روزی که واشنگتن تلاویو را عصبانی کرد

دیپلماسی ایرانی: جیمز ادیسون بیکر سوم، وزیر امور خارجه اسبق امریکا و وزیر اسبق خزانه داری این کشور از حزب جمهوریخواه است. مردی با سابقه طولانی کارهای اداری و دیپلماتیک که یکی از سرشناس ترین چهره های تاثیرگذار در حزب جمهوریخواه و دستگاه سیاست خارجی امریکا محسوب می شود. وی در زمان رونالد ریگان، رئیس جمهوری اسبق امریکا در سال های 1981 تا 1985 رئیس اداره کارکنان ریاست جمهوری امریکا بود. در زمان جورج بوش پدر نیز مسئولیت وزارت امور خارجه را برعهده گرفت. آن دوره به دلیل جنگ ایران و عراق و حمله عراق به کویت یکی از مهمترین سال های تاریخ قرن گذشته میلادی بود. رابطه نزدیک وی با خانواده جورج بوش به اندازه ای نزدیک و زبانزد است که هر دو طرف یکدیگر را در برابر دیگران حتی در محافل رسمی به اسم کوچک صدا می کنند. در دوران جورج بوش پسر نام او در پرونده بررسی ناآرامی های عراق پس از حمله امریکا به این کشور در سال 2006 بر سر زبان ها افتاد. وی که متولد 1930 در شهر هیوستون امریکا است فارغ التحصیل دانشگاه تگزاس در آستین در رشته حقوق است که در کنار سیاست از حقوقدانان برجسته امریکا نیز محسوب می شود.

این بار شبکه العربیه در برنامه مشهور هفتگی خود موسوم به «خاطرات سیاسی» به سراغ او رفته و مصاحبه مفصلی را با وی انجام داده است که دیپلماسی ایرانی در نظر دارد هر هفته به طور مرتب این مصاحبه ها را منتشر کند. اکنون هشتمین بخش آن را می خوانید:

هر طرف شرایط و مطالباتی داشت. مثلا اسرائیل حتی نمی خواست حرفی از سازمان آزادیبخش فلسطین بزند چرا که آن را گروه تروریستی می دانست. نمی خواست که سازمان ملل نقشی برای برگزاری چنین کنفرانسی به عنوان کنفرانس صلح داشته باشد. آن سال سال انتفاضه در فلسطین نیز بود که سالی مهم برای شما محسوب می شد. بر روی آن کار کردید و فهمیدید که بر خلاف انتظارتان می تواند به شما کمک کند که یک فضای دینامیکی جدید در خاورمیانه برای پیشبرد فرایند صلح به وجود بیاید. چگونه چنین چیزی به دست آمد؟

فکر نمی کنم که ما انتفاضه را عاملی کمک کننده برای پیشبرد صلح قلمداد کردیم. ابدا چنین نظری نداشتیم. آن چه می دیدیم این بود که وضعیتی که بعد از جنگ خلیج فارس پیش آمد که توانست ما را برای احیای مذاکرات صلح ترغیب کند. حق با تو است، نه ما و نه اسرائیل در آن موقع با سازمان آزادیبخش فلسطین که به آن به عنوان یک گروه تروریستی نگاه می کردیم، همکاری نمی کردیم. برای همین فکر همکاری با فلسطینی ها از درون سرزمین های فلسطینی را مطرح کردیم. علی رغم این که اسرائیل درک می کرد که این فلسطینی ها دستورات را از یاسر عرفات می گرفتند. و این چیزی بود که ما هم می دانستیم با وجود این که هیچ تعامل مستقیمی با عرفات و سازمان آزادیبخش فلسطین نداشتیم. موضوع به این باز می گشت که اگر فضا به ما اجازه داد بتوانیم گامی رو به جلو برداریم و برای نخستین بار همه طرف های مهم در این موضوع را گرد هم آوریم. به گونه ای که اسرائیل و همسایگان عربش پذیرفتند که رو در روی هم بنشینند و درباره راه های رسیدن به صلح با یکدیگر صحبت کنند.

مقصود از این که گفته می شود انتفاضه به شما کمک کرد این است که این مساله باعث شد تا شما بتوانید استثنا یا به عبارت دیگر تفاوتی میان فلسطینیان داخل با فلسطینیان خارج به ویژه تونس به خصوص رهبران آنها قائل شوید. گفته می شود که شما بر این اساس عمل کردید و این عامل را بر دیگران تحمیل کردید تا به شما کمک کند. آیا چنین چیزی صحیح است؟

من معتقد نیستم که ما از عامل انتفاضه برای پیشبرد مذاکرات صلح استفاده کردیم. و هیچ وقت به یاد نمی آورم که گفته باشم انتفاضه به پیشبرد فرایند صلح کمک می کند. بلکه بر عکس انتفاضه ما را به جهت مخالف راند. به این ترتیب عامل کمکی ای شد برای این که بتوانیم از فلسطینیان داخل مثل فیصل الحسینی و حیدر عبدالشافی و حنان عشراوی استفاده کنیم. همه می دانستیم که آنها به سازمان آزادیبخش فلسطین نزدیک هستند. این مساله را اسرائیل هم می دانست. و فکر می کنم ما در حقیقت از این ابزار استفاده کردیم که تاثیرگذاری خود را نیز ثابت کرد.

در 22 می 1989 سخنرانی مفصلی در برابر کمیسیون سیاست عمومی اسرائیلی – امریکایی، آیپک بیان کردی. در آن موقع یک جمله مشهور بیان کردی که بسیاری آن را هنوز به یاد دارند، گفتن آن جمله از یک وزیر امور خارجه امریکایی بسیار مهم بود. گفتی که الآن وقت آن است که اسرائیل برای همیشه و تا ابد از فکر ایجاد اسرائیل بزرگ دست بکشد که به هیچ وجه واقعی نیست، دست از دست یازی های خود بردارد، شهرک سازی ها را متوقف کند و به فلسطینی ها به عنوان یک همسایه که مستحق برخوردای از حقوق سیاسی است، بنگرد. در آن موقع اسرائیل به تو اعتراض کرد.

در آن موقع دولت اسرائیل از این اظهارات خوشش نیامد. اما دولت بعدی اسرائیل آن را تایید کرد. برای این که به سمت دولتی مسالمت آمیز مثل دولت اسحاق رابین متمایل می شد. و اسرائیل به طور کلی با اظهارات من در آن سخنرانی مخالفت نکرد. دولت راست گرای افراطی اسرائیل از اظهارات من خوشش نیامد. اما این سیاستی بود که ایالات متحده در آن موقع دنبال می کرد. و تا مدت ها نیز آن را دنبال کرد. آن چه گفتم چیزی جز تاکید بر سیاست ایالات متحده نبود.

از آنها چه شنیدی؟ منظورم بارزترین واکنشی که از رهبران وقت اسرائیلی به اظهاراتت شنیدی چه بود؟

من حرف های زیادی از آنها در این باره نشنیدم و به یاد ندارم که مسئولی اسرائیلی به خاطر این موضوع با من تلفنی تماس گرفته باشد. در ایالات متحده افرادی طرفدار اسرائیل بودند که از حرف من خوششان نیامد. یادم است به من گفتند که اسرائیل حاضر نیست از تشکیل کشور اسرائیل بزرگ دست بکشد. آنها می گفتند که قوانینی برای ما وجود دارد که مبنای ما برای آشتی با اعراب است، آن هم قوانین سازمان ملل است. قطعنامه 284 و 338 که بر مبادله مسالمت آمیز اراضی تاکید دارد. من به آنها گفتم شما در اسرائیل اگر مدعی بر استیلا بر اراضی عربی هستید پس نمی توانید به فکر صلحی ایمن باشید. این مساله باعث می شود که صلحی به دست نیاید.

ادامه دارد...