روابط تهران و آنکارا دوباره گرم می‌شود

دیپلماسی ایرانی - حامد شفیعی : عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس می گوید: تندروی و شکست در اقدامات موجب شده ترکیه به فکر بازنگری در رفتار خود بیافتد. فتح الله حسینی رفتار ترکیه در مقابل سوریه و همچنین عربستان را دو عامل شکست این کشور می داند؛ از این رو ترکیه سعی دارد تا با نزدیک شدن به ایران و افزایش سطح همکاری ها و روابط دو کشور، " پل های شکسته " شده را ترمیم کند. پس از روی کارآمدن دولت جدید ایران نشانه های فراوانی برای خوش بینی در روابط دو کشور به وجود آمد. ترکیه نخستین کشوری بود که در تمام سطوح عالی رتبه یعنی رئیس جمهور، نخست وزیر و وزیر امور خارجه این انتخاب را تبریک گفت و وزیر امور خارجه اش در مراسم تحلیف ریاست جمهوری ایران شرکت کرد. روسای جمهور هر دو طرف برای گسترش روابط و همکاری های منطقه ای تاکید کردند. گرچه  از آغاز جنبش های مردمی در جهان عرب ترکیه به عنوان یک بازیگر منطقه ای نقش فعال و ایران بیشتر نقش یک ناظر را ایفا می کرد. با اینهمه با سرایت تحولات به سوریه، تنش منافع میان ایران و ترکیه شکل گرفت. اما به گفته دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شکست ترکیه در مواجهه با چالش های سوریه و فشارهای داخلی از سوی مردم و تغییرات مناسباتش با دیگر کشورهای همسایه موجب شد در نهایت دو طرف به این فهم مشترک برسند که راه حل این بحران یافتن راه حل منطقه ای از راه تعامل و گفتگو میان کشورهای همسایه، منطقه  و طرف های درگیر  است. با این حال سید باقر حسینی اشتراک های فرهنگی، مذهبی و سیاسی موجب شده تا ترکیه را ملزم به بازنگری در روابطش با کشورهای همسایه به خصوص ایران کند. در عین حال ایران نیز برای پیشبرد اهداف خود در منطقه نیازمند همراهی کشورهای همسایه به ویژه ترکیه است. وزیر خارجه ترکیه در یک کنفرانس مطبوعاتی روابط دو کشور را «عمیق و تاریخی» عنوان کرده و گفته است:" برخی محافل قصد دارند ما را دو همسایه رقیب معرفی کنند. برخی آرزوی آن را دارند. اما ترکیه و ایران نه رقیب که [کشورهایی] دوست هستند. " پیشتر نیز در کنفرانس مطبوعاتی دیگری هر دو مقام سیاسی از «نگرانی مشترک» درباره بحران سوریه سخن گفته بودند. بر اساس این گزارش قرار است حسن روحانی، رییس جمهور ایران دسامبر آینده (اواسط آذر تا اواسط دی) به ترکیه سفر کند هم چنین رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در ژانویه 2014 به تهران می آید. روابط ایران و ترکیه پس از آغاز جنگ داخلی سوریه که بیش از ۳۰ ماه از آن می گذرد طی سال های گذشته کمرنگ شده و رو به تیرگی گرایید. اما اینک مقامات ارشد دو کشور طی با دیدارهایی که حاشیه نشست های بین المللی صورت می گیرد بر افزایش سطح همکاری ها و تعاملات عمیق در منطقه تاکید می کنند. "عواملی مانند فشارهای داخلی از سوی مردم ترکیه و اقدامات اقتدارگرایانه ایران در منطقه و حل مساله سوریه موجب شده تا ترکیه بازنگری در روابطش با ایران داشته باشد." اینها گفته های سیدباقر حسینی نماینده زابل در مجلس شورای اسلامی است. او معتد است ترکیه " عمیقا " به ایران نیاز دارد؛ از این رو افزایش سطح روابط با ایران عاقلانه ترین روشی است که ترکیه در پیش گرفته است. در عین حال که ایران نیز به ترکیه به عنوان کشور مسلمان و همسایه برای ارتباطاتش نیازمند است. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح می کند:" البته ترکیه باید در نوع روابطش با اسرائیل و همچنین حمایت از گروهای تروریستی تجدید نظر کند؛ چرا که این مساله هم به نفع دولت هم به نفع مردم ترکیه نیست. هر کشور که از ترویسم حمایت کرده در نهایت خودش به آن دچار شده است." او ابزار امیدواری می کند تا روابط ترکیه با کشورهای همسایه روز به روز بهتر شود. در عین حال که باید اقدامات و اعلام مواقع در راستای " حفظ منافع مسلمانان " در منطقه باشد.

ویژگی های ساختاری دو دولت و افزایش سطح روابط

در همین حال برخی ویژگی های  ساختاری و فردی را عامل بازگشت روابط نزدیک دو کشور می دانند. حزب حاکم ترکیه به عنوان یک حزب اسلام گرای میانه رو در راستای سیاست "به صفر رساندن مشکلات با همسایگان" در پی تقویت مناسبات منطقه ای و بین المللی ترکیه به ویژه از جنبه اقتصادی است. این حزب در ساختار حزبی خود بیشتر از نیروهای تکنوکرات بهره می گیرد. در سوی مقابل نیز حسن روحانی خود را کاندیدای جریان میانه و اعتدال گرا می داند که در پی کاهش تحریم های تحمیلی بر ایران و کاهش مشکلات اقتصادی کشور است و در این راه نیز از نیروهای معتدل و تکنوکرات بهره می گیرد. اینکه اشتراک دیدگاه ها تا چه اندازه بر سطح روابط دو کشور اثرگذار است، پرسشی است که سیدباقر حسینی در پاسخ به آن می افزاید:" طبیعی است که هر چقدر دیدگاه مقامات ارشد دو کشور دیدگاه های نزدیکی داشته باشند، به همان اندازه نیز بر سطح روابط تاثیرگذار خواهد بود." اما او عوامل دیگری مانند شرابیط پیش آمده در منطقه، اقتدار جمهوری اسلامی و اشتباهات خود ترکیه را موثرتر بر سطح روابط می داند. نماینده زابل بهترین راه برای ترکیه را " تعامل " با جمهوری اسلامی عنوان می کند.

ترکیه و نقش میانجی برای حل مساله هسته ای ایران

بنابراظهارات کارشناسان الزام دیگر در عمیق شدن سطح روابط ایران و ترکیه همکاری در مساله هسته ای ایران است. تیم جدید در ایران بر یافتن راه حلی برای پایان دان به این موضوع و کاهش تحریم های بین المللی تاکید دارد و ترکیه می تواند به عنوان یک کشور دوست نقش موثری در میانجیگری و کمک به حل بحران داشته باشد. چنانکه در گذشته این کار را انجام داده و بارها بر تمایلش برای کمک به حل این مساله تاکید کرده است. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز بر این موضوع تاکید دارد که ایران باید کشورهای بیشتری را در حل مساله هسته ای با خود  همراه کند؛ این امر موجب می شود تا بهتر بتوان از " حقوق " ایران دفاع کرده و میزان موفقیت نیز افزایش خواهد یافت. او البته معتقد است که ترکیه می تواند نقش خود را به عنوان میانجی بازی کند اما " حداقل در برخی زمینه ها " باید در پیشبرد اهدافمان به ما کمک کند. کارشناسان بر این عقیده اند که با روی کار آمدن دولت جدید در ایران و اوضاع منطقه ای انتظار می رود همکاری های منطقه ای ایران و ترکیه گسترش یابد. در واقع شاید برای دو کشور زمانی فرا رسیده است که بیش از هر دوره دیگری به همکاری و تعامل نزدیک و سازنده نیاز داشته باشند.