نمی‌توانیم اهمیت تهران را نادیده بگیریم

دیپلماسی ایرانی: نبیل فهمی، وزیر امور خارجه مصر در گفت وگو با خبرگزاری رویترز، گفت که روابط مصر و امریکا در دوره های اخیر شاهد تنش های سیاسی بوده است، به ویژه بعد از این که واشنگتن تلویحا صحبت از امکان قطع کمک های نظامی از مصر زد. اظهارات وزیر امور خارجه مصر در حالی بیان می شود که جان کری، وزیر امور خارجه امریکا در راه سفر به قاهره سفر بود و قصد داشت ضمن دیدار با فهمی با عدلی منصور، رئیس جمهوری مصر و عبدالفتاح السیسی، وزیر دفاع این کشور نیز دیدار کند. این مصاحبه ساعاتی قبل از ورود کری به قاهره انجام شده است. در زیر جزئیات این مصاحبه را می خوانید:

کری با خود چه پیامی به مصر می آورد؟

نمی دانم چه پیامی با خود دارد، اما هر پیامی باشد به رئیس جمهور منتقل می کنم چرا که رابطه با ایالات متحده برای مصر واقعا مهم است، مهمتر از قضیه کمک ها یا توقف آنها، به گونه ای که می توانم بگویم که این رابطه رابطه ای استراتژیک نه تاکتیکی برای ما است. ما در این چارچوب عمل می کنیم اما شکی هم نیست که ما احتیاجات امنیتی ملی مان را از هر جا که مفید بدانیم تامین می کنیم.

آیا قبول دارید روابط مصر و امریکا در مرحله ای از تنش به سر می برد؟

اگر به سیاست های امریکا بنگریم نکات استفهامی بسیار مشاهده می کنیم به ویژه در خصوص تغییراتی که در جهان عرب رخ داده است. بسیاری از متغیرهای فعلی در گذشته وجود نداشته اند، و دنیا از جمله ایالات متحده به وجود آنها عادت کرده بودند. بسیاری از معیارها تغییر کرده اند، الآن تعامل تنها با ملت عرب و نه با حکومت های عربی انجام می شود. این مساله تعامل بر اساس سیاست های کوتاه مدت را می طلبد و باید مطابق با سیاست ملی باشد و نه فقط سیاست های استراتژیک. هر چیزی غیر از این واکنش شدید مردم را در پی خواهد داشت. مصر تنها کشوری است که شاهد دو انقلاب بوده است. در عین حال مشکلاتی در رابطه با سوریه وجود دارد و پرسش های بسیاری بر سر روابط غرب و اعراب و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و کشورهایی که متاثر از بهار عربی هستند، به وجود آمده و این که روابط این طرف ها چگونه می تواند با یکدیگر ادامه یابد. در این میان این پرسش از ایالات متحده در راس است. باراک اوباما اظهاراتی را بیان داشته که باعث نگرانی ما شده است. در این میان بحث توقف کمک ها به میان آمده که بخشی مهم از روابط استراتژیک ما با امریکا محسوب می شود. شما واژه "تنش" را به کار بردید اما من می گویم که باید با یکدیگر کار کنیم تا مسائل پیش آمده را حل کنیم و این که چگونه می توانیم با بازیگران جدید تعامل کنیم. به اعتقاد من به مصلحت مصر است که روابط خوبی با امریکا داشته باشد حداقل این که روابط خوبی را با آن اداره کند، و هیچ سوء تفاهمی در این زمینه وجود نداشته باشد. به اعتقاد من هم امریکا به مصر نیاز دارد و هم مصر به امریکا. ما در روابط بین المللی پویا هستیم، امریکا نیز مصالحی در خاورمیانه دارد و شاید بتوانیم بگوییم که خاورمیانه در این جا در مصر به سر می برد. برای همین تعامل با خاورمیانه به ویژه با هویت عربی از مصر آغاز می شود.

آیا تلاش خواهید کرد که از روسیه سلاح بگیرید؟

اولا من تنها سه ماه است که وزیر امور خارجه شده ام، ثانیا باید منتظر ماند و دید.

پیام مصر به جان کری، وزیر امور خارجه امریکا چیست؟   

رابطه با امریکا واقعا برای ما مهم است و ما باید به صورت صریح و روشن درباره روابطمان با یکدیگر صحبت کنیم و الا غیر از این برای ما ممکن نیست. برای من این مساله بسیار مهم تر از کمک های امریکا است. اما به عنوان وزیر امور خارجه تلاش می کنم که رابطه با امریکا را بیش از پیش تقویت کنم. این سیاستی است که در پیش می گیریم و برای همین مذاکراتی صریح و سازنده با او خواهم داشت.

آیا سیاست امریکا در حالتی از آشوب به سر می برد؟

خاورمیانه به طور کامل در وضعیتی از آشوب به سر می برد، در راس آنها مسائل بهار عربی مطرح است و دیگر مسائل منطقه ای در شرق خاورمیانه و حوزه خلیج ]فارس[، بنابراین طبیعی است که آشوبی در روابط ایالات متحده در قبال خاورمیانه شاهد باشیم برای این که این مسائل از قبل وجود نداشتند. اگر برای مثال نگاهی به آن چه در اروپا و امریکای لاتین بر سر نقش ارتش گذشت بیندازیم، می بینیم که تحولی تدریجی رخ داده است. برای همین بار دیگر می گویم که تحول در این جا تدریجی نبوده برای همین هم با تاخیر تحولات آغاز شد. برای همین ملت مصر بار دیگر پویایی از خود نشان داد و این پویایی سیاسی را به رخ کشید. اصرار هم داریم که نقشی فعال در آینده کشورمان داشته باشیم اما این امر به یک استراتژی طولانی مدت ختم خواهد شد. باید این حقیقت را پذیرفت که دنیا از دنیای دو قطبی که در دوران جنگ سرد وجود داشت به دنیای چند قطبی که بازیگران مختلفی دارد، تغییر کرده است. باید از اشتباهاتی که دیگران در خارج مرتکب شده اند، صرف نظر کرد و باید خودمان به اصلاح خودمان بپردازیم و تلاش کنیم که دیگر این اشتباهات را تکرار نکنیم.

آیا مواضع مصر در قبال سوریه تغییر کرده است؟

معتقدم آن چه در سال گذشته رخ داد مواضع ما نبود، امسال توانستیم مواضع را به سمت آن چه واقعا می خواستیم هدایت کنیم. ما هیچ وقت استفاده از زور علیه کشوری عربی را به استثنای یک بار در جنگ آزادسازی کویت تایید نکردیم. وقتی از زور استفاده کردیم که واقعیتی خاص وجود داشت یا قضیه ای ما را تهدید می کرد، اما طرفدار حل مشکلات داخلی کشوری در کشوری دیگر نیستیم. لازم است راهی بیابیم که تایید کننده راه مسالمت آمیز مصر باشد و به تکثرگرایی پایبند باشد و نقشی در حیات سیاسی ما داشته باشد. برای همین آن چه سال گذشته در تایید استفاده از زور زده می شد به صراحب بگویم انحراف از راه همیشگی ما بود. اما حمایت خود را از انقلاب سوری ها در سوریه برای رسیدن به دموکراسی مخفی نمی کنیم، و ما به شدت از هویت کشور سوریه حمایت می کنیم و به هیچ وجه تجزیه آن به طوایف مختلف را تایید نمی کنیم.

آیا انتظار دارید که سوریه با وجود اسد در قدرت شاهد تحولی باشد؟

انتظار ندارم تا زمانی که وی اختیارات کامل را تفویض نکرده و مصداقی با این تصمیمش سوری ها را دور هم جمع نکرده است، اتفاقی بیفتد، در عین حال باید مذاکراتی میان همه طرف ها در امور سیاسی صورت بگیرد.

وضعیت موجود میان ایران و عربستان را چگونه می بینید؟ آیا ایران را از میز مذاکره دور می کنید؟

اگر خلائی باشد باید این خلاء را کشورهای ذی ربط پر کنند، اگر بازیگران وارد وضعیت طبیعی خود نشوند مواضع به سمت بهبود سوق داده نخواهند شد و هیچ تحول رو به جلویی رخ نخواهد داد. نمی توانی جهان عرب را اداره کنی در حالی که خودت عرب نیستی. اما می توانی بر خاورمیانه اگر بخشی از آن هستی اما غیر عربی تاثیر بگذاری. احساس من این است که یکی از دلایل این وضعیت در جهان عرب به این مساله باز می گردد که مصر از لحاظ فکری ظرف ده یا بیست سال گذشته منطقه را رهبری نکرده است، اوضاع به همان شکل 30 یا 40 سال قبلش است. اگر به اتفاقاتی که به انقلاب 1952 ختم شد، نظری بیندازیم در می یابیم که دلیل آن به اشتباهاتی که مرتکب می شدیم باز می گردد. در طول این مدت آن قدر اشتباه مرتکب شدیم که جا را برای بازیگران غیرعرب فراهم کردیم. در حالی که اگر به جایگاه اصلی مان باز گردیم به اعتقاد من همه از آن استفاده خواهند برد و اصطکاکات پیش آمده که باعث شد بازیگران دیگر خلاءها را پر کنند، از بین خواهد رفت. البته این ضرورتا به معنای اصطکاک سلبی نیست که دیگران بتوانند آن را پر کنند اما در عین حال نمی توانند منطقه را نیز تحریک کنند. یک بار دیگر می گویم که ما به دنبال روابط مستقیم و سازنده با همه کشورهای عربی و غیر عربی خاورمیانه هستیم. بسیاری گمان می کنند که ما تمایل داریم وضعیتی برای رویارویی مثلا روسیه با امریکا به وجود بیاوریم. در حالی که این ذهنیت به دوران جنگ سرد باز می گردد و صحیح نیست. من تلاش می کنم شرکای جدیدی برای مصر به وجود آورم و این برای مصر بد نخواهد بود تا زمانی که مصر از این شرکا بهره ببرد. اما به این مساله در چارچوب جهان دو قطبی نگاه نمی کنم. اگر خواستم بر این اساس کار کنم آن هم در دنیای انقلاب تکنولوژی حقیقتش این است که نه در روسیه حواب می دهد و نه در امریکا. این را هم در نظر بگیرید که امروزه بیشتر کشورهای آسیایی صاحب بیشترین رشد در جهان هستند و در آفریقا نیز به طور نسبی همین وضعیت است. آیا حماقت نیست که نسبت به آن غافل بمانیم؟

آیا منطقه را متشنج تصور می کنید؟

به نظر من امکان تغییر ایجابی در آن بیش از هر زمان دیگری در تاریخ عربی امکان پذیر است. اما در عین حال با مشکلات بسیاری نیز مواجهیم. مشکلات بیش از هر زمانی در تاریخ عرب است. من به حرکت های جوانان امیدوارم، اکنون این نسل جوان است که با ما بحث می کند و می خواهد درباره سیاست با ما صحبت کند. برای من وقعا برای سال ها مشکل بود که بتوانم فرزندانم را از کوچکترین تا بزرگترینشان را قانع کنم که وارد مسائل جاری در مصر نشوند. امروز دیگر نمی توانم جلوی آنها را بگیریم. و این تنها راه ساخت کشور است، کشوری که مردم زمام امور را به دست بگیرند و اکنون نیاز احساس نیاز به این هویت می کنند. طبیعتا این مساله مشکلات بسیاری پیش روی خود دارد و مشابه همین وضعیت به نوعی در تونس و لیبی و یمن و سوریه و دیگر کشورهای عربی نیز رخ می دهد. 

اوضاع غزه را چگونه می بینید؟

ما به محاصره غزه اعتقاد نداریم. همه انتخاب ها را بررسی می کنیم تا ببینیم چگونه می توانیم به اهالی غزه کمک کنیم تا رضایت همه را جلب کند. ما باید به طور شفاف و روشن تعاملمان را با غزه تعریف کنیم نه از راه تونل های زیرزمینی. ما مشکلاتی نیز در سینا داریم اما نمی خواهیم اهالی غزه را بر سر آن مجازات کنیم.

مواضع مصر از روابط ایران و عربستان چگونه است؟

یکی از دلایلی که باعث شد من تصدی وزرات امور خارجه را بپذیرم این بود که اعتقاد داشتم که مصر باید به نقش رهبری خاورمیانه بازگردد. با وجود خلاءهایی که اکنون در خاورمیانه شاهدیم بازیابی این نقش مهم است. هر سیاستی اتخاذ کنیم بر هویت عربی و ریشه های آفریقایی ما تاثیر خواهد گذاشت. این راهی است که سیاست ما بر اساس آن عمل می کند. هر آن چه تا کنون درباره رابطه با ایران یا کشورهای عربی بیان داشته ایم نیز در حقیقت در همین چارچوب بوده است. ما به رغم این که رابطه قوی ای با ایران نداریم بارها گفته ایم که اگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و ایران می خواهند که در گفت وگوی با یکدیگر به آنها کمک کنیم ما آمادگی این کار را داریم. به رغم این که در پایتخت های دو طرف ایران و مصر سطح روابط در حد سفیر نیست اما این سبب نمی شود که نگوییم ایران کشور مهمی است که مصر نمی تواند آن را نادیده بگیرد.

انتشار مجدد: 16 آبان 1392