آغازی خوب در راهی طولانی

دیپلماسی ایرانی: دیوید آلبرایت، کارشناس هسته ای که تخصص ویژه در مورد برنامه های هسته ای ایران دارد، می گوید توافق شش ماهه منعقد شده در ژنو مقدمه راه دشواری است که در آن چالش های عمیقی برای هر دو طرف وجود دارد. به گفته وی مهمترین بخش توافق موافقت ایران با توقف غنی سازی 20 درصدی و خودداری از نصب سانتریفوژهای جدید است. اما اینکه ایران در آینده می تواند چه تعداد سانتریفوژ را حفظ کند- آمریکا می خواهد تعداد سانتریفوژهای ایران حدود 5 هزار دستگاه باشد اما تهران دو برابر این تعداد را می خواهد – و بازه زمانی مرحله دوم توافق، موضوعات چالش برانگیز در مذاکرات آتی خواهد بود. آنچه در زیر می خوانید متن گفت و گوی شورای روابط خارجی آمریکا با دیوید آلبرایت است.

برآورد شما از توافقنامه اخیر منعقد شده بین ایران و گروه 1+5، چیست؟

این توافق در کوتاه مدت یک شروع خوب است. اما در دراز مدت کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد و موضوعات متعددی نیز باید حل شود. در این شش ماه، ریسک ناشی از برنامه های هسته ای ایران به نحوی کاهش پیدا می کند که زمان برای مذاکرات سازنده تر بر سر موضوعات پیچیده تر، فراهم شود. بنابراین توازن وجود دارد. این توافق پتانسیل زیادی دارد و برخی ریسک های فوری را دست کم برای شش ماه کاهش می دهد.

امکان دارد نکته های مثبت این توافق را بر شمارید؟

یکی از جنبه های مثبت این قرارداد این است که یکی از بخش های خطرناک برنامه های هسته ای ایران یعنی ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی را معدوم می کند. این ذخیره در در چند سال اخیر همچنان رو به افزایش بوده است. ذخیره ای که می تواند در نهایت به تولید سلاح هسته ای منجر شود. اکنون این ذخیره به طور کامل به صفحه سوخت برای راکتور تحقیقاتی تهران تبدیل می شود و دیگر ذخیره اورانیوم غنی شده 20 درصدی در ایران باقی نمی ماند.

پس این مهمترین موضوع است؟

موضوع مهم دیگر اضافه نکردن تعداد سانتریفوژهاست. از سوی دیگر آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز قادر است از این پس بازرسی های روزانه از سایت های هسته ای کلیدی ایران داشته باشد. همچنین آژانس می تواند بر مونتاژ سانتریفوژها در نظنز و فوردو نظارت کند. علاوه بر این عملیات ساخت راکتور آب سنگین اراک نیز محدود و تزریق سوخت به آن متوقف می شود. این موضوعات اهمیت زیادی دارند، چرا که پیش از این اسرائیل تهدید به حمله به راکتور آب سنگین اراک را مطرح کرده بود. از سوی دیگر توافق بر سر این مسائل پیشرفت برنامه های هسته ای ایران را متوقف می کند تا زمان برای مذاکرات بیشتر وجود داشته باشد. گفتنی است که بخشی از شرایطی که ایران در این توافقنامه پذیرفته، همان پروتکل الحاقی است.

آیا موانع و زیان هایی در این توافقنامه وجود دارد؟ چرا اسرائیلی ها اینقدر عصبانی هستند؟

به موجب این قرارداد ایران می تواند فعالیت های تحقیقاتی هسته ای را ادامه دهد. از سوی دیگر تمامی اقدامات در گام نخست برگشت پذیر است. ایالات متحده تاکید دارد که لغو تحریم ها نیز قابل بازگشت است. علاوه بر این در توافق مقدماتی در مورد کاهش شمار سانتریفوژها سخنی به میان آورده نشده و طراحان این پروژه این موضوع را به توافق جامع تر موکول کرده اند.

به نظر می رسد توافق مقدماتی، امری عادی باشد. تمامی توافقنامه های کنترل تسلیحاتی چنین قراردادی را در آغاز داشته اند.

به عقیده من این توافق مقدماتی فاصله زیادی با حل مسائل حساس و مهم دارد. ایران و ایابلات متحده نگاه متفاوتی به این موضوعات دارند و تلاش بر این بوده که یک توافق مقدماتی حاصل شود تا فشارها تا حدودی کاهش پیدا کرده و زمان برای حل موضوعات بزرگتر، وجود داشته باشد. اما ایران با یک مشکل دیگر نیز مواجه است و آن تعدیل نگرانی های آژانس بین المللی انرژی اتمی است. برخی مقامات آمریکایی می گویند پیش از اینکه ایران وگروه 1+5 به توافق جامع دست یابند، تهران و آژانس باید به یک توافق برسند.

در نهایت از نظر شما این توافق بدی نیست؟

خوبی یا بدی این قرارداد به نحوه حل موضوعات بزرگتر در درازمدت بستگی دارد. این موضوعات حساس است. از جمله آنها کیفیت و کمیت سانتریفوژهاست. دو طرف باید به طور دائم در مورد برنامه سانتریفوژها به توافق برسند. از سوی دیگر شرایط کلی نیز مد نظر ایران است و ایران می خواهد کمترین امتیازها را ارایه کند. در مقابل ایالات متحده به دنبال امتیازهای جدی است. آمریکا 5 تا 6 هزار سانتریفوژ را در ایران می پذیرد اما ایران دو برابر آن را می خواهد. مساله سانتریفوژها بسیاری جدی است. در نظر گرفتن یک بازه زمانی 3 تا 5 ساله در این زمینه موثر نیست و برای مثال باید یک بازه زمانی 20 ساله را برای توافق در نظر گرفت. کار دشوار باقی مانده است و نحوه انجام این کارها در آینده است که شکست یا موفقت را تعیین می کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10