چرا واشنگتن همواره در مورد ایران اشتباه می کند؟

دیپلماسی ایرانی: تلاش برای پیش بینی تحولات سیاسی در ایران حتی برای زبده ترین کارشناسان سیاست ایران نیز می تواند تجربه ای پیچیده باشد. پیروزی غیر قابل انتظار حسن روحانی میانه رو در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران خود مهر تاییدی بر این نظریه است. پیش از برگزاری این انتخابات، شورای سردبیری واشنگتن پست پیش بینی کرده بود که روحانی اجازه نخواهد یافت تا در انتخابات پیروز شود.

در این بین خرد جمعی در واشنگتن معمولا در مورد ایران دچار اشتباه می شود. اما دلیل این اشتباهات چیست و واشنگتن چگونه می تواند مهارت خود در نیت خوانی تهران را ارتقاء دهد؟

پیروزی روحانی در انتخابات دست کم بر سه عامل دخیل در تعبیرهای اشتباه  از  ایران ، نور می افکند.

خرد جمعی در واشنگتن معمولا دچار نوعی کوری در فرضیه های خود است. به این معنی که در درک مفهوم نهفته در تحلیل ها دچار ناتوانی است و معمولا برآوردهایی انجام می شود که در نهایت غلط بودن آنها به اثبات می رسد.

همچنین واشنگتن از قدرت قطعی فرضیه ها خود آگاه نیست. این کوری در فرضیه ها مانع بررسی جایگزین ها می شود و به همین دلیل است که واشنگتن اغلب توسط تهران غافلگیر می شود. برای مثال مقام معظم رهبری، قدرت مطلق در ایران شناخته می شوند. با این حال برخی پیش از انتخابات پیش بینی کرده بودند سعید جلیلی کاندیدای منتخب رهبری است که رئیس جمهور آینده ایران می شود.

اما پس از پیروزی غافلگیر کننده روحانی در انتخابات ریاست جمهوری و ایستادن جلیلی در جایگاه سوم، اشتباه بودن این فرض روشن شد ، هرچند که کسی آن را زیر سئوال نبرد و به جای آن این پرسش مطرح شد که چرا روحانی مجوز پیروزی در انتخابات را دریافت کرد. کوری در فرضیه ها  مانع تجدید نظر تحلیل ها می شود و کارشناسان را به سوی یک فضای توطئه آمیز هدایت می کند،مبنی بر اینکه هر آنچه در ایران اتفاق می افتد ناشی از قدرت مطلق است.

هیچ چیز به اندازه این فرضیه، فاصله گرفتن واشنگتن از واقعیت های موجود در ایران را به تصویر نمی کشد که گمان می کند هیچ نیروی به غیر از آمریکا نمی توانست چنین نتیجه غیر قابل انتظاری را در ایران رقم بزند.

در حالی که جای تردیدی در اختیارات رهبری وجود ندارد، ایشان در بسیاری موارد برای تصمیم گیری با شوراها و مشاوران رسمی و غیر رسمی در سیاست خارجی و امنیت ملی، مشاوره می کنند. در نتیجه، مراکز قدرت نیز در این تصمیم گیری ها نقش دارند.

از سوی دیگر واشنگتن نمی خواهد این موضوع را درک کند که مردم ایران پویایی های قدرت در کشورشان را بیش از هر قدرت خارجی دیگر می شناسند. پیش از این عده معدودی بر این باور بودند که حاکمیت، خواست جمعی را می پذیرد.

آشفتگی فرضیه ها

علاوه بر دچار بودن واشنگتن به نوعی کوری در فرضیه ها، کاخ سفید به آشفتگی فرضیه ها نیز دچار است. از سوی دیگر واشنگتن از کوری متغییر در مقوله ایران رنج می برد. به این معنی که با توجه به قابل شناخت نبودن برخی عوامل دخیل در محاسبات ایران، واشنگتن تنها به نکته هایی توجه می کند که می تواند آنها را ببیند.

برای مثال، مقامات دولت اوباما می گویند این اعمال تحریم ها علیه ایران بوده که پیروزی روحانی در انتخابات را به دنبال داشته است. این در حالی است که پیش از انتخابات هیچ کس در واشنگتن نمی گفت که هدف از تحریم ها، ناگزیر کردن مردم ایران برای رای دادن به کاندیدایی میانه رو در انتخابات است. از سوی دیگر این دیدگاه با فرضیه واشنگتن در مورد قدرت مطلق در ایران همخوانی ندارد. به بیان دیگر از آنجایی که واشنگتن به اطلاعات مورد نیاز برای توضیح تحولات سیاسی پیرامون انتخابات ایران دسترسی ندارد، تنها عامل تحریم ها را در این مورد موثر می داند.

کوری متغییر

کوری متغییر واشنگتن به وابستگی بیش از اندازه به تحریم ها منجر شده است. برخی در واشنگتن گمان می کنند اگر تحریم ها نبود، ایرانیان به اصولگرایان رای می دادند و تجربه 8 سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد را از یاد می بردند. همچنین آنها اعتقاد دارند اگر تحریم های سنگین تری علیه ایران اعمال شده بود، حتی نتایج قابل توجه تری در انتخابات ایران به دست می آمد و شاید ایرانیان به جای حسن روحانی، مادر ترزا را انتخاب می کردند!

آن دسته از تحلیلگران آمریکایی که پیروزی روحانی را ناشی از اعمال تحریم ها می دانند، به نوعی به دیدگاه دایی جان ناپلئونی عقیده دارند، به این معنی که هر اتفاقی که در ایران می افتد ناشی از دسیسه های دیگران است.

این در حالی است که به نظر می رسد عملکرد مردم ایران هیچگاه در تحلیل های واشنگتن مورد توجه قرار نمی گیرد.  انتخاب حسن روحانی به هر دو طرف فرصت ایستادن و فکر کردن در مورد رویکردهایشان را داده است. شاید این فرصتی باشد برای کاهش احتمال درگیری که در نهایت هر دو طرف در آن بازنده خواهند بود. اما پیش از آنکه آمریکا و ایران بتوانند رفتار خود را در مقابل یکدیگر تغییر دهند، باید طرز تفکر و تحلیل های خود را در مورد طرف مقابل تغییر دهند.

رضا مرعشی: مدیر تحقیقات شورای ملی ایرانی آمریکایی

تریتا پارسی: رئیس شورای ملی ایرانی آمریکایی و نویسنده کتاب دیپلماسی اوباما در قبال ایران

منبع : الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10