مذاکرات هسته ای ابزار محک روحانی توسط غرب

دیپلماسی ایرانی: دولت اوباما و متحدان اروپایی اش – که از نتیجه انتخابات ایران و پیروزی حسن روحانی شگفت زده شده اند – قصد دارند تا ماه آگوست تلاش مضاعفی انجام دهند که از طریق آن مذاکرات هسته ای با دولت جدید ایران از سرگرفته شود و به این ترتیب مواضع دولت یازدهم در بوته آزمون قرار گیرد.

روحانی 64 ساله و چهره ای میانه رو در عرصه سیاست ورزی ایران، روز شنبه با اکثریت آرا جانشین محمود احمدی نژاد شد که به موضع گیری های تند علیه غرب شهرت دارد. در مقابل روحانی می گوید که به دنبال پایان ایزوله بین المللی ایران و احیای وضعیت اقتصادی است.

به گزارش وال استریت ژورنال، دیپلماسی بین ایران و قدرت های جهانی بر سر برنامه های هسته ای ایران از ماه آوریل به حال تعلیق درآمده است. مقامات آمریکایی و اروپایی می گویند همچنان بر این باورند که سیاست هسته ای ایران به شدت تحت کنترل مقام معظم رهبری قرار دارد. ایشان در چهار سال گذشته با هرگونه امتیاز دهی در مذاکرات هسته ای مخالفت کرده اند.

این روزنامه آمریکایی در ادامه به نقل از مقامات می نویسد، بروکسل و واشینگتن می خواهند به سرعت توانایی روحانی در تعدیل سیاست هسته ای ایران و پل زدن بر اختلافات با غرب را بیازمایند.

بسیاری از رای دهندگان ایرانی و همچنین تعدادی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران از مواضع سرسختانه هسته ای انتقاد می کنند. آنها همچنان دولت را به دلیل وخامت بحران اقتصادی که بخشی از آن ناشی از تحریم هاست، متهم می کنند.

مقامات آمریکایی و اروپایی می گویند انتخاب روحانی، راه را برای مقامات عالی تهران به منظور تغییر جهت در سیاست هسته ای همواره می کند، هرچند که هنوز تردیدهای جدی در این زمینه وجود دارد. مقامات وزارت خارجه آمریکا می گویند اگر روحانی بخواهد در مورد ترمیم روابط با غرب اقدام کند، اکنون فرصت آن را دارد. همچنین در صورتی که روحانی به دنبال شفاف سازی در پرونده هسته ای باشد، آمریکا آماده همکاری است.

برخی بر این باورند که صدای میانه روی روحانی در عرصه بین المللی به خصوص در مقایسه با رفتار احمدی نژاد می تواند به کاهش اختلافات ایران و غرب کمک کند و این احتمال را افزایش دهد که حتی بدون توقف برنامه های هسته ای ایران از تشدید تحریم های بین المللی جلوگیری شود. علیرضا نادر ، تحلیلگر امور ایران بر این باور است که پیام پیروزی روحانی این است که مقامات عالی ایران وسعت بحران را درک کرده اند و به همین دلیل به روحانی اجازه ورود به گردونه انتخاباتی را دادند.

تحلیلگران می گویند پیروزی روحانی چالشی برای اسرائیل ایجاد کرده که همچنان از جهان می خواهد فشار بین المللی را بر ایران افزایش دهند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل روز یکشنبه مدعی شد که جامعه بین المللی نباید درگیر خوش بینی شود.

در سال 2003، زمانی که روحانی عضو شورای عالی امنیت ملی ایران بود، 127 نفر از اعضای مجلس شورای اسلامی نامه ای سرگشاده خطاب به مقام معظم رهبری منتشر کردند و در آن از ایشان درخواست کردند با تعلیق غنی سازی اورانیوم، موافقت کنند.

البته مقام معظم رهبری به این نامه پاسخ ندادند و رسانه های محافظه کار انتقاد از امضاء کنندگان این نامه را آغاز کردند. اما برخی گزارش ها حاکی از آن است که روحانی در آن زمان در پشت پرده مذاکراتی را مقام معظم رهبری و مشاوران ایشان آغاز کرد و در نهایت ایران با تعلیق غنی سازی ، مادامی که مذاکرات ادامه دارد، موافقت کرد.

علی اکبر موسوی خوینی، یکی از نمایندگان اصلاح طلب مجلس که این نامه را امضاء کرده بود، می گوید: روحانی حد وسط را گرفت. او درخواست ما را مدیریت کرد و به شیوه ما پیش نرفت ، بلکه با سیاست ورزی و به طور غیر علنی این موضوع را حل کرد. وی افزود: روحانی از ایجاد ارتباط قوی بین محافظه کاران و اصلاح طلبان سود برد.

برخی مقامات آمریکایی و اروپایی که در پرونده هسته ای ایران سابقه فعالیت دارند می گویند که مواضع پیشین روحانی در برنامه های هسته ای ایران هم نشانه های خوب و هم نشانه های هشدار دهنده دارد. روحانی از سال 2003 تا 2005 به مدت 22 ماه ریاست تیم مذاکره کننده هسته ای ایران را بر عهده داشت. در سال 2004، روحانی با قدرت های اروپایی در زمینه تعلیق غنی سازی اورانیوم در مقابل مشوق های اقتصادی به توافق رسید. این توافق در آن زمان یک دستاورد موفق به شمار می رفت و امید به احیای روابط با غرب را افزایش داد.

البته با روی کار آمدن دولت محمود احمدی نژاد، این توافق ملغی شد و ایران غنی سازی اورانیوم را از سر گرفت. روحانی بعدا اعلام کرد که این توافقنامه یک روش مذاکره ای برای کاهش فشار بین المللی بوده است.

روحانی می گوید در زمانی که وی ریاست مذاکرات هسته ای را بر عهده داشت؛، تجهیزات در تاسیسات هسته ای اصفهان نصب شد و با ایجاد فضایی آرام از طرق گفت و گو، پروژه اصفهان تکمیل شد.تحلیلگران می گویند، کانون سیاست هسته ای ایران غنی سازی اورانیوم برای اهداف صلح آمیز است که تغییر ناپذیر به نظر می رسد اما امکان برخی تحولات در استراتژی مذاکره ای ایران وجود دارد.روحانی در نخستین سخنرانی خود پس از اعلام پیروزی اش در انتخابات بار دیگر بر امکان بهبود روابط با جهان تاکید کرد و در عین حال به لزوم تغییر لحن غرب نیز اشاره ای داشت.  

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10