ایران بلوف نمی زند

دیپلماسی ایرانی: با گذشت سه ماه از مذاکرات بین المللی  بر سر مجادله هسته ای ایران، تیم تهران با تمایل واضح اش برای دستیابی به توافق هسته ای،  تقریبا همه را غافلگیر کرده است. مذاکره کنندگان ایرانی به تمامی تعهدات خود به موجب توافق هسته ای مقدماتی ژنو عمل کرده اند. آنها در مورد برخی اختلاف نظرهای کلیدی راه حل های مصالحه ای پیشنهاد کرده اند و تا کنون سه نشست در سطح عالی رتبه برگزار کرده اند که نتیجه آنها نیز رضایت بخش بوده است.

 آنچه که گروه 1+5 هم اکنون از ایران می خواهد محدود کردن کمیت و کیفیت غنی سازی اورانیوم است. این گروه به دنبال محدود کردن تعداد سانتریفوژهای ایران است که هم اکنون 19 هزار دستگاه برآورد می شود.

با این وجود ایران بر افزایش ظرفیت غنی سازی خود و اضافه کردن سانتریفوژهای بیشتر به تاسیسات هسته ای پافشاری می کند. تهران می گوید برای اهداف صلح جویانه در فعالیت های هسته ای به سانتریفوژهای بیشتری نیاز دارد.

در حالی که چهارمین دور از مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 از زمان اجرای توافق ژنو از روز سه شنبه در وین آغاز به کار می کند، مجادله بر سر کمیت و کیفیت غنی سازی ایران یک چالشی بزرگ در راه دستیابی به توافق جامع به شمار می رود که دو طرف تا 20 جولای (29 تیر) فرصت دارند آن را به امضاء برسانند.

رابرت آینهورن، مشاور سابق دولت اوباما در امور هسته ای و تحلیلگر کنونی موسسه بروکینگز بر این باور است که درخواست ایران برای افزایش ظرفیت غنی سازی می تواند یک عامل برای متوقف شدن مذاکرات باشد. به گفته وی در صورتی که ایران روی این موضع پافشاری داشته باشد، توافق هسته ای نیز حاصل نخواهد شد.

شش قدرت جهانی شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان به دنبال توافق هسته ای با ایران هستد که در مقابل لغو بخشی از تحریم ها، برنامه های هسته ای تهران را محدود کند. هدف این کشورها افزایش زمان و طولانی تر کردن راه ایران برای ورود به باشگاه هسته ای است. غرب می خواهد ایران همواره دست کم یک سال با باشگاه هسته ای فاصله داشته باشد تا در صورتی که از مسیر صلح آمیز برنامه های هسته ای منحرف شد، امکان واکنش نشان دادن به آن وجود داشته باشد.  

با این وجود مقامات ایرانی شامل رهبری عالی جمهوری اسلامی بارها تاکید کرده اند که قصد دارند زیرساخت هسته ای 100 میلیارد دلاری ایران را توسعه دهند و بحث برچیدن این برنامه ها به هیچ وجه مطرح نیست.

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرزی اتمی ایران ماه گذشته اعلام کرد که ایران می خواهد 30 هزار سانتریفوژ دیگر نیز نصب کند. این اظهار نظرها از نظر برخی تحلیلگران می تواند یک تاکتیک معامله ای برای دریافت امتیازهای بیشتر باشد. اما برخی نیز بر این عقیده اند که تهران از زیرساخت هسته ای خود تحت هیچ شرایطی دست نمی کشد.

گری سیمور، مشاور دولت اوباما در امور منع اشاعه که از سال 2009 تا 2013 در کاخ سفید فعال بود بر این عقیده است که ایرانیان بلوف نمی زنند ، هرچند که ممکن از در برخی درخواست های خود تجدید نظر کرده و آنها را تعدیل کنند. سیمور می گوید: به عقیده من این موضع واقعی ایرانیان است. به گفته وی ایرانیان نشان می دهد که می توانند برای مدتی فعالیت های هسته ای را تعلیق کنند تا از شر تحریم ها خلاص شوند اما پس از آن تهران می خواهد آزاد باشد و مانند هر کشور دیگری ظرفیت غنی سازی خود را در مقیاس صنعتی گسترش دهد.

این رویکرد برای دولت اوباما و متحدان اش قابل پذیرش نخواهد بود زیرا آنها  می خواهند به هر ترتیب مانع افزایش ظرفیت های هسته ای ایران شوند. آنها می خواهند فعالیت های هسته ای ایران فراتر از چند سال کوتاه محدود شود. به گفته سیمور این یکی از موانع اصلی پیش روی مذاکرات هفته جاری است.

یک مانع دیگر نیز درخواست تهران مبنی بر لغو تمامی تحریم ها به طور دایم است. گفته می شود که ایران می خواهد پس از امضاء توافق هسته ای نهایی، تمامی تحریم ها لغو شوند. اما غرب می خواهد تحریم ها تعلیق شوند و نه لغو تا در صورت خودداری ایران از عمل به تعهدات اش این تحریم ها به سرعت دوباره اعمال شوند.

سیمور می گوید که انتظار ندارد دو طرف بتوانند تا اواسط جولای تمامی این اختلاف نظرها را حل کرده و توافق را نهایی کنند. اما به طور حتم ایران و غرب آنقدر پیشرفت از خود نشان خواهند داد که کنگره آمریکا و تندروهای ایرانی را مجاب کنند که مذاکرات رو به جلو است و می توان آن را برای شش ماه دیگر تمدید کرد.

این در حالی است که دولت اوباما نیز در زمینه امکان سنجی توافق هسته ای نهایی با احتیاط عمل می کند. مقامات کاخ سغید می گویند شانس توافق در بهترین حالت 50-50 است.

اما باوجود تمامی دشواری ها، تعداد قابل توجهی از دیپلمات ها و تحلیلگران ، احتمال خوبی را برای توافق پیش بینی می کنند. دلیل کلیدی آنها این است که تهران به سرعت به لغو تحریم ها نیاز دارد تا شرایط وخیم اقتصادی خود را سر و سامان بدهد. از سوی دیگر کاخ سفید نیز به یک برد دیپلماتیک در عرصه سیاست خارجی نیاز دارد.

آن دسته از افرادی که به توافق هسته ای خوش بین هستند می گویند که ایران همکاری های خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی افزایش داده و در مورد فعالیت های هسته ای خود در گذشته نیز شفافیت بیشتری به خرج می دهد.

یک نشانه امیدوار کننده دیگر این است که ایران می خواهد تغییراتی را در راکتور آب سنگین اراک ایجاد کند که یکی از عمده ترین نگرانی های غرب به شمار می رود. مقامات تهران می گویند آماده اند این راکتور را به نحوی تغییر کاربری بدهند که پلوتونیوم کمتری تولید کند و به این ترتیب نگرانی های غرب نیز تعدیل شود.

جوفی ژوزف، کارشناس منع اشاعه هسته ای در کاخ سفید می گوید: اکنون یک فرصت ایجاد شده است. البته هنوز هم برخی موضوعات می تواند به اشتباه پیش برود اما واقعیت این است که شانس واقعی برای توافق هسته ای دراز مدت وجود دارد.

منبع: لس آنجلس تایمز /تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: یکشنبه 21 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: جمعه 26 اردیبهشت 1393