انتخابات 2014 هند؛ ویژگی­ها و مختصات

در هند بزرگ ترین انتخابات جهان در حال برگزاری است. 814 میلیون نفر (بیش از کل جمعیت قاره اروپا) واجد شرایط رای دهی، طی 9 مرحله از 18 فروردین تا 22 اردیبهشت پای صندوق های رای می روند و افراد مورد نظر خود را از میان 8000 نامزد برمی گزینند. این ماراتن دموکراتیک، به معنای آزاد شدن یک انرژی سیاسی عظیم است و از زوایای مختلف قابل بررسی می­باشد. این گزارش، برخی از مهم­ترین مختصات و موضوعات مطرح در این رویداد بزرگ را بررسی می­کند.

انتخابات شانزدهمین دوره لوک سابا (مجلس عوام هند) به مراحل پایانی خود نزدیک می شود. پیش بینی اغلب نظر سنجی­ها و تحلیل گران این است که حزب مخالف دولت یعنی بهاراتیا جاناتا (بی.جی.پی)، شمار بیشتری از کرسی ها را از آنِ خود خواهد ساخت و دولت بعدی توسط کاندیدای این حزب و سر وزیر کنونی ایالت گجرات یعنی «نارندرا مودی» تشکیل خواهد شد. از این انتخابات به عنوان بزرگ ترین، طولانی ترین و دومین انتخابات پرهزینه جهان یاد می شود. علاوه بر این، بسیاری از تحلیل گران و ناظران سیاسی معتقدند که دستکم در مقایسه با انتخابات های دو دهه گذشته در هند، این، یک انتخابات متمایز با ویژگی های منحصر به فرد است به طوری که نتایج آن، تغییرات قابل توجهی در عرصه سیاست داخلی و خارجی آن کشور به وجود خواهد آورد. از جمله عوامل تمایز و ویژگی­های خاص این دوره از انتخابات می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. محوریت مباحث اقتصادی: موضوعات اقتصادی، هسته اصلی مباحث انتخابات 2014 را تشکیل می دهد. این انتخابات در زمانی برگزار می گردد که هند در حال دست و پنجه نرم کردن با بدترین شرایط اقتصادی خود از دهه 1980 است. مقطع فعلی، طولانی ترین دوره ای است که هند نرخ رشد اقتصادی زیر 5 درصد را تجربه می کند. طی سه سال گذشته، هند در میان اقتصادهای نوظهور، از صدر به قعر جدول سقوط کرده است. بر اساس برآوردهای رسمی دولت، هنوز 270 میلیون هندی زیر خط فقر هستند. صاحبان صنایع از عدم حمایت دولت در سیاستگزاری های اقتصادی و مالیاتی مایوس شده اند. نرخ بالای تورم و بیکاری از مشکلات اصلی دولت کنونی است و بالطبع هر حزب یا ائتلافی که دولت آتی را تشکیل دهد نیز با این معضلات روبروست و باید راهکارهای عملی برای حل آن ها داشته باشد. از همین روست که در این دوره، برنامه­های احزاب برای رشد و توسعه، کنترل رکود، مبارزه با تورم و متنوع سازی اقتصاد، پررنگ­ترین بخش مانیفست آن­هاست.

2. جریان مبارزه با فساد: دیگر چالش مهم امروز هند، سوء استفاده از قدرت و فساد گسترده­ای است که در سیستم­های سیاسی، اداری و قضایی رخنه کرده است. طبق برآورد کمیسیون انتخابات هند، حدود 75 درصد از دارایی ها و درآمدهای شش حزب ملی آن کشور (مبلغی معادل 601 میلیون دلار)، از منابع نامشخص تامین می­شود. همچنین در حال حاضر 30 درصد از نمایندگان لوک سابا، پرونده قضای رصد از نمایندگان لوک سابا، پرونده قضایی مفتوح دارند که نیمی از آن، مربوط به جرایم بزرگی چون قتل و آدم ربایی است. وجود این فساد شایع،  موجب از دست رفتن اعتماد به حاکمیت شده و این بدین معناست که جامعه، به یک خانه تکانی اساسی در سیستم سیاسی احساس نیاز می­کند.

ظهور جریانات اجتماعی و سیاسی ضد فساد و نیز شکل گیری احزابی که مبارزه با فساد را مهم ترین برنامه انتخاباتی خود عنوان کرده­اند، زائیده همین بی­اعتمادی نسبت به نظام حاکم است. حزب عام آدمی (AAP) که در اواخر سال 2012 توسط یک فعال مدنی به نام «آرویند کجریوال» تاسیس شد، نمودی از مطالبات مردم هند برای مبارزه با ویژه خواری، نظارت بر درآمدهای دولتی و لزوم پاکدستی دولتمردان بود. این حزب نوپا در جلب نظر مردم پایتخت موفق عمل کرد و چندی پیش توانست طی نمایشی خیره کننده در انتخابات مجلس ایالتی دهلی نو، شمار زیادی از کرسی­ها را تصاحب نماید. هرچند بعدها برای تشکیل دولت ایالتی و مدیریت پایتخت با مشکلاتی مواجه شد.

ظهور حزب عام آدمی در صحنه سیاسی هند که در آن غالباً سیاستمداری نوعی فن موروثی است، پدیده جدیدی محسوب می شود. این حزب با شعار مبارزه با فساد و به طور کلی مبارزه با شیوه جاری حکومتداری در هند، راهی را برای ورود افراد خارج از حلقه سیاستمداران موروثی به سیستم سیاسی گشوده و فارغ از هر نتیجه­ای که در انتخابات سراسری به دست بیاورد، تاثیر خود را در این سیستم برجای گذاشته است.

3. ترکیب سنی جوان: مطالعات دموگرافیک، حاکی از جوان بودن جمعیت هند است. 50 درصد جمعیت، زیر 25 سال سن دارند و سالانه 9 میلیون نفر وارد بازار کار می­شوند. به این ترتیب این کشور به زودی حدود یک پنجم نیروی فعال جهان را در خود جای خواهد داد که به منظور ایجاد فرصت های شغلی کافی برای همه آنان، لازم است اقتصاد بسیار سریع­تر از نرخ کنونی رشد کند. از سوی دیگر، رشد چشمگیر شهرنشینی و شمار زیاد جوانانی که در جستجوی کار از روستا به شهر مهاجرت می­کنند، اهمیت تقویت زیرساخت­ها و اشتغال زایی را دوچندان می سازد.

امسال در مقایسه با دوره پیشین انتخابات (2009)، حدود صد میلیون نفر به خیل عظیم رای دهندگان هندی افزوده شده اند. از کل واجدین شرایط، ده درصد (81 میلیون نفر) رای اولی هستند و 3 درصد (23 میلیون نفر) 18 تا 19 ساله اند. خواسته های این گروه های سنی برای برخورداری از شغل مناسب، درآمد مکفی و آینده روشن با شرایط فعلی اقتصادی هند همخوانی ندارد. این جوانان تشنه تغییرند و رای ایشان می تواند سیستم کنونی را تغییر دهد. به خصوص که احزاب مخالف با تمام قوا برای ترغیب جوانان و جلب رای آنان تلاش کرده و وعده تشکیل دولتی قوی با اقتصادی سالم و پویا داده­اند.

4. تحت الشعاع قرار گرفتن حزب: نکته مهم دیگری که انتخابات 2014 را از انتخابات های گذشته متمایز می­سازد، فردمحوری است؛ یعنی تبلیغ و تمرکز زیاد بر شخصیت ها و کاندیداها، منفرد و مستقل از ماهیت حزب. شدت شخصی سازی تبلیغات و برندسازی از چهره های انتخاباتی، به قدری است که حتی بر ماهیت حزب هم سایه می افکند. این وضعیت به استثنای دوره ایندیرا گاندی، در سایر دوره های انتخابات بی سابقه بوده است. به گونه ای که می توان گفت انتخابات این دوره، نوعی رقابت میان چهره هاست.

در این رابطه، به طور مشخص می توان به نحوه معرفی و تبلیغات نارندرا مودی اشاره کرد. نامزد 63 ساله حزب بی.جی.پی، اگرچه در ابتدا با مقاومت هایی از سوی هم حزبان ارشد خود مواجه بود، ولی طی سال گذشته به تدریج با کمپین بسیار منسجم، برگزاری تجمعات انتخاباتی پرشمار، ایراد نطق­های جذاب و عوام پسند و استفاده هوشمندانه از فضای مجازی توانست در عرصه تبلیغات انتخاباتی یکه تازی کند و حتی به فاکتور مهمی در ایجاد تصویر عمومی بی.جی.پی تبدیل شود. منتقدان فردمحوری انتخابات می گویند تمرکز قدرت در دست مودی، باعث به حاشیه راندن سایر ارکان حزب بی.جی.پی به خصوص کهنه کارانی مانند لعل کریشنا ادوانی و مورلی منوهار جوشی می شود.

نکته جالب، پویایی و تحول مداوم در عرصه رقابت این چهره های انتخاباتی است. درست یکسال پیش، هنگامی که فضای انتخاباتی رفته رفته در هند تقویت می شد، نارندرا مودی نامزد حزب مخالف و راهول گاندی نامزد حزب حاکم دو چهره شاخص بودند. 9 ماه بعد که حزب تازه تاسیس عام آدمی نتایج بسیار خوبی در انتخابات دهلی کسب کرد، آرویند کجریوال نیز به جمع آنان اضافه شد. اما دو چهره اخیر الذکر، رفته رفته کم فروغ­تر ظاهر شدند و در عوض مودی به چهره مسلط و بلامنازع تبلیغات انتخاباتی بدل گشت. امروز با پوسترها و ماسک­های مودی که تقریباً در سراسر هند به چشم می خورد و بحث از مدل توسعه ای- مدیریتی او در گجرات، اصطلاحاً "موج مودی" به راه افتاده است. گویی انتخابات 2014 به رفراندمی در خصوص وی تبدیل شده و رای دهندگان، میان تمایل یا عدم تمایل به نخست وزیری او در حال انتخاب هستند.

5. تبلیغات گسترده: حجم و میزان تبلیغات در این دوره از انتخابات بی مانند است. بنا بر اعلام کمیسیون انتخابات، مجموع هزینه های برگزاری انتخابات سراسری هند از زمان اولین دوره آن در سال 1952 تا به امروز 84 برابر شده است. تخمین زده می شود این انتخابات با صرف 5 میلیارد دلار هزینه تبلیغات توسط احزاب و کاندیداها، پس از انتخابات ریاست جمهوی در ایالات متحده، پرهزینه­ترین انتخابات جهان باشد.

در این میان، سهم تبلیغات در فضای مجازی نیز قابل توجه است. احتمالاً مبلغی بین 4 تا 5 میلیارد روپیه صرف تبلیغ در شبکه­های اجتماعی پرمخاطبی چون تویی تر و فیسبوک خواهد شد. بی.جی.پی در این عرصه نیز پیشتاز است. کمیته تبلیغات بی.جی.پی که به مثابه اتاق جنگ این حزب در فضای مجازی عمل می­کند، هزاران وبلاگ نویس و کارشناس شبکه را در سراسر کشور به کار گرفته که علاوه بر تولید و نشر مطلب در اینترنت، فعالیت­های تبلیغاتی رقبا را رصد می کنند و تصمیم می گیرند که در هر مقطع چه پیامی باید به مخاطبان داده شود. این کمیته برای اینکه نفوذ تبلیغات را بیشتر کند و اطمینان حاصل نماید که حتی اقشار پایین و فاقد دسترسی به اینترنت هم در معرض این تبلیغات قرار می گیرند، یک سیستم پیام رسان نیز راه­اندازی کرده که حتی روی ساده­ترین تلفن های همراه قابل استفاده است و برنامه­های بی.جی.پی به خصوص در مورد بهبود وضعیت روستاییان و کشاورزان را از طریق پیامک و پیام صوتی به مخاطبان عرضه می­کند.

6. دو قطبی بودن: صحنه سیاسی هند همواره متاثر از عوامل قومیتی، فرقه ای، مذهبی و کاستی بوده است. این عوامل، در آستانه هر انتخابات اهمیت ویژه ای می یابند و احزاب می کوشند با بهره برداری از گرایشات و باورهای قومیتی و فرقه ای مردم، نظر و رای آنان را به سوی خود جلب نمایند. به دلایل سیاسی و تاریخی، مناطقی که در آن ها مسلمانان تراکم بیشتری دارند (اوتارپرادش و بیهار)، همواره شاهد بیش ترین حجم فعالیت های احزاب جهت قطبی ساختن و چندپاره نمودن آراء مردم بوده است.

هرچند انتخابات امسال عمدتاً بر مباحث اقتصاد و توسعه متمرکز است و جوّ فرقه گرایی سابق در این دوره فرونشسته، اما نمی­توان انکار کرد که اقشاری از جامعه هند همچنان بر مبنای خطوط قومی رای می دهند و همین نکته سبب می شود علیرغم مقررات کمیسیون انتخابات، احزاب کماکان به سیاست های قوم گرایانه توسل جویند. اتخاذ این سیاست ها به طرز اجتناب ناپذیری اختلاف میان اقوام، مذاهب و کاست ها را تشدید می کند و در مواردی حتی به تشنج و درگیری می انجامد. وقوع ناآرامی های سال گذشته در مظفرنگر ایالت اوتارپرادش که بیش از 50 کشته و هزاران بی خانمان برجای گذاشت، از تازه ترین نمونه های جریان قطبی سازی انتخابات به شمار می آید.

در این دوره از انتخابات، اصلی­ترین حزب مخالف یعنی بی.جی.پی به سرکردگی نارندرا مودی به دنبال پایان دادن به دو دوره متوالی زمامداری حزب حاکم است. بی.جی.پی به تلاش برای دو قطبی ساختن بانک رای بر مبنای مسائل قومیتی متهم است. گفته می شود این حزب در تلاش است تا از طریق تشدید اختلاف با اقلیت های قومی، جامعه را دو قطبی کرده و اکثریت هندو را به حمایت از خود پای صندوق رای بکشاند. مثلاً «راجنات جیریراج» رئیس شاخه بیهار بی.جی.پی اخیراً در موضع گیری تندی اعلام کرد همه در انتخابات یا باید از مودی حمایت کنند و یا به پاکستان مهاجرت نمایند! همین مسئله موجب هراس اقلیت های قومی از شکل گیری دولت آینده توسط بی.جی.پی شده است.

بی.جی.پی همواره این اتهامات را رد کرده و در سیاست های اعلامی خود بر تعالی اقلیت های قومی تاکید می کند. این حزب در انتخابات امسال طرح های ویژه ای برای تعامل با مسلمانان اجرا کرد و کوشید از در آشتی جویی با آنان وارد شود. اما به هر حال سایه وقایعی چون تخریب مسجد بابری (1992) و ناآرامی های گجرات (2002)، کماکان بر سر این حزب سنگینی می کند و به احتمال فراوان نگاه مسلمانان به این حزب در کوتاه مدت تغییری نخواهد کرد.

7. نقش طبقه متوسط: جامعه هند عمدتاً یک جامعه روستایی و کشاورزی است. 60 درصد جمعیت آن، در روستاها سکونت دارند و لذا گفته می شود رای روستاییان نتیجه انتخابات را رقم می زند. اما در سال های اخیر، افزایش نرخ سواد، بهداشت، بهبود وضعیت زنان و سطح کیفی زندگی موجب شده طبقه متوسط نیز در آن کشور رشد چشمگیری داشته باشد. طبقه متوسط، ارزش ها و مطالبات متفاوتی دارد، خطوط متفاوتی دنبال می کند و انتظار می رود در انتخابات، گرایش به سوی تغییر وضع موجود داشته باشد.

به علاوه، در این دوره از انتخابات افراد زیادی از طبقه مذکور، جهت ایفای نقش در نظام سیاسی فعال شده اند. مثلاً برخی تجار و صاحبان صنایع از فضای اقتصاد و کسب و کار، قدم به عرصه رقابت انتخاباتی نهاده اند. «ناندان نیله کانی» و «بالا کریشنان» مدیران ارشد اینفوسیز از بزرگ ترین شرکت های فناوری اطلاعات هند از جمله این اشخاص اند که موقعیت شغلی خود در آن شرکت را رها کرده و برای راهیابی به لوک سابا فعالیت می کنند. اگرچه فقدان تجربه سیاسی، یک چالش عمده بر سر راه این گونه افراد است، اما به نظر می رسد باور تغییر در شیوه حکومتداری، در میان طبقه متوسط جامعه در حال جا افتادن است.

نتیجه گیری: احتمالاً در نگاه اول، تصویر کلی که بر اساس نکات فوق به دست می آید این خواهد بود که روند انتخابات 2014 هند به سوی تغییر وضع موجود است. بدین معنا که که رای دهندگان هندی متقاعد شده­اند زمان ایجاد تغییر در صحنه سیاسی کشور به منظور بهبود اوضاع فرا رسیده است. پیشتازی بی.جی.پی در نظرسنجی ها را هم می توان شاهد این مدعا دانست. با این وجود نباید در تعبیر و تفسیر این تصویر کلی، دچار اشتباه شویم. مثلاً با اینکه جمعیت جوان می تواند بر سمت و سوی جریان انتخابات اثر بگذار، اما نبایست در اینکه جوانان راه متفاوتی می روند و رایشان پیام تغییر دارد اغراق نمود. به هرحال هر جوان هندی هم تحت تاثیر یک چارچوب قومیتی، کاستی، مذهبی و زبانی رفتار می کند. به علاوه اینکه اگرچه دولت حزب کنگره در سال های اخیر عملکرد بحث برانگیز و منتقدان زیادی داشته است، اما خانواده نهرو -گاندی کماکان در هند محبوب است. طرفداران بی.جی.پی عمدتاً از طبقه متوسط، کاست های برتر و اقشار تحصیلکرده اند. در حالی که اکثریت جمعیت کشور که روستاییان و طبقات محروم جامعه هستند به سیاست های رفاهی حزب حاکم دل بسته­اند و این عامل می تواند موجب استمرار وفاداری آنان به این حزب گردد.

نکته مهم دیگر این است که ناکارآمدی کنگره در چند سال اخیر و رویگردانی مردم از این حزب، لزوماً به معنای تمایل آن ها به بی.جی.پی نیست. به جز این دو حزب عمده، شمار زیادی از احزاب ملی و منطقه ای هستند که به واسطه عملکرد موفق سال های اخیر، شانس بالایی برای افزایش کرسی های خود در لوک سابا دارند. BSP به رهبری مایاواتی، BJD به رهبری نوین پاتنایک، AIADMK به رهبری جایالالیتا و کنگره ترینامول به رهبری مامتا بانرجی از جمله این احزاب اند. در دهه های اخیر، بی.جی.پی و کنگره بدون کمک احزاب هم پیمانشان، رویهم رفته به سختی نیمی از کل آراء را از آنِ خود کرده اند. این بدین معناست که نیمی از رای دهندگان به احزابی غیر از این دو حزب عمده رای می دهند.

احتمالاً در انتخابات 2014 گرایش به احزاب غیر کنگره و غیر بی.جی.پی بیش از پیش تقویت می شود. زیرا برای مردمی که از عملکرد حزب حاکم دلسرد شده اند اما در عین حال زمینه جذب آن ها به بی.جی.پی به دلایل مختلف وجود ندارد، احزاب غیر کنگره و غیر بی.جی.پی گزینه های مناسبی به شمار می روند. به هرحال وجود ده ها حزب کوچک و بزرگ ملی و منطقه ای در هند، چشم انداز سیاسی این کشور را پیچیده و پیش بینی در خصوص نتایج انتخابات آن را بسیار دشوار می سازد.