جهانی سازی فتوای هسته ای: راهی به آرزوی اوباما

دیپلماسی ایرانی: ایران و قدرت های جهان که در ماه نوامبر سال گذشته بر سر یک توافقنامه موقت هسته ای به اشتراک نظر رسیدند، اکنون تلاش می کنند تا اواخر ماه جولای به یک توافق هسته ای جامع دست پیدا کنند. موضع ایران در مورد منع سلاح های هسته ای و دیگر انواع سلاح های کشتار جمعی با فتوای آیت الله خامنه ای نیز تقویت شده است. او در سخنرانی افتتاحیه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران در تاریخ 30 آگوست 2012 اعلام کرد: «جمهوری اسلامی از لحاظ فکری و نظری و فقهی، نگهداری سلاح های هسته ای  را گناه بزرگ می داند و معتقد است تکثیر این سلاح ها کاری بیهوده، پرضرر و پرخطر است.» آیت الله خامنه ای همچنین اضافه کرد: ایران "شعار خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای" را مطرح کرده و ما به آن پایبندیم.

ایران همچنین اعلام کرده که حاضر است این فتوا را عملیاتی کند. اینچنین ابتکاری می تواند در دستیابی ایران و قدرت های جهان به توافق نهایی هسته ای مؤثر باشد و روند آن را تسریع کند.

در عین حال این فتوا که ریشه در باورهای قوی اسلامی دارد می تواند نقش مؤثری بسیار فراتر از حل بحران هسته ای ایران ایفا کند.

 به عنوان اولین قدم، باید در اقدامی هماهنگ، رهبران مذهبی جهان اسلام اعم از سنی و شیعه با هم همراه شوند و در مورد تحریم سلاح های کشتار جمعی از این فتوا حمایت کنند. ایران می تواند این روند را با دعوت از رهبران مذهبی برای شرکت در نشستی در تهران با هدف بحث و بررسی ممنوعیت استفاده از سلاح های هسته ای و صدور یک «فتوای جهان اسلامی» تحقق بخشد.

در قدم بعدی، برای جلب حمایت جهانی، سازمان کنفرانس اسلامی می تواند ضمن تایید "فتوای جهان اسلامی"، آن را به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کند. اینچنین اقدامی فرصتی را در اختیار دبیر کل سازمان ملل بان کی مون قرار می دهد تا مجمعی متشکل از رهبران دینی از همه ادیان ابراهیمی اعم از مسلمان و مسیحی و یهودی را تشلکیل داده تا این مجمع از دیدگاه مذهبی ممنوعیت تولید، نگهداری و استفاده از سلاح های کشتار جمعی را تایید کنند. تایید رهبران دینی به نمایندگی از میلیاردها پیرو مذاهب ابراهیمی، قدم بزرگی به سمت ایجاد هماهنگی و وحدت در میان ادیان مهم جهان و تقویت تلاش ها در پایان دادن به اشاعه سلاح های هسته ای است.

پس از تایید رهبران دینی جهان، مجمع عمومی سازمان ملل می تواند در حمایت از این "فتوای جهانی"، آن را بصورت قطعنامه ای در مورد عدم اشاعه صادر کند. این قطعنامه می تواند مبنایی شود تا کمیته ای متشکل از کارشناسان آژانس بین المللی انرژی اتمی با هدف شناسایی نقاط ضعف و کاستی های معاهده های کنونی مربوط به سلاح های کشتار جمعی تشکیل و پیشنهادات لازم برای تقویت معاهدات کنونی و رفع تبعیضها را تدوین کند.

چهار دهه اجرای کنوانسیون های سلاح های کشتار جمعی و یک دهه مذاکرات هسته ای بین ایران وکشورهای 1+5، کاستی های این معاهده ها را نمایان کرده است. اصول «جهانی سازی فتوا» برای مقابله با مشکلات و رفع کاستی های معاهده کنونی هسته ای می تواند با این اقدامات صورت گیرد:

 1) جهانی سازی پروتکل الحاقی

 2) مکانیسم های جهانی نظارتی بیشتر

 3) اقدامات جدید جهانی در زمینه شفاف سازی فعالیت ها و فرآیند بازرسی قوی

 4) معرفی مکانیسمی برای چندجانبه گرایی غنی سازی هسته ای در سطح جهانی و

 5) محدودسازی سقف غنی سازی به 5 درصد در سطح جهان ، که سطحی مطمئن برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته ای است.

مراحل مورد اشاره در بالا مسیر بهره گیری از فتوا برای دستیابی به یک چارچوب بین المللی جامع در برابر چالش های ناشی از سلاح های کشتار جمعی در حال حاضر و آینده را نشان می دهد. این اقدامات همچنین می تواند مسیر شورای امنیت سازمان ملل برای اقدامات چندجانبه در معرفی سازوکارهای جدید ملی و بین المللی به منظور تقویت و گسترش کنوانسیون های فعلی سلاح های کشتار جمعی را هموار کند.

ایده «جهانی سازی فتوا» نه تنها موقعیتی فراهم خواهد کرد تا ایران بتواند به طور کامل در روند عدم اشاعه نقش آفرین باشد، بلکه در چندین جبهه منطقه ای و بین المللی نتایج مثبتی به دنبال خواهد داشت.

معاهده ان پی تی و «جهانی سازی فتوا» هر دو هدف مشترکی را دنبال می کنند. تبدیل این فتوا به سند قانونی در سازمان ملل می تواند مزیت های زیر را به دنبال داشته باشد:

1. ان پی تی را تقویت کرده و به تلاش ها برای رسیدن به ایده امحای کامل سلاح های هسته ای در جهان، ایده «صفر جهانی» (Global Zero[1]) کمک کند.
2. در پیشبرد تلاش ها برای رسیدن به خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی مؤثر باشد.
3. با حمایت های دینی، اجتماعی و بین المللی، همه کشورهای مسلمان منطقه ملزم می شوند در سطح ملی قوانینی را به منظور ممنوعیت استفاده از انواع سلاح های کشتار جمعی به تصویب برسانند.
4. فشار بیشتری به اسرائیل وارد می کند تا به این حرکت پیوسته و سلاحهای هسته ای خود را رها کند.
5. به شفاف سازی موثرتردر مورد منع فعالیت های تکثیر سلاح های کشتار جمعی توسط کشورهای غربی -عضو و غیر عضو ان پی تی – منجر می شود؛ مانند کمکهای آنها در تامین تکنولوژی و دانش لازم برای ساخت سلاح هسته ای در اسرائیل و ارسال سلاح های شیمیایی برای صدام حسین جهت استفاده در جنگ علیه ایران در دهه 1980.

این جنبش جدید بین المللی برای رسیدن به آرزوی «صفر جهانی» و امحای تسلیحات اتمی می تواند فشار مؤثر و مضاعفی به دولت های جهان وارد کند تا در سطح ملی قوانین محکم تری را برای جلوگیری از اشاعه هرگونه سلاح کشتار جمعی تصویب کنند.

اهمیت توافق هسته ای موقت اخیر در این است که نشان می دهد قدرت های جهانی بالاخره از مقاومت در برابر حقوق قانونی ایران برای غنی سازی در چارچوب ان پی تی و تهدید این کشور به تحریم های بیشتر دست کشیده اند. اکنون زمان مناسب برای قدرت های جهانی است تا از ظرفیت موجود در فتوا و توافق جامع هسته ای با ایران به عنوان مدلی برای عدم اشاعه استفاده کنند.

اینچنین اقدامی ما را به آرزوی اوباما در به صفر رساندن تسلیحات اتمی (Nuclear-Zero) که در سخنرانی خود در دروازه براندنبورگ برلین به آن اشاره کرد که: «صلح همراه با عدالت به معنی ایجاد امنیت در جهان بدون سلاح هسته ای است.» ، نزدیک تر می کند.

حسین موسویان پژوهشگر دانشگاه پرینستون، معاون پیشین شورای امنیت ملی ایران و مولف کتاب "بحران هسته ای ایران".کتاب جدید وی تحت عنوان "ایران و آمریکا،گذشته شکست خورده و مسیر صلح" 22 مه توسط انتشارات بلمزبری منتشر میشود.

منبع: اشرق الاوسط