی و یا نظامی رقیب که عمدتا دربخش عرب نشین غرب رودخانه دجله باشد، دست یافته است. اکنون سعی خواهد کرد تا شهر را با استفاده از جاده ای که از طریق صحرا به روسیه متصل می شود و دیگر مناطق عراق را طریق بیابان های غربی به سرعت تقویت کند. با کنترل دولت متزلزل تا حومه شمال بغداد، داعش سعی در ایجاد اختلال در بغداد را دارد تا حدی که بغداد قادر به جمع آوری نیرو برای پس گرفتن موصل نخواهد بود.

دولت عراق با توجه به اهمیت نمادین و جغرافیایی موصل، چاره ای جز تلاش برای آزادسازی این شهر ندارد. اثیل النجیفی، فرماندار استان نینوا که در موصل ساکن است، 9 ژوئن دست به اعتراض زد و با احتیاط از اشغال دفتر خود توسط گروه داعش گریخت. وی که در کنار ماموران امنیتی خود تفنگ حمل می کرد به دنبال گردآوری مردان موصل برای تشکل گروه شبه نظامی به منظور دفاع از خود در سطح محلی بود. در سرتاسر شمال عراق شهروندان اهل سنت باید بازگشت دولت به قدرت را بپذیرند تا قبل از اینکه در معرض خطر بمب گذاری خودرو توسط داعش قرار گیرند چرا که اولین راه حل جنبش در صورت ظهور مقاومت محلی خواهد بود.

با واحد های نظامی در هم شکسته عراق که در مکانی به دوری تاج- پایگاهی در حومه بغداد نزدیک 200 کیلومتری غرب موصل- صف آرایی می کنند، ضد حمله دولت ضعیف خواهد بود. سربازان بغداد اکنون باید از طریق کمربندی شهرستان های دور و مناطقی میان پایتخت و موصل راه خود را هموار کنند و به این ترتیب انحراف و سردرگمی احتمالی ایجاد کنند تا قدرت را از حکومت پس گیرند.  نیروهای ویژه و واحدهای هوایی به دلیل جابه جایی از این بحران به بحران دیگر به سرعت خسته و خسته تر می شوند. تنها نیروی نظامی که در عراق متعهد نیست، نیروهای پیشمرگه، مبارزان کرد هستند که تحت کنترل دولت منطقه ای کردستان می باشند، اما روابط میان بغداد و منطقه کردستان تیره و تار است.

به دنبال سرنگونی بشار اسد، ایالات متحده ناچار است با احتیاط با گروه های جهادی در سوریه رفتار کند. داعش تنها به عنوان یک جنبش تروریستی از جانب آمریکا در فوریه 2014 تائید شده است.  در حالیکه ممکن است یک استفاده استراتژیک برای شبه نظامیان تندرو اسلام گرا در سوریه وجود داشته باشد، در عراق موضوع ساده است: داعش در شرف پیروزی در این جنگ است و باید آن را متوقف کرد.

ایالات متحده قصد دارد از تبدیل داعش به تنها نیروی نظامی و سیاسی منسجم در مناطق سنی نشین عراق جلوگیری کند. در 10 ژوئن، اسامه النجیفی، رئیس مجلس عراق و سیاستمدار ارشد سنی، خواستار پشتیبانی نظامی بیشتری برای موصل تحت نظارت چارچوب موافقت نامه راهبردی 2011 آمریکا و عراق شده است. پیمانی که حاکم بر روابط دو کشور است. پشت درهای بسته، چندین مقام دولتی عراق به من اطلاع دادند که دولت عراق مصرانه خواستار حملات هوایی ایالات متحده در امتداد مرز سوریه و حومه شهرستان های عراق بر داعش شده است که سکوی پرتابی برای تصرفات داعش می باشد. این گام برای ایالات بیش از حد است. در عوض دولت آمریکا درگیر دیپلماسی های داخلی شده است- از مسئولان خود برای برانگیختن جناح های عراق به سوی تلاش برای مصالحه ای ملی استفاده می کند که از این طریق به اعراب سنی اطمینان وجود  قطعنامه های مسالمت آمیز در رابطه با شکایات آن ها از تبعیض توسط دولت شیعه را می دهد. مصالحه نیز می تواند زمینه ای برای همکاری اعراب سنی در برقراری ثبات در موصل و دیگر مناطق از دست رفته مانند فلوجه را ایجاد کند. این کار حیاتی است، اما با تصرف شهرها یکی پس از دیگر توسط نیروهای داعش، واشنگتن باید اقدامات بیشتری( و با سرعت بیشتری) برای جلوگیری از شکست دولت عراق انجام دهد. نظارت میدانی سخت تر و دقیق تر ایالات متحده بر ارکان های ارتش عراق و  همچنین شاید حملات هوایی آمریکا برای جلوگیری از فروپاشی نظامی عراق نیاز باشد.

دولت اوباما مصمم است تا به تعهد خود یعنی پایان دادن به جنگ ها عمل کند. کاخ سفید به این منظور نیروهای نظامی خود را در سال 2011 خارج کرد. با این حال احتمال دارد عراق به افزایش کمک های امنیتی جدید نیاز داشته باشد، از جمله حملات هوایی و طرح همکاری های امنیتی تقویت شده و انبوه برای بازسازی ارتش درهم شکسته و تربیت آن ها برای جنگ.

خاورمیانه می تواند شاهد فروپاشی ثبات دولت در کشوری چند قومیتی، میان فرقه ای و با 35 میلیون جمعیت و هم مرز با کشورهای مهم منطقه و صادر کننده نفت در جهان، باشد. هر کشور دیگری با اهمیتی مشابه و چالش هایی شدید حمایت بیشتری از ایالات متحده دریافت می کرد، اما تعهد عقب نشینی نیروهای آمریکایی، عراق را در گروهی خاص و متکی به خود قرار داده است. واشنگتن دیگر لذتی از رفتار با عراق به عنوان موردی خاص نمی برد. داعش از زمان اشغال عراق توسط آمریکا پیشرفت کرده و نقشه ای دارد. واشنگتن نیز باید نقشه ای داشته باشد.

منبع : فارن پالیسی / ترجمه : مهناز امین فروغی