فرار واشنگتن از درگیری با ایران در سوریه

دیپلماسی ایرانی: مجلس عوام انگلیس با رای به عدم مشارکت در حمله نظامی به سوریه ضربه ای سخت به مواضع ایالات متحده زد به گونه ای که هدیه ای گرانبها برای روسیه و رئیس جمهوری آن ولادیمیر پوتین فراهم کرد و باعث تقویت مواضع ضد امریکایی وی شد. رئیس جمهوری روسیه نیز این هدیه را هدر نداد و در دفاع از حکومت سوریه تاکید کرد که دمشق به هیچ وجه از سلاح شیمیایی استفاده نکرده و آن را اتهامی تمسخرآمیز توصیف کرد. نمی توان از تاثیر مواضع بریتانیا در شورای امنیت که شامل 5 کشور عضو این شورا می شود، چشم پوشی کرد، به گونه ای که اکنون شاهدیم به غیر از روسیه و چین که علنا در برابر ایالات متحده ایستاده اند، تنها فرانسه است که در کنار امریکا ایستاده است. مواضع دولت بریتانیا شاید مخالف با مواضع مجلس عوام این کشور باشد اما دولت این کشور ملزم به اجرای آن است. همچنین در خارج از گروه پنج گانه شورای امنیت، کشورهای دیگری که احتمال می رفت در حمله احتمالی به سوریه مشارکت داشته باشند، مثل آلمان و ایتالیا به رغم این که نسبت به به کارگیری سلاح های شیمیایی اعتراض و آن را محکوم کردند اما هر گونه مشارکت در این حمله را علنا رد کردند.

علی رغم این که ایالات متحده نیاز چندانی به کمک های نظامی این کشورها ندارد اما درک می کند که ایجاد پیمانی که بتواند از تحرکاتش حمایت کند، چقدر مهم است و مشارکت در این پیمان می تواند تا چه اندازه برای آن موفقیت آمیز باشد. در این میان کشورهای امریکای لاتین نیز از حضور در این جنگ اعلام بی طرفی کردند اگر چه مواضع آنها می تواند به صورت معنوی و سمبلیک حمایتی از این جنگ تعبیر شود. به این ترتیب مواضع کشورهای طرفدار حمله به سوریه بسیار ضعیف شد و امریکا و جامعه جهانی به آن چه دنبال می کرد، نرسید. مواضع ناتو که اعلام کرد در این عملیات نظامی شرکت نمی کند نیز تاثیر بسیاری بر پیمان کشورهای منطقه در برابر این جنگ گذاشت به گونه ای که هر گونه تصمیم به جنگ را به شدت سخت کرد. ناتو می توانست با توجه به حضور کشورهای اسلامی در درگیری های سوریه پوششی کافی برای این حمله فراهم کند.

از سوی دیگر، این گونه به نظر می رسد که کشورهای اروپایی و امریکای لاتین خود را درگیر مستقیم جنگ سوریه نکرده اند و مثل بسیاری از کشورهای منطقه که از یک سو به فکر تاثیرات موازنه های سیاسی هستند و از سوی دیگر تحولات میدانی را دنبال می کنند، نفعی از سوریه برای خود نمی بینند. شاید یکی از دلایل آن عناوینی است که ایالات متحده برای حمله نظامی خود به سوریه تعریف کرده که بیش از آن که بیان کننده مصالح همگان باشد، بیشتر در راستای حمایت از مصالح و امنیت ملی امریکا است. مساله ای که باعث شده است تا اوباما احساس کند که باید مساله سوریه را به رغم تلاش هایی که کشورهای منطقه برای کشاندن نیروی نظامی امریکا به سوریه صرف کردند، از مصالح ملی کشورش جدا کند. به ویژه هنگامی که اعلام کرد که حملات امریکا به سوریه بسیار محدود خواهد بود، برای بسیاری این برداشت پیش آْمد که رئیس جمهوری امریکا این حمله را صرفا برای حفظ آبرو و این که گفته بود استفاده از سلاح شیمیایی خطر قرمز اوست و اجازه نمی دهد کسی از آن خط عبور کند، می خواهد انجام دهد. همچنین این گفته جان کری، وزیر امور خارجه امریکا که گفت به سوریه حمله می کنیم تا به ایران و حزب الله و کره شمالی پیام داده باشیم، برای بسیاری شک برانگیز شد و نسبت به نیت ایالات متحده شبهه وارد کردند. برای همین بسیاری از این نگران شدند که حمله به سوریه بتواند بر درگیری موجود میان محور ایران – سوریه – حزب الله در برابر دیگر محور عربی منطقه تاثیر بگذارد و اصطکاک ها را به مرز انفجار منطقه ای بکشاند.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که امریکا و شخص اوباما به رغم کشته و آواره شدن صدها هزار نفر در سوریه و به رغم گذشت دو سال و نیم از بحران این کشور ترجیح می دهد که بحران سوریه به همین شکل ادامه یابد و خود دخالتی در آن نکند. اما از نگاه ناظران سیاسی و دیپلماتیک روشن است که مواضع کری درباره این که گفت به ایران و حزب الله از طریق حمله به سوریه پیام می دهیم در حقیقت تلاشی برای مشروعیت دادن به محوری است که می خواهد از همه امکانات برای رویارویی با محور ایران – سوریه – حزب الله استفاده کند. برای همین تحلیلگران معتقدند که سفر هیئت پارلمانی ایران به لبنان و سوریه هم زمان با اظهارات کری و تحولات منطقه در حقیقت تلاشی برای دفع متضاد این فرضیه است. البته این بدان معنا نیست که این محور در وضعیت فعلی می خواهد از همه برگه های خود حتی در صورت حمله به سوریه استفاده کند. اما روشن است که هر دو طرف به یکدیگر هشدار می دهند که توانایی گسترش دامنه فضای درگیری را دارند و لبنان نیز از جمله این عرصه ها است. وضعیت موجود نشان می دهد که در صورت حمله نظامی، دایره درگیری از سوریه فراتر خواهد رفت و می توان گفت که این حمله در حقیقت بنزینی بر روی آتش در حال شعله ور شدن است. برای همین می توان گفت که هر چه امریکا از گزینه نظامی دورتر شود و واقعا دریابد که مذاکره بهترین راه برای حل بحران سوریه است، فضای منطقه آرام تر خواهد شد و منطقه از انفجار فاصله می گیرد.

اکنون روشن شده است که فشارهای برخی کشورهای مشخص به ایالات متحده و تلاش امریکا برای حفظ آبرو باعث شده تا این کشور به سمت گزینه نظامی متمایل شود. و در صورتی که پیمان بین المللی گسترده ای برای حمایت از این حمله نباشد چنین حمله ای به هیچ عنوان صورت نخواهد گرفت.

منبع: النهار/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: دوشنبه 11 شهریور 1392/ بازانتشار : شنبه 16 شهریور 1392