به ایران حق محدود غنی سازی بدهید

دیپلماسی ایرانی : آیا ایران و غرب می توانند به توافقی دست یابند که به موجب آن برنامه های هسته ای محدود شود و در مقابل، تحریم های بین المللی لغو شوند؟ برای نخستین بار در طول سال ها، این پرسشی است که ناظران از ترس آن واهمه ای ندارند، بلکه با امیدواری آن را مطرح می کنند. ماه گذشته، حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران در جریان سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، امیدواری ها را به مصالح هسته ای افزایش داد. هفته گذشته نیز پیشرفت های بیشتری در مذاکرات هسته ای حاصل شد. زمانی که مذاکره کنندگان هسته ای ایران و گروه 1+5، در ژنو گرد هم آمدن و جزئی ترین مذاکراتی را برگزار کردند که تا کنون در خصوص پرونده هسته ای جمهوری اسلامی، انجام شده بود.

جزئیات مذاکرات انجام شده بین ایران، آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان، محرمانه باقی مانده است. این به نوبه خود نشانه خوبی است که جدیت مذاکرات را به تصویر می کشد. تعیین تاریخی نزدیک برای ادامه مذاکرات در ژنو نیز نشانه مثبت دیگری به شمار می رود.

یک نشانه مهم دیگر نیز از پیشرفت وجود دارد. در سال های اخیر، گفت و گو ها بین ایران و گروه 1+5، بر گام برداشتن سریع در جهت اقدامات اعتماد ساز متمرکز بوده است. در این مذاکرات، آمریکا از ایران می خواست برخی از تاسیسات هسته ای خود را در مقابل تعدیل تحریم ها، تعطیل کند. اما این دیالوگ به شکست می رسید، چراکه هیچگاه به طور روشن برای ایرن تشریح نمی شد که در دراز مدت می تواند از چه نوع برنامه هسته ای، بهره مند باشد.

اما در مذاکرات ژنو هفته گذشته، رویکرد جدیدی دنبال شد. ایران و غرب برای نخستین بار در مورد شکل نهایی برنامه های هسته ای ایران پس از برداشتن گام های اعتمادساز، گفت و گو کردند. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که ایران تنها در صورتی اعمال محدودیت در برنامه های هسته ای را آغاز می کند که در نهایت حق غنی سازی اش به رسمیت شناخته شود.

اما هرگونه توافقی که حق ادامه غنی سازی را برای ایران محفوظ نگاهدارد، با مخالفت جمهوریخواهان و رژیم اسرائیل مواجه می شود. نگرانی آنها از این است که ایران با استفاده از این حق در شرایطی قرار گیرد که در نهایت بتواند سلاح هسته ای تولید کند.

در این زمینه اشاره به دو نکته لازم است. نخست ، ایران بدون به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی – هرچند محدود- هیچ توافقنامه ای را امضا نمی کند. جان کری، وزیر خارجه آمریکا در سال 2009، زمانی که یک سناتور بود، در گفت و گو با فایننشال تایمز به این نکته اشاره کرد. او تاکید کرد اینکه از ایران بخواهیم به طور کاملا از برنامه های غنی سازی اش  صرفنظر کند، مسخره است.

دوم، یک توافق می تواند به گونه ای باشد که حق غنی سازی دائمی را برای ایران حفظ کند و در مقابل نگرانی های بین المللی را از بین ببرد. ایران به موجب این توافق اجازه بازرسی های سرزده و گسترده بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته ای اش را صادر می کند. همچنین تهران باید محدودیت هایی را در زمینه تولید اورانیوم غنی شده با خلوص پایین اعمال کند.

البته امضای چنین توافقی دشوار است. اما بدبین ها، چه جمهوریخواهان کنگره باشند و چه دولت اسرائیل، باید به مذاکره کنندگان ژنو زمان و فضای لازم برای دستیابی به یک فرمول کارآمد، را بدهند. به خصوص اگر کنگره پیش از برگزاری مذاکرات ژنو در اوایل ماه نوامبر، برای اعمال تحریم های بیشتر پافشاری کند، مرتکب اشتباه بزرگی می شود. چرا که مذاکرات باید فضای تنفس داشته باشند.  

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10