نفع ترکیه در تشنج زدایی ایران - آمریکا

دیپلماسی ایرانی: احتمال از سرگیری روابط ایران و آمریکا همواره با این امیدواری همراه بوده است که چشم انداز خاورمیانه بزرگتر به نحوی تغییر کند که امنیت و ثبات بیشتری در این گوشه از جهان حاکم شود. باوجود طولانی و دشوار بودن این راه، بسیاری امیدوارند از دل توافق تهران – واشینگتن، خاورمیانه ای بهتر بیرون آید. ترکیه در زمره کشورهایی قرار دارد که احیای روابط ایران – آمریکا ،چه از نظر اقتصادی و چه از لحاظ سیاسی می تواند به نفع آن باشد و آنکارا نیز باید باید به این منظور سیاست خارجی خود را مورد بازبینی قرار دهد. البته این چشم انداز زمانی به تصویر کشیده می شود که توافق ایران و آمریکا فراتر از مساله هسته ای باشد و موضوعات امنیتی منطقه که دغدغه ترکیه به شمار می رود را نیز شامل شود.

در دهه اخیر، حزب عدالت و توسعه ترکیه که دولت را در دست دارد، سیاست خارجی را در خاورمیانه دنبال کرده که مبنای آن پل زدن بر اختلافات جبهه مقاومت – ایران، سوریه، حزب الله و حماس – با کشورهای غربی تر منطقه – مصر، اردن، عربستان سعودی و اسرائیل- است. به این منظور ترکیه همواره تلاش کرده طرفیت را به سوی یک راه حل دیپلماتیک سوق دهد. متاسفانه، تلاش های میانجی گرایانه برای تعدیل تنش ها در خاورمیانه – شامل مذاکرات غیر مستقیم اسرائیل – سوریه و مساله ایران – به نتیجه نرسیده است.

ترکیه تلاش برای بهبود روابط تجاری با کشورهای منطقه را از سال 2004 به طور جدی آغاز کرد. زمانی که ترکیه با اغلب کشورهای خاورمیانه روابط اقتصادی نزدیکی برقرار کرد و  قوانین صدور ویزا را برای کشورهای عربی آسان تر کرد تا از این طریق روابط تجاری نیز تسهیل شود.

 اما بهار عربی و به خصوص آغاز بحران در سوریه، تلاش های ترکیه را به چالش کشید. به این ترتیب الگوی ترکیه برای خاورمیانه با بی ثباتی و عدم امنیت، مخدوش شد. جنگ شهری در سوریه، میانجی گری ترکیه در منطقه را به شدت تحت تاثیر قرار داد. از سوی دیگر ترکیه برای کشورهایی مانند مصر آرزوهای دیگر داشت و امیدوار بود اخوان المسلمین در راس قدرت باقی بمانند. اما مداخله آمریکا موجب روی کارآمدن ارتش شد که با آنچه آنکارا از حاصل بهار عربی انتظار داشت، در تناقض بود.

به موازات ناتوانی ترکیه برای تبدیل منطقه به الگوی مورد نظرش و افرایش تهدید القاعده در منطقه، تعامل مستقیم آمریکا و ایران ، می تواند خبری خوشی برای آنکارا باشد. بنابراین، آنکارا باید به طور سیاسی، از روند تشنج زدایی تهران – واشینگتن، حمایت کند. به بیان دیگر، تبدیل کردن ایران به یک بازیگر سازنده در منطقه ، فرقه گرایی را در موضع ضعف قرار می دهد. البته ایران دلیل تمامی مشکلات منطقه ای نیست، همانگونه که نمی تواند راه حلی همه مشکلات باشد. اما می تواند بخشی از مشکل و بخشی از راه حل باشد.

آنچه در این بین اهمیت زیادی دارد، محتوا و ماهیت توافق احتمالی ایران – آمریکا است. آمریکا باید در جریان مذاکرات با ایران به فهرستی از نگرانی های متحدان اش در منطقه نیز اشاره کند. از سوی دیگر واشینگتن باید تهران را به ایفای نقشی سازنده تر در منطقه – به ویژه در عراق و سوریه – ترغیب کند. با کاهش بی ثباتی ها و تنش ها در منطقه، آنگاه ترکیه نیز می تواند تلاش برای تحقق اهداف خود در منطقه را از سر بگیرد.

با این حال همواره این نگرانی وجود دارد که آمریکا تنها به دنبال یک راه میان بر برای توافق هسته ای با ایران باشد و چشم خود را به روی نگرانی های امنیتی متحدان اش ببندد. در چنین شرایطی این ریسک وجود دارد که تهران گمان کند از موضع قدرت با آمریکا مذاکره می کند، چرا که واشینگتن متحدان اش را نادیده می گیرد و به این ترتیب چشم انداز عمیق تر شدن بحران در خاورمیانه دور از ذهن نخواهد بود. در چنین شرایطی ترکیه به جایی اینکه در فهرست حامیان مذاکره ایران و آمریکا باشد، به گروه  اسرائیل و عربستان سعودی ملحق می شود که مذاکره ایران – آمریکا را تهدیدی برای منافع خود می دانند.

برای جلوگیری از چنین نتیجه ای، دولت آمریکا باید ترکیه را در دستور کار مذاکرات احتمالی با ایران ، قرار دهد. ترکیه امروز مشکلات اقتصادی و سیاسی متعددی دارد که بخشی از آن ناشی از بحران منطقه ای است. از سوی دیگر تحریم های آمریکا علیه ایران نیز تا حدودی پیامدهای اقتصادی برای آنکارا به همراه داشته است.

به همین دلیل آنکارا باید نقشی فعال در از سرگیری روابط تهران – واشینگتن ایفا کند. عبدالله گل، رئیس جمهور و احمد داود اغلو، وزیر خارجه ترکیه تا کنون به صورت شفاهی از تعامل ایران – آمریکا حمایت کرده اند و اکنون باید این حمایت را عملی کنند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10