ضرورت پیوند تغییر لحن غرب با تغییر رویکرد نسبت به ایران

دیپلماسی ایرانی: پس از ماهها توقف، مذاکرات ایران و گروه 1+5 بر سر مسئله هسته ای ایران در روزهای سه شنبه و چهارشنبه در ‍ژنو برگزار شد. گفته شده که این مذکرات در فضایی مثبت برگزار شده و قرار است که دور بعدی مذاکرات، حدود سه هفته دیگر برگزار شود. آیا می توان مذاکرات را راهی برای خروج از بن بست و دستیابی به یک توافق ارزیابی کرد؟ این سوالی است که با محمد فرهاد کلینی کارشناس ارشد مسائل استراتزیک در میان گذاشته ایم که در زیر می خوانید:

ارزیابی شما از مذاکرات دو روزه ایران و گروه 1+5 در ‍ژنو چیست؟ چه مسائلی این مذاکرات را از دور های قبلی این مذاکرات متفاوت می سازد؟

به نظر می رسد که دور جدید مذاکرات ایران و گروه 1+5 بر سر مسئله هسته ای ایران با شرایط جدیدی شکل گرفت و به فرصتی جدید برای حل این مسئله تبدیل شد. طرحی که ایران در این نشست ارائه کرد مورد استقبال طرف غربی قرار گرفت و پس از پایان مذاکرات آقای عراقچی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران با ۱+۵، فضای مذاکرات جاری هسته ای در ژنو را مثبت ارزیابی کرده و سخنگوی اتحادیه اروپا نیز طرح پیشنهادی جدید ایران را «بسیار مفید» توصیف کرده است. علاوه بر این هیئت های ایرانی و 1+5 برای اولین بار بیانیه ای مشترک صادر کرده اند که بر اساس آن شرکت کنندگان در مذاکرات موافقت کردند که کارشناسان تحریم و متخصصان علمی و هسته ای ایران و گروه ۱+۵ پیش از نشست بعدی، ملاقات داشته باشند تا به موارد مورد اختلاف بپردازند و گام های عملی را طراحی کنند. این موضع گیری ها نشان می دهد که تحولی در فضا رخ داده است و می توانیم شاهد دوره ای جدید در تعاملات دو طرف باشیم. البته نباید با انتظارات زیاد با مذاکرات ایران و 1+5 مواجه شد و انتظار داشت که همه مشکلات یک شبه پایان یابد؛ چرا که پرونده هسته ای ایران طی یک دهه به یکی از پیچیده ترین پرونده های بین المللی تبدیل شده است و در طی مدت کوتاه مسائل محدودی را طرفین می توانند طرح کنند و به توافق برسند.

ولی تطویل این مذاکرات می تواند به عامل برای شکست مذاکرات تبدیل شود. آیا نباید زمانی برای پایان مذاکرات در نظر گرفت؟

بله همینطور است. در حال حاضر دو طرف اراده خود را برای برگزاری مذاکرات جدی و در نظر گرفتن گام های عینی و ملموس نشان داده اند. اکنون توپ در زمین غرب است که با طرح ایران چگونه مواجه می شود. چنانچه گفتم قرار است هیئت های کارشناسی در نشست آینده خود راههایی برای حرکت به جلو پیدا کنند که امیدوارم بر اساس بسته جدید رویکرد تازه ایران مذکرات گام به گام به پیش رود. با این حال یکی از دغدغه های طرف ایران تعیین محدودیت زمانی برای مذاکرات بوده است. ایران مذاکره برای مذاکره را نمی پذیرد و معقتد است که باید بر اساس یک جدول زمانی مشخص و با رویکرد دستابی به یک تفاهم مشترک و سیاست برد برد مذاکرات دنبال شود. علاوه بر این در مورد چگونگی پیشرفت مذاکرات نیز طرف ایرانی معتقد است که ابتدا و انتهای مذکرات باید مشخص شود. اگر از برداشتن گام اول از جانب ایران صحبت می شود باید گام آخر هم معلوم شود و نقاط مختلف پیشرفت مذاکرات باید دیده شود. تعامل در ابهام کمکی به پیشرقت نمی کند.

یکی از مسائلی که دغدغه هیئت ایرانی و به نوعی دغدغه مردم و مسئولین کشور است مسئله تحریم هاست. تا چه اندازه تصور می کنید که این مذاکرات می تواند به رفع یا کاهش تحریم ها منجر شود؟

هرچند طرح ایران و متن مذاکرات منتشر نشده و محرمانه مانده است ولی به نظر می رسد که به هر حال مسئله تحریم ها یکی از مسائلی است که در مذکرات مطرح شده است. بر اساس شواهد به نظر می رسد که در صورت پیشرفت مذاکرات طرف غربی وارد یک فضای لغو تحریم ها می شود. به نظر می رسد در فاز اول در صورت پیشرفت مذاکرات بلوکه شدن بخشی از سرمایه های ایرانی در حساب های بانکی خارجی حل خواهد شد. بلومبرگ این خبر را منتشر کرده است که با توجه به این که اخبار بلومبرگ از سوی بورس های جهانی مورد استناد قرار می گیرد طرح این مسئله قابل توجه است.

شما اشاره کردید که ایران گام اول را برداشته است و توپ اکنون در زمین غرب است. به نظر شما گام های طرف غربی چه می تواند باشد؟

شاید یکی از مهم ترین مسائل تغییر نگاه راهبردی به ایران است. جک استراو در مصاحبه ای با رسانه های انگلیسی گفته است که غرب هیچ گاه جایگاه ایران را به رسمیت نشناخته و با ایران و قدرت آن با احترام برخورد نکرده است. تغییر این نگاه گام مهمی است که غرب باید بردارد. یعنی آنها باید با مردم ایران و نمایندگان آنها با عزت و کرامت صحبت کنند. به سخن دیگر تغییر لحن در مورد جمهوری اسلامی ایران ضرورت دارد که به نظر می رسد در این اجلاس این مسئله تاحدی رخ داده است. با توجه به ملاقات های هیئت ایرانی با وزیر خارجه آلمان، انگلستان و آمریکا می توان گفت که غرب مورد لحن و ادبیات خود در قبال جمهوری اسلامی ایران در حال تجدید نظر است.

مسئله دیگری که در این زمینه قابل توجه است تغییر فضاست. فضای ایران و 1+5 باید از یک فضای چالشی به یک فضای مبتنی بر منافع مشترک و یک سیاست برد برد تغییر کند. لازمه این تغییر این است که غرب برنامه هسته ای ایران را تهدید آمیز نداند. این به این معناست که غرب به جای رویکرد تقابلی باید به رویکرد تعاملی با ایران روی بیاورد.

چه مسائلی ممکن است که چشم انداز مثبت مذاکرات را از بین ببرد؟

به نظر می رسد تنها جریانی که از نشست ‍ژنو به شدت عصبانی است رژیم اسرائیل است و موضع گیری نتانیاهو و وزیر استراتژیک آن نشان می دهد که صهیونیست ها به دنبال تند کردن فضای بین المللی علیه ایران هستند و مجددا بحث تهدید نظامی را در دستور کار خود قرار داده اند. آنها همچنین  از غرب می خواهند که سیاست خود را در قبال ایران تغییر ندهند. در مقابل ما همواره تاکید داشته ایم که 1+5 نباید بر اساس دستورالعمل مذاکراتی تلاویو با ایران مذاکره کنند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه: پنجشنبه 25 مهر 1392/ باز انتشار: دوشنبه 29 مهر 1392