آیا ایران حق قانونی غنی سازی اورانیوم را دارد؟ بله.

دیپلماسی ایرانی : موضوع حق بهره مندی از انرژی صلح آمیز هسته ای که در بند چهارم (1)، معاهده منع گستر تسلیحات هسته ای( ان پی تی)، مورد اشاره قرار گرفته ، اکنون موضوع بحث مذاکرات ایران و گروه 1+5، بر سر برنامه های هسته ای اش است. یکی از امتیازهای اساسی که گفته می شود ایران از غرب می خواهد، به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی برای ایران به عنوان بخشی از چرخه سوخت بومی است.

بند چهارم (1) این موارد را شامل می شود:

«هیچ چیز در این معاهده نباید به معنی تاثیر گذاری بر حق بیع ناپذیر تمامی اعضای این پیمان برای تولید، تحقیق و استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز ، بدون تبعیض و مطابق با بندهای یک و دو این پیمان باشد. »

من در کتاب ام تحت عنوان «تفسیر پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته ای » ، ( سال 2011)، به بررسی بند چهار (1) پرداخته ام که حق ایران و تمامی کشورهای عضو ان پی تی است.من این ماده را حق کامل تمامی اعضاء تفسیر می کنم؛ نه یک حق مشروط. این دیدگاه  بر خلاف تفسیر برخی کشورهای مجهز به سلاح هسته ای ( ان دبلیو اس) از ان پی تی است. من نتیجه گیری می کنم که با توجه به متن، این حق با تعهدات کشورهای غیر هسته ای در بندهای دوم و سوم پیمان منع اشاعه هسته ای، محدود شده است.

این به سادگی به این معنی است که تمامی اعضای ان پی تی از حق استفاده صلح آمیز از موارد هسته ای برخوردارند. آنها به موجب بند دوم متعهد شده اند با این مواد، سلاح هسته ای تولید نکنند و در بند سوم نیز به توافقنامه امنیتی متعهد شده اند که به موجب آن آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند عدم کاربرد موارد هسته ای در صنایع نظامی و انحراف برنامه های هسته ای صلح آمیز به نظامی را بررسی کند.

با این حال پرسش بر سر گسترده این حق یکی از موضوعات مورد بحث است. اخیرا مقامات آمریکایی شامل جان کری، وزیر خارجه آمریکا انکار کرده اند که حق غنی سازی اورانیوم در بند چهار (1)، وجود دارد. با این حال اظهاراتی از این دست در تضاد با تجربه طولانی آمریکا در به رسمیت شناختن برنامه های غنی سازی در کشورهای غیر هسته ای، قرار دارد.

بحث بر سر ماهیت و گسترده به رسمیت شناخته شدن این حق در بند چهار( 1) معاهده ان پی تی و تفاسیر حقوقی از آن، برخی مسائل عمیق را در قوانین بین الملل مطرح کرده و به تفسیر دقیق این ماده نیاز دارد.

در بند چهار (1)، وسعت این حق تا فعالیت های تحقیقاتی،تولید و استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای ذکر شده است. تولید انرژی هسته ای از اورانیوم به گام های متعدد دیگری در چرخه سوخت نیاز دارد که استخراج از معدن و آسیاب کردن، تبدیل کردن، غنی سازی و ساخت سوخت پیش از استفاده از صفحه های سوخت در راکتور یا تولید انرژی صلح آمیز هسته ای است. بنابراین حق تولید انرژی هسته ای به معنی جامع آن تمامی اقدامات لازم در چرخه سوخت – از جمله غنی سازی اورانیوم – را شامل می شود.

از نظر من، به رسمیت شناختن حق 190 کشور عضو ان پی تی برای تولید انرژی صلح آمیز هسته ای که من آن را شامل چرخه سوخت هسته ای کامل – از جمله غنی سازی توصیف می کنم- نشان می دهد که حق تولید انرژی صلح آمیز هسته ای یکی از حقوق بنیادین کشورها در قوانین بین المللی است. از نگاه من، چنین حق بنیادینی باید از جانب جامعه بین المللی مورد احترام باشد.

این به این معنی است که دیگر کشورها و سازمان های بین المللی نمی توانند در مورد حقوق بنیادین این کشورها تبعیض قائل شوند. زمانی که کشورها یا سازمانی بین المللی در مورد حقوق بنیادین کشوری با تبعیض رفتار می کند، این رفتار در سطح بین المللی غیر قابل پذیرش است و واکنش جامعه بین المللی را می طلبد.  

به طور خلاصه، من نتیجه گیری می کنم که ایران مانند هر کشور دیگر عضو انی پی تر، حق غیر قابل انکار و بنیادین غنی سازی اورانیوم را همانند دیگر گام های ضروری در چرخه سوخت برای تولید انرژی هسته ای به منظور مصارف صلح آمیز،دارد.

درخواست ایران از گروه 1+5، برای به رسمیت شناختن این حق بخشی از راه حل مذاکره ای برای پایان دادن به مجادله هسته ای ایران است. ایران خواستار به رسمیت شناخته شدن یک واقعیت قانونی صحیح است.

دن جوینر: استاد حقوق مدرسه حقوق دانشگاه آلاباما.