راه دشوار به سوی یک معامله هسته ای با ایران

دیپلماسی ایرانی: پیش از اینکه مذاکرات بر سر برنامه های هسته ای ایران در هفته گذشته آغاز شود، مقامات ایرانی لحنی بیش از حد خوش بینانه در مورد ارزیابی احتمال دستیابی به توافق هسته ای تا ضرب الاجل 20 جولای داشتند. اما مقامات آمریکایی که بسیار محتاط تر بودند، ثابت کردند که درست می گفتند. زمانی که مذاکرات در شامگاه جمعه بدون حصول نتیجه در وین خاتمه یافت، یک مقام عالی رتبه آمریکایی از دشواری های زیادی سخت گفت که در حین مذاکرات با آن برخورد کردند و یکی از نمایندگان ایرانی نیز تایید کرد که مذاکرات به نتیجه ملموسی نرسیده است.

طرز بیان و تفکر متفاوتی که در آغاز مذاکرات وجود داشت ، ناشی از یک عدم توازن نهادینه شده است که می تواند به نفع آمریکا و متحدان اش باشد. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران بیش از باراک اوباما، همتای آمریکایی اش یک توافق هسته ای را لازم دارد. تحریم های بین المللی همچنان علیه ایران اعمال می شود و برخی پیش بینی های خوش بینانه در مورد اینکه با توافق هسته ای مقدماتی نظام تحریم ها از هم فرو می پاشد تا کنون تحقق نیافته است. روحانی که با وعده بهبود وضعیت معیشتی مردم و احیای اقتصاد ایران در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته پیروز شد، اکنون باید به وعده های اش عمل کند. در شرایطی که توافق هسته ای مقدماتی ، محدودیت های نسبی در فعالیت های هسته ای ایران ایجاد کرده است، می توان گفت که اوباما می تواند اندکی بیشتر صبر کند. حتی تمدید فرجه شش ماهه مذاکرات می تواند به نفع رئیس جمهور آمریکا هم باشد.

برخی بر این باورند که فضای چهارمین دور از مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 پس از اجرای توافق هسته ای مقدماتی از آنجایی به سوی بدبینی پیش رفت که این یک تاکتیک مذاکره ای برای دریافت امتیازهای بیشتر است. با این وجود یک مقام آمریکایی گفت که واشینگتن نمی داند آیا ایران قادر خواهد بود تصمیم های سخت بگیرد یا خیر. از جمله دغدغه های واشینگتن این است که مدت زمان لازم برای ورود ایران به باشگاه هسته ای را از دو ماه به شش یا حتی 12 ماه افزایش دهد. این جدول زمانی  است که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا اخیرا در سخنرانی خود در کنگره به آن اشاره کرده بود.

شاید این زمان برای اسرائیل و بسیاری از اعضای کنگره خیلی کوتاه باشد. آمریکا و متحدان اش از تهران می خواهند تعداد 19 هزار سانتریفوژ نصب شده در دو سایت متفاوت غنی سازی را به طور محسوسی کاهش دهد. دست کم تا کنون مقامات ایرانی در محافل عمومی تاکید کرده اند که بحث برچیدن زیرساخت هسته ای مطرح نیست و حتی قصد دارند هزاران سانتریفوژ دیگر نیز به زیرساخت هسته ای کشور اضافه کنند.

یک مساله مه دیگر موشک های بالستیک است. مقامات آمریکایی می گویند که توافق هسته ای نهایی با ایران باید شامل پرداختن به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل باشد که در آن توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران ممنوع اعلام شده است. اما رهبری عالی جمهوری اسلامی هفته گذشته خاطرنشان کردند که درخواست برای محدود کردن برنامه های موشکی، احماقه است.

در صورتی که این شکاف های عمیق قابل پل زدن باشند، آنگاه مانع نهایی مدت زمان اجرای توافق هسته ای نهایی است که قرار است محدودیت های بیشتری را در برنامه های هسته ای ایران اعمال کند. تیم مذاکره کننده هسته ای ایران می گوید یک جدول زمانی 3 تا 5 ساله برای اجرای این توافق جامع کافی خواهد بود اما مذاکره کنندگان آمریکایی می گویند این توافق باید یک دهه یا حتی بیشتر اجرایی شود.

در نهایت نیز امتیازهایی که دولت اوباما ناچار است به ایران ارایه کند، زیر ذره بین تندروها و لابی اسرائیل قرار داد. کنگره و اسرائیل که از توافق هسته ای با ایران راضی نخواهند بود، می تواند این توافق را در خطر قرار دهند. تندروهای ایرانی نیز یک تهدید دیگر برای توافق به شمار می روند. دولت های ایران و آمریکا باید تندروهای داخلی را در مورد توافق هسته ای راضی کنند و توافقی را رقم بزنند که برای محافظه کاران نیز قابل قبول باشد. به همین دلیل است که می توان گفت جای خوش بینی وجود ندارند.

منبع: واشینگتن پست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: یکشنبه 28 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: پنجشنبه 31 اردیبهشت 1393