از دولت موقت انتظار معجزه نباید داشت

دیپلماسی ایرانی: قدرت در مصر باز هم دست به دست شد. در شرایطی که محمد مرسی رئیس جمهور منتخب مردم در نخستین انتخابات عمومی در مصر پس از فروپاشی حاکمیت مبارک همچنان جلسات دادگاه خود را می گذارند به نظر می رسد که مخالفان وی هم چندان با یک صدایی در عالم سیاست پیش نمی روند. با استعفای هفته گذشته دولت پیشین در حال حاضر ابراهیم محلب به عنوان رئیس دولت انتقالی کار خود را آغاز کرده است . انتخابات مصر در ماه آوریل برگزار خواهد شد و گفته می شود که دولت جدید برای بسترسازی در این خصوص کار خود را آغاز کرده است . با اینهمه به نظر نمی رسد که تنور سیاسی انتخابات هم با آمدن مردی که خود به فساد مالی متهم است چندان گرم شود. در همین حال برخی دلایل استعفای ببلاوی را عدم توانایی او در کاهش مشکلات اقتصادی می دانند و عده ای دیگر هم فراهم آوردن بستر و زمینه ای برای حضور السیسی برای نامزدی در انتخابات می دانند.دلایل تغییر دولت در مصر ، میزان نفوذ قدرت های خارجی اعم از روس ها تا امریکایی ها بر سیاست داخلی این کشور و میزان رضایت مردم از دولت جدید را با جعفرقنادباشی کارشناس مسایل شمال آفریقا در میان گذاشتیم:

کابینه جدید مصر برای تشکیل دولت معرفی شد.در شرایطی که مصر خود را برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری مهیا می کند چرا باید با تغییر ناگهانی دولت روبه رو باشیم؟

 تقریبا همه تحلیلگران بر این نکته اتفاق نظر دارند که استعفای کابینه ببلاوی و روی کار آمدن محلب با انتخابات آینده مصر و فراهم آوردن شرایط انتخابات مرتبط است. شرایط انتخابات نیز به چند دسته تقسیم می شود: یکی ایجاد شرایط اجتماعی و ایجاد فضای سیاسی مناسب، دیگری عوامل برگزار کننده انتخابات که موثر هستند و در نهایت آنچه در پشت صحنه  روی می دهد. از طرفی نظامیان و سیاسیون بر سر آینده مصر و تقسیم قدرت با چالش هایی رو به رو می شود که هنوز نمایان نشده است. بخشی از این چالش نیز به حمایت های غرب و ارتجاع منطقه، دلارهای عربستان و امارات مربوط می شود. از این در چگونگی هزینه کردن چینش های نیروهای سیاسی و انتخابات آینده اعمال نظر خواهند کرد. البته مسایل پشت پرده دیگری نیز وجود دارد که چنین شرایطی را به وجود می آورد. ببلاوی دارای دکترای اقتصاد بوده و دیدگاه های مهم اقتصادی درباره چگونگی اداره امور دارد . به همین دلیل طبیعی است تکنوکرات ها و متخصصان سیاسی با افرادی که خواهان سهم بیشتری در قدرت آینده مصر هستند با چالش رو به رو می شوند. به عبارتی دیدگاه های اقتصادی ببلاوی با منفعت طلبی اقتصادی یکسان نیست. در عین حال با نگاهی به آشوب های روزهای گذشته در می یابیم که عمده اعتصاب ها و اعتراض های شدید بر مبنای مسایل اقتصادی است. صنف های کارگری و کارمندان از شرایط ناراضی بوده و دست به اعتصاب زده اند. از این رو به نظر می رسید برای عدم گسترش دامنه اعتراض ها با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری که در دو یا سه هفته دیگر برگزار می شود، اقدام به پاک کردن صورت مساله کرده و وجهی برای اعتراض مردم باقی نگذارند. درواقع کسی نباشد که مردم نسبت به او معترض باشند. زیرا اکنون کابینه تغییر پیدا کرده و افراد دست اندرکار نیز افراد موقتی بوده و تنها تا زمان سوگند ریاست جمهوری بیش از دو – سه ماه بر سرکار نخواهند بود. اینها کسانی هستند که توانایی نداشته و حتی شخص آقای محلب وزیر مسکن ببلاوی در مشکلات اقتصادی به وجود آمده شریک است.

چندی پیش السیسی به همراه وزیر امور خارجه به روسیه سفر کرد. در این دیدار علاوه بر همکاری های نظامی بر حمایت های سیاسی از سوی روسیه نیز تاکید شد. تا چه حد روسیه می تواند در تعیین کابینه آینده مصر اثر گذار باشد؟

یکی از دلایل برکناری یا استعفای کابینه همین فرض می تواند باشد. یعنی اختلاف میان طرفداران روسیه و طرفداران غرب و ارتجاع منطقه. از این رو می گویند این استعفا نمود اختلافات این دو طیف است. اما در کنار این فرضیات، تحلیل های جدی  تری نیز مطرح می شود مبنی بر اینکه کسی روابط اخیر مصر و روسیه را جدی تلقی نکرده و آن را اقدامی برای مصرف داخلی در مصر و روسیه می دانند. حتی توافقنامه خرید سلاح به میزان 30 میلیارد دلار نیز جدی گرفته نشده است. زیرا مصری ها بودجه ای برای خرید چنین چیزی را ندارند. آنها نه تنها مقروض هستند بلکه بدهکاری های زیادی داشته و در تامین هزینه های جاری هم با مشکلاتی رو به رو هستند. از طرفی گفته شده، سلاح هایی که روسیه به مصر خواهد داد، سلاح هایی است که در فرهنگ جاری غرب سلاح های ممنوعه است و غرب نمی گذارد برای امنیت اسرائیل اتفاقی بیافتد. از جمله این سلاح ها میگ 29 بود که جامعه جهانی آن را نمی پذیرد. به همین خاطر می توان گفت حتی خود روسیه نیز حاضر نیست در شرایط کنونی خودش را در معرض خطر قرار دهد. اما روس ها علاقه مند بازگشت به صحنه سیاسی مصر هستند. متنها شاید نظامیانی که به سمت روس رفته اند، افراد مناسبی نبوده و نمی توانند پایگاه مناسبی را بری روس ها در ارتش مصر فراهم کنند. از همه مهمتر اینکه روسیه نیز در جایگاه تاثیرگذاری در مصر و چینش نیروها نیست. در حال حاضر انگلستان به دنبال اجرای سیاست خود یعنی کنار گذاشتن آمریکا از شمال آفریقا است، به همین دلیل از قدرت گیری روسیه در صحنه شمال آفریقا حمایت می کند این نیز به دلیل حفظ سهم انگلستان در صحنه مصر است. تحلیلی که بنده از ساختار و مهره های سیاسی در صحنه مصر دارم این است که اهرم تاثیرگذار در ابتدا انگلستان، سپس آمریکا و ارتجاع منطقه و بعد اسرائیل بوده و روسیه نیز در صف آخر تاثیرگذاری قرار دارد. بنابراین چنین تاثیراتی را نمی توان ناشی از اراده روسیه دانست روسیه هنوز به این جایگاه نرسیده و علاقه مند هم نیست وارد چنین مراحل خطرسازی باشد.

نقش آفرینی آمریکا به چه میزان بوده و تا چه حد کابینه آینده مصر متاثر از سطح روابط با آمریکا تعریف می شود؟

آمریکا می تواند در این زمینه اثرگذار باشد؛ در عین حال که کوشش می کند اثرگذار باشد. به خصوص اینکه این کابینه نقشه راه آینده مصر را فراهم می کند. این کابینه به خودی خود هیچ اهمیتی ندارد. به دلیل اینکه مسئولیتش محدود به دو – سه ماه بوده و اداره امورات کشور را در آینده بر عهده نخواهد گرفت. تنها انتخاباتی را برگزار می کند که سرآغاز مرحله جدید در تاریخ مصر است. از این رو آمریکایی ها بیشتر در عرصه راهبردی ظاهر می شوند و توانایی اقدامات تاکتیکی را کمتر دارند. کارهای تاکتیکی را انگلستان و اسرائیل که در زمینه مهره چینی اطلاعات بیشتر و توانایی و قابلیت دارند، بر عهده می گیرند.

آیا فضای سیاسی کنونی مصر پذیرای جابه جایی و تغیر در کابینه است ؟ به زبان دیگر آیا این تغییر می تواند به کاهش ناآرامی ها و اعتراض ها هم منتهی شود؟

اسعتفای کابینه ببلاوی پاک کردن صورت مساله ای بوده که مورد توجه مردم است. مردم علاقه مند به حل شدن مشکلات اقتصادی که در زمان نظامیان افزایش پیدا کرد، هستند. از این رو دست به اعتصاب و اعتراض زدند. استعفا کابینه نیز درواقع عقب نشینی، تایید و همراهی با اعتراض هاست. از طرفی می تواند به آرام سازی فضا نیز کمک کند. اما موضوع مهم این است نارضایتی های مصر در دو حوزه است. یکی نارضایتی های کلان مربوط به کل جریان حکومتی که بخش بزرگی از مردم با حکومت نظامیان به خصوص افزایش اختیارات آنان در قانون اساسی مخالف بوده و نمی خواند نظام گذشته احیا شود. تضاد و مساله مصر تضاد میان تحول خواهان و کسانی که خواستار احیای رژیم گذشته هستند، است. ایجاد تحول و برپایی نظام جدید با ترتیبات و کابینه کنونی هیچ تغییری نمی کند. این همانند شعاری است که مردم ما در ابتدای انقلاب می گفتند که :" ما شاه نمی خواهیم نخست وزیر عوض می شود" اینها می گویند ما نظامیان را نمی خواهیم حال نخست وزیر عوض می کنید؟  از طرفی حوزه تاثیرگذاری نخست وزیر محدود است و نمی تواند بر تضادهای اصلی اثرگذار باشد. تنها می تواند بستر نارضایتی های بر آمده حضور نظامیان را محدود کند. البته نظامیان نگران گسترش نارضایتی هستند که محل رشد و تقویت گروه های مخالف است و این بستر را باید به نوعی محدود کنند.

مصر در گیر دو مساله نان و امنیت است، از طرفی محلب هم بعد از اینکه مامور تشکیل دولت شد، تمامی مشکلات را به صورت علنی مطرح کرد و از مردم تقاضای صبر داشت. حال گزینه های پیش روی محلب برای آینده و تشکیل دولت دائمی در مصر چیست؟

به نظرم آقای محلب بیش از حد مسئولیتش به مردم وعده می دهد. کاری که دولت مرسی در اواخر دولتش می کرد. دولت مرسی دولت انتقالی بود و باید به سمت و سوی برپایی یک نظام سیاسی پیش می رفت و پس از تصویب قانون اساسی شروع به ایجاد نهادها می کرد. حال دولت آقای محلب نیز انتقالی است و دولتی که عمرش تا زمان ریاست جمهوری و سوگند یاد کردن است، عمده وعدهایش  تبیلغاتی است. بخشی هم می تواند کوشش برای انجام یک سلسله اقدامات فوری و اضطراری برای کاهش مشکلات اقتصادی از جمله توزیع مواد غذایی ارزان و همچنین ارزان کردن برخی اقلام سوختی باشد. در غیر این صورت وعده های او هرگز در چارچوب زمانی و توانایی هایش نمی گنجد. او خود متهم به فساد در عرصه مسکن و همکاری با دوران مبارک است. اتهام های زده شده به او در زمینه فساد و اختلاس نمی تواند به خودی خود اعتماد عمومی را جلب کند.

انتشار اولیه: شنبه 10 اسفند 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 14 اسفند 1392