ژاپن در پرونده هسته‌ای به ایران کمک کند

دیپلماسی ایرانی: کیشیدا به تهران آمده است. حسن روحانی عصر روز گذشته در دیدار با فومیو کیشیدا وزیر امور خارجه ژاپن با بیان اینکه امروز جمهوری اسلامی ایران با اراده ای قوی و مثبت در مذاکرات با 1+5 در ژنو حضور یافته گفته است این سومین دور مذاکراتی است که در طول 83 روز گذشته از آغاز کار دولت یازدهم انجام شده است.  این میهمان ژاپنی هم با ابرازخرسندی ازفضای مثبت مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با 1+5 در ژنو و اینکه امروز رویکرد جامعه بین المللی نسبت به ایران و دولت این کشور تغییر کرده است، گفت: امیدواریم که این تلاش ها و مذاکرات هر چه سریع تر به نتیجه مطلوب برسد.  روابط دو جانبه ایران و ژاپن که بنا به گفته رئیس جمهوری ایران کاهش پیدا کرده است باید بیش از پیش توسعه پیدا کند چراکه ژاپن شریک اقتصادی مهمی برای ایران و در مقابل تهران نیز یکی از مهم ترین کشورهای دوست توکیو در منطقه است. رئیس مجلس ایران نیز با وزیر امور خارجه ژاپن دیداری داشته و بر توسعه همین روابط اقتصادی تاکید کرده است. علی ماجدی، معاون بین الملل وزارت نفت و سفیر اسبق ایران در ژاپن به بررسی سفر وزیر امورخارجه ژاپن به ایران  و زمینه های گسترش همکاری ها میان دو کشور و همچنین نقش ژاپن در حل پرونده هسته ای ایران پرداخته است.

حسن روحانی در دیدار با وزیرامورخارجه ژاپن گفته است در زمینه مسأله هسته ای جمهوری اسلامی ایران با توجه به اینکه ژاپن عضو شورای حکام آژانس انرژی اتمی است، توقع دارد تا این کشور نقش پررنگ تری در این زمینه ایفا نماید.  شما نقش ژاپن را در پرونده هسته ای ایران چگونه ارزیابی می کنید، آیا ژاپن می تواند نقش موثری ایفا کند؟ انتظاراتی که ایران از ژاپن در حل مساله هسته ای دارد چیست؟

ژاپن کشوری است که در جنگ جهانی دوم قربانی سلاح هسته ای شده است، بنابراین آنها از این جهت همیشه چنین تحفظی را دارند به دلیل آنکه شاید تنها کشوری بودند که به این مصیبت دچار شده اند. در نتیجه زمانی که ایران با صراحت اعلام می کند و با این روند حرکت کرده تا  ثابت شود فعالیت های انرژی اتمی ما صلح آمیز است، ژاپنی ها باید بیش از هر  کشوری از ایران حمایت کنند. امروز ایران این اطمینان را به دنیا می دهد که هر فعالیت هسته ای اگر صلح آمیز باشد باید از آن استقبال و حمایت شود و به همان شدت اگر غیر از آن باشد باید نفی شود. به دلیل آنکه ایران بارها این موضوع را اعلام کرده و آنها نیز قربانی بودند امیدواریم که این طرح را داشته باشند که اگر ما ثابت کردیم هسته ای هستیم (که از ابتدا هم بودیم و تنها عده ای تردید ایجاد کرده اند که ایران هم قصد دارد به تدریج نشان دهد که این تردید ها اشتباه بوده است)، از ایران حمایت همه جانبه کنند. بنابراین در چنین شرایطی این انتظار از ژاپن وجود دارد که نقش اساسی در این زمینه ایفا کند، مضاف بر اینکه یوکیو آمانو در گذشته مدیرکل  خلع سلاح در ژاپن بوده و در حال حاضر نیز رئیس سازمان انرژی اتمی است و به عنوان ریاست این سازمان و متولد ژاپن بودنش می تواند این نقش را بهتر ایفا کند. همچنین ژاپنی ها نیز با توجه به اینکه کشوری هستند که بالقوه و بالفعل اتمی هستند اما به سمت سلاح اتمی حرکت نکردند می توانند درک کنند که ایران نیز چنین وضعیتی در آینده خواهد داشت، یعنی ایران در باشگاه اتمی حضور دارد و از این انرژی در جهت صلح آمیز استفاده می کند، همانطور که ژاپن هم این ویژگی را داراست.

کیشیدا با ابرازخرسندی ازفضای مثبت مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با 1+5 در ژنوگفته است امروز رویکرد جامعه بین المللی نسبت به ایران و دولت این کشور تغییر کرده است، در مقایسه با دولت پیشین چرا ژاپن هم نگاه مثبت تری به رابطه با ایران دارد؟ روابط ایران و ژاپن در دولت محمود احمدی نژاد در چه سطحی بوده است؟

در زمینه روابط دو جانبه باید گفت که ژاپن در تاریخ خود زمان هایی را به یاد دارد که مثبت بوده است، به عنوان مثال در زمان ملی شدن صنعت نفت شرکت ژاپنی از ایران نفت خریداری کرده و کتابی هم که در این زمینه نوشته شده یکی از پرفروش ترین کتاب ها در آن زمان شده است. رابطه سیاسی ایران پس از انقلاب با ژاپن  در مقایسه با سایر کشورها که دچار فراز  و نشیب هایی سیاسی بوده از جمله با کشورهای اروپایی، کمتر بوده است و همین امر نشان دهنده آن است که ژاپن در مسائل سیاسی از استقلال نسبی برخورداراست و رابطه با ایران نیز برای آنها همیشه دارای اهمیت بوده، همانطور که برای ایران نیز مهم بوده است.  حافظه تاریخی  ایران نسبت به ژاپن برخلاف برخی کشورها حافظه پاک و بی عیب و نقصی است و پس از انقلاب نیز رابطه سیاسی دوکشور کمتر دچار رکود و صعود شده است به عنوان مثال هیچ گاه نشده که سطح رابطه کاهش پیدا کند و از سفیری به کارداری برسد و یا همانند آنچه که میان ایران و اروپای غربی  در ماجرای میکونوس رخ داد  و یا فراز و نشیب ها در رابطه با انگلستان. رابطه با ژاپن کمتر دچار افت و خیز شده است که این روند مثبتی است.

لاریجانی رئیس مجلس نیز در دیدار با کیشدا گفته است، دو کشور از ظرفیت های فراوانی در عرصه های گوناگون بویژه صنایع، نفت و گاز و اجرای طرح های زیربنایی برای گسترش همکاری های خود برخوردارند و حضور شرکت های ژاپنی در عرصه فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری مشترک در ایران به نفع هر دو کشور خواهد بود.در حال حاضر روابط اقتصادی دو کشور در چه سطحی قرار دارد؟

در مسائل اقتصادی این تبعیتی که ژاپن می کند قابل فهم است اما می تواند بهتر از این رابطه  اقتصادی خود را با ایران تنظیم کند و اگر یکی از مسائل مهم آنها اهمیت انرژی است و  امنیت انرژی بخشی از امنیت هر کشور است اما ژاپن می تواند بیشتر روی ایران حساب باز کند. مثلا می توانست در دو مقطع یعنی از پتروشیمی ایران و  آزادگان خارج نشود. در حال حاضر با توجه به پایداری روابط سیاسی و اینکه رابطه اقتصادی تا اندازه ای کاهش پیدا کرده است، به نظر می رسد که ژاپنی ها بیش از سایر کشورها علاقه مند رابطه با ایران هستند که زمینه آن نیز در حال فراهم شدن است، انتظار است که ژاپنی ها در این مورد پیشقدم  شوند. ایران و ژاپن منافع مشترکی  دارند، ایران به دنبال صادر کردن منافع انرژی خود به دنیاست و علاقه ای ندارد که به کشورهای خاصی متمرکز شود، آنها نیز به دنبال گوناگون کردن منابع انرژی خود هستند. به نظر می رسد آنچه در دو مقطع یعنی پیش از انقلاب و پس از انقلاب در دهه 80 رخ داد باید دوباره احیا کرد و ژاپنی ها  این بار با اطمینان خاطر بیشتری وارد شوند. ایران نیز در صنعت خودرو سازی و دیگر صنایع نیز باید بخش بیشتری را به ژاپنی ها اختصاص دهد. به همین علت گفته می شود که رابطه سیاسی ایران از رابطه اقتصادی با این کشور پایدارتر است که پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهوری ایران و تیم جدید در میان کشورهای عضو جی 8 اولین وزیر امور خارجه ای که به ایران سفر کرده ژاپن بوده است که باید این سفر را به فال نیک گرفت و امیدوار باشیم که این رابطه سیاسی به بسط رابطه اقتصادی منجر شود.

وزیر خارجه ژاپن در این دیدارها تاکید کرده  توکیو مایل است در مسئله حل بحران سوریه و افغانستان و استقرار صلح و امنیت در منطقه با ایران گفتگو و تبادل نظر کند، میان توکیو تهران کدام پرونده های مشترک در منطقه وجود دارد که همکاری های آنها می تواند تاثیرگذار باشد؟ به طور کلی نقش ژاپن را در منطقه چگونه ارزیابی می کنید؟

به دلیل آنکه ژاپن بخشی از انرژی خود را از طریق کشورهای خلیج فارس تامین می کند از این زاویه ثبات و امنیت برای آنها در کل منطقه حائز اهمیت است، چراکه اگر ثبات در این منطقه از بین رود مسلما قیمت ها نیز تغییر خواهد کرد. اما از سوی دیگر با اینکه ژاپنی ها رتبه اقتصادی بالایی را  دردنیا دارا هستند یعنی جایگاه سوم اقتصادی را پس از امریکا و چین در دست دارند، نقش سیاسی آنها به پررنگی نقش اقتصادی شان نیست، در حالیکه این توان را دارند که نقش سیاسی پررنگ تری را ایفا کنند. اگر ایران  بتواند مشوق آنها باشد تا بتوانند نقش خود را در مسائل سیاسی منطقه ایفا کنند گام مثبتی خواهد بود. ژاپنی ها نیز باید ثابت کنند که در ایفای نقش سیاسی می توانند مستقل عمل کنند گرچه در رابطه با ایران  این استقلال نسبی وجود دارد و اگر قصد داشته باشند در منطقه نیز ذی نقش شوند که برای آنها خودبخود پشتوانه اقتصادی هم دارد، ایران می تواند در این مسیر یاری دهنده باشد تا ژاپن بتواند  این نقش را در مسائل منطقه ای که ایران دست برتری دارد ایفا کند ( ایران به عنوان دومین یا سومین کشور ذی نفوذ و موثر در منطقه است)در مقابل ژاپنی ها هم از ایران  این انتظار را دارند که به آنها کمک کنند. بنابراین ایران می تواند با ژاپن چشم انداز رابطه سیاسی و اقتصادی مکمل هم داشته باشد. این روند در گذشته هم وجود داشته  و در حال حاضر هم زمینه آن فراهم است.

سهم ژاپن در نفت ایران چگونه است و تا چه اندازه به ایران در دور زدن تحریم ها کمک کرده است؟

ژاپن تحریم ها را دور نمی زند و نزده است، اما سهم ایران در بازار ژاپن کاهش داشته است. در مقطعی یعنی در زمانی که من سفیر ایران درکشور ژاپن بودم در سال 1383 ایران دومین  تامین کننده نفت ژاپن پس از عربستان بود و حتی سهم صادرات ایران به 700 هزار بشکه هم رسید و ژاپن در فعالیت های اقتصادی ایران همچون پروژه آزادگان هم مشارکت کرده بود. روابط اقتصادی در آن زمان به سمتی پیش می رفت که ایران با ژاپن شریک مهمی در زمینه انرژی استراتژیک تر باشد یعنی تنها به  خرید و فروش نفت محدود نباشد. به نظر می رسد که اگر ژاپنی ها در سیاست انرژی خود تجدید نظر کنند می توانند  با ایران وارد فعالیت استراتژیک انرژی شوند. در حال حاضر سهم ایران در صادرات نفت به ژاپن رقم پایینی و در حدود 5 درصد است درحالیکه این میزان زمانی در حدود 16 یا 17 درصد بوده است. ژاپنی ها تنها کاری که در دوران  کاهش واردات نفت  کردند این بود که کشتی هایی که به این کشور می رود توسط بیمه صادراتی خود بیمه کردند که البته برای آنها هزینه هم داشته ولی پذیرای این هزینه هم بودند. چراکه بیمه یکی از مشکلاتی است که نفکش های ایرانی دارند اما ژاپن مشکل را از این طریق حل کرده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: یکشنبه 19 ابان 1392/ باز انتشار: جمعه 24 ابان 1392