ارتش حامی دموکراسی بود یا برده پول؟

دیپلماسی ایرانی: ژنرال عبدالفتاح السیسی ماه گذشته در اجتماع مردم مصر در قاهره اعلام کرد که ارتش محمد مرسی را عزل کرده است، رئیس جمهوری که بر طبق اصول حکومت ملی انتخاب شده بود.دلایل بسیاری برای عزل مرسی توسط ژنرال ها وجود داد: ضعف مدیریتی، ترس آن ها از اخوان المسلمین و همچنین نیازی ندارد به تعداد بی شمار معترضان ضد مرسی در خیابان ها اشاره کنیم. با این حال یک ژنرال بازنشسته آمریکایی که زمانی سرپرستی تمام کمک های نظامی آمریکا به مصر را بر عهده داشت می گوید یک انگیزه بزرگ دیگر برای السیسی و همراهانش وجود داشت تا دولت اسلامگرا را سرنگون کنند: پول نقد.

سرلشکر مایک کالینگز، ژنرال بازنشسته نیروی هوایی، در مصاحبه با وکاتیو می گوید: "من تصور می کنم که (مرسی) ارتش را نخریده بود." مایک کالینگز به عنوان رایزن نظامی بین سال های 2006 تا 2008 و همچنین رئیس دفتر همکاری نظامی در مصر، تاثیری منحصر به فردی بر عملکرد داخلی ارتش مصر داشت. مسئولیت اصلی وی هماهنگی سالیانه 1.3 میلیارد دلار کمک نظامی آمریکا به قاهره بود.

ارتش مصر به نیروگاه مالی معروف است و در همه بخش های اقتصادی این کشور نیز دست دارد- از امور مالی گرفته تا کشاورزی. اما کالینگز می گوید در دوره ای که رایزن نظامی بود فهمیده بود که حسنی مبارک هر ماه کمک های مالی زیادی به ژنرال های عالی رتبه ارتش، نیروی هوایی و نیروی دریایی می کرد. در مقابل افسران عالی رتبه نیز به زیردستانی که مناسب می دیدند، پول نقد می دادند.

این پاداش های نقدی در اصل از قدیم به شکل بخشش بوده که برای تضمین وفاداری اطرافیانش در نظر گرفته می شد. به خصوص برای افسرانی که حقوقشان در بهترین حالت نسبتا کم بود. کالینگز می گوید: "بسیاری از رهبران ارشد نظامی برای افزودن به حقوق خود وابسته به این بازپرداخت ها بودند. به نظر من، به این دلیل بود که تا این حد سر جایشان باقی ماندند."

به علت عدم دسترسی به وزارت دفاع مصر، این وزارت خانه اظهار نظری نکرده است.به تازگی گزارش شده که مرسی از تقسیم قدرت سربازده زیرا احساس می کرد که با نزدیک نشدن به منافع نظامیان می تواند آنها را آرام نگه دارد. با این حال کالینگز اعتقاد دارد بحث پول متفاوت است؛ و مرسی تقریبا به طور قطع این روش را ادامه نداد. وی ادامه می دهد: "به نظر من اگر مرسی این مبالغ را پرداخت کرده بود احتمالا هنوز هم در قدرت مانده بود."

نظرات ژنرال ها نشان می دهد همانطور که برخی ها معتقدند ایدئولوژی و پول در قیام و هرج و مرج مصر نقش ایفا کرده باشند. بسیاری از منتقدان پس از سرکوب خونین حامیان اخوان المسلمین از امریکایی ها درخواست کرده اند که حمایت مالی به ارتش السیسی  را متوقف کنند. در همین حال دولت مصر دستور آزادی حسنی مبارک، رئیس جمهور سابق این کشور را صادر کرد؛ وی اکنون در حصر خانگی روزگار خود را می گذارند.

کشورهای ثروتمند خلیج فارس مانند عربستان پس از سقوط مرسی میلیاردها دلار به مصر تزریق کرده اند تا از قدرت گرفتن دوباره اخوان المسلمین در این کشور جلوگیری نمایند. اما به دلیل عدم تائید این مطلب از سوی مرسی و ژنرال های ارتش راهی وجود ندارد تا بدانیم کالینگز درست می گوید یا خیر.

قطعا افرادی در میان اخوان المسلمین وجود دارند که معتقدند پول عامل تحریک رهبران یونیفرم پوش مصر بوده است. اما افرادی مانند رابرت اسپرینگ بورگ، استاد دانشکده تحصیلات تکمیلی نیروی دریایی در مونتری کالیفرنیا که سالها امور مالی ارتش مصر را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است نیز معتقد است که کالینگز در این باره اطلاعات درستی داشته باشد. وی می گوید: "این مورد کاملا منطقی است و می تواند یکی از دلایل باشد. حتی اگر مرسی گفته باشد "به این افراد کاری نداشته باشید؛ پولی به آنها نمی دهیم." من را شگفت زده نمی کند.

برخی دیدگاه بدبینانه تری دارند. یکی از افسران اسبق ارتش مصر به شرط فاش نشدن نامش تایئد کرده که مبارک به افسران و وزرای دولت پول نقد می داده است. وی می گوید: "شما می توانید اسم آن را پاداش ماهیانه بگذارید." با این حال وی معتقد است مرسی هم این راه را ادامه داده است. وی ادامه می دهد: "ما هرگز نشنیدیم که وی مانع پرداخت این مبالغ ماهیانه شود یا دستور توقف این روند را صادر کند."

یکی از افسران بازنشسته CIA نیز که در قاهره مشغول خدمت بوده است درباره تئوری کالینگز تردید دارد. وی می گوید: "جامعه مصر از جنایت و کشتار اخوان وحشت زده شده است، و من فکر می کنم که صاحبان قدرت باید با هم اجماع کنند و بگویند: شما همین حالا باید کاری انجام دهید قبل از اینکه اوضاع بدتر شود."

پاول سالیوان، تحلیلگر مسائل مصر در دانشگاه دفاع ملی می گوید این اتفاقات به دلیل نفوذ دو قطبی کنند مرسی و وضعیت "برنده همه چیز را می برد" دولت بود که جرقه کودتا را زد. سالیوان معتقد است که فقر، افراط گرایی، رفتار و سیاست های انحصار گرایانه در کنار بی کفایتی عواملی بودند که منجر به سقوط مرسی شدند.

وی اضافه می کند که اما قطعا حکومت مرسی از نظر مالی به اخوان المسلمین کمک کرده است. بسیاری از اعضای اخوان در زمان ریاست مرسی پول زیادی بدست آورده اند و دارائی افرادی که از حکومت اخوان المسلمین ناراحت بودند را با قیمت بسیار پایین خریداری کرده است.کالینگر به نوبه خود تاکید می کند که این فقط یک نظریه شخصی است اما به عنوان کسی تجربیات وسیعی از این کشور و ارتش آن دارد.

منبع: Vocativ / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی