تحریم ها به درد می خورند، لغوشان نکنید!

دیپلماسی ایرانی: روسای جمهوری که هر ساله به مجمع عمومی سازمان ملل می آیند، به سوژه خبری شدن علاقه زیادی دارند. تا همین سال گذشته، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران در سفرهای مکرر خود به نیویورک سوژه رسانه ها بود. اما رئیس جمهور جدید ایران، در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متفاوت ظاهر شد. حسن روحانی، از علاقمندی خود به حل مساله هسته ای و دستیابی به یک توافق با آمریکا سخن گفت. او نیز همانند باراک اوباما، همتای آمریکایی خود از اهمیت راهکار دیپلماتیک می گوید که ریسک درگیری دیگری در منطقه را کاهش می دهد.

برای رئیس جمهور آمریکا،  ارزش چنین معامله ای بسیار زیاد است. در صورتی که ایران به یک قدرت هسته ای تبدیل شود، ثبات منطقه را بر هم می زند، اسرائیل را تهدید می کند و احتمالا جنگی در خاورمیانه درمی گیرد که اوباما نمی تواند از مداخله در آن فرار کند. در مقابل، روابط بهترین با ایران میانه رو تر، راه آمریکا را در حل سایر مشکلات شامل سوریه، فلسطین و بحران شیعه – سنی، هموار تر می کند و شاید وابستگی آمریکا به عربستان سعودی را کاهش دهد.

البته این راه ، راهی بس طولانی خواهد بود. فارغ از اینکه ایران ناگهان چقدر رویکرد دوستانه ای را پیش گرفته، هر گفت و گویی با تهران، زمان بر و نمایشی خواهد بود. روحانی در مجموع عملکرد قابل دفاعی در نیویورک داشت اما توافق با آمریکا چیزی نیست که اختیار آن در دست رئیس جمهور جدید ایران باشد. برهمگان روشن است که رهبری، تصمیم گیری نهایی در این زمینه را انجام می دهند و این در حالی است که سابقه مخالفت ایشان با آمریکا به حمایت آمریکا و انگلیس از کودتای 28 مرداد باز می گردد که منجر به سقوط دولت مصدق شد. از سوی دیگر باتوجه به سابقه ایران در پنهان کاری در برنامه های هسته ای، برخی نگرانی ها وجود دارد که ایران از مذاکرات برای پیشرفت بیشتر در برنامه های هسته ای اش استفاده کند. این در حالی است که در پس زمینه ذهن برخی کارشناسان ، تجربه کره شمالی خودنمایی می کند که در سال 2005 بر سر خلع سلاح با آمریکا به توافق رسید اما اکنون یک قدرت هسته ای به شمار می رود.

بنابراین شرایط اوباما باید هم شفاف باشد و هم سخت و عدم انحراف ناگهانی برنامه های هسته ای ایران به سوی اهداف نظامی را تضمین کند. این به معنی متوفقف کردن غنی سازی 20 درصدی و انتقال ذخایر موجود به کشور ثالث است. مهر و موم سایت فوردو واقع در اعماق زمین و تعطیلی راکتور آب سنگین راراک نیز می تواند راه ایران در دستیابی به سلاح هسته ای را دشوار تر کند. در نهایت، ایران باید پروتکل الحاقی را امضاء کند که به موجب آن بازرسان از حق بازرسی های گسترده از برنامه های هسته ای ایران برخوردار می شوند.

در صورتی که ایران به چنین توافقی مخالفت کند، موضع آنهایی که ادعا می کنند تهران الگوی کره شمالی را دنبال می کند، تقویت می شود. اما در صورتی که جدیت ایران به اثبات برسد، آمریکا می تواند در عالی ترین سطح با ایرانیان مذاکره کند و پرسش بر سر نحوه و سرعت لغو تحریم ها خواهد بود.

اگر بحث بر سر لغو تحریم ها باشد، باید گفت لغو تحریم ها به سرعت امکانپذیر نیست و این روند تدریجی خواهد بود. از سوی دیگر تحریم ها از آن جهت مهم است که رئیس جمهور ایران را پای میز مذاکره می آورد. غرب نباید این تحریم ها را به سرعت و ناگهانی لغو کند. برای مثال برخی امتیازهای محدود از جانب اروپایی ها امکانپذیر است ، چرا که آنها در مقایسه با اوباما، مشکلات قانونی کمتری را پیش رو دارند. غرب باید توجه داشته باشد که باوجود عقب نشینی از تهدید نظامی علیه سوریه؛ اکنون باید اهرم خود را در برابر ایران حفظ کند.

همچنین یکی دیگر از دلایل موضع گیری قاطع در قبال ایران، سیاست های داخلی این کشور است. دست کم در حال حاضر، حمایت گسترده ای از مذاکرات در داخل ایران وجود دارد. از سوی دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی وابسته به سپاه در سال های اخیر تحت فشار تحریم ها قرار داشتند و به همین دلیل شاید در مقایسه با گذشته، سپاه مخالفت کمتری با توافق هسته ای داشته باشد. با این حال هنوز شرایط روشن نیست و مشخص نیست محافظه کاران در آینده چه موضعی اتخاذ خواهند کرد. در صورتی که آنها به واقع به این نگرش رسیده باشند که بمب هسته ای، تضمین امنیتی برای ایران به همراه ندارد، آنگاه ایران به طور کامل به جامعه بین المللی بازمی گردد.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 8 مهر 1392/ باز انتشار : جمعه 12 مهر 1392