سعید جلیلی از نگاه غرب

دیپلماسی ایرانی: چهار روز پس از ورود به رقابت انتخاباتی، سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران با کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول ملاقات کرد.اشتون پس از ضیافت شام با جلیلی گفت: ما گفت و گوی مفیدی داشتیم اما این یک نشست مذاکره ای نبود. ما در مورد پیشنهاد هایی که ارایه کردیم، سخن گفتیم و در تماس با یکدیگر خواهیم بود.

این نشست در حالی انجام شد که طرف های مذاکره هسته ای با ایران با توجه به پیش رو بودن انتخابات ریاست جمهوری 24 خرداد، نوعی تعلیق در دیپلماسی با ایران اعمال کرده اند. اما ورود جلیلی به صحنه انتخابات، برخی پیچیدگی ها پیش روی مذاکره کنندگان غربی در توافق هسته ای با ایران را به تصویر می کشد. وندی شرمن، دستیار وزارت خارجه آمریکا همزمان با مذاکرات استانبول در کمیته روابط خارجی آمریکا حاضر شد و با اشاره به اینکه پرونده هسته ای در حیطه اختیارات مقام معظم رهبری است، خاطرنشان کرد، با توجه به پیچیدگی های سیاست داخلی ایران، کار مذاکره کنندگان  دشوار است.

جلیلی 47 ساله، مورد اعتماد مقام معظم رهبری است و از سال 2007، فعالیت خود را به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران آغاز کرده است. جلیلی به عنوان کاندیدایی که می تواند گروه های محافظه کار را با هم متحد کند، از توانایی ایجاد یکپارچگی برخوردار است و در صورتی که مقام معظم رهبری اجازه بدهند، می تواند اجماع داخلی برای یک توافق را ایجاد کند.

اما شیوه مذاکره ای جلیلی که بدون تردید دیدگاه مقامات عالی تهران را به نمایش می گذارد، دشواری های روند مذاکره ای با ایران را نشان می دهد. سوزان ملونی، تحلیلگر سابق وزارت خارجه در امور ایران در موسسه بروکینگز در گفت و گو با المانیتور، در مورد جلیلی اظهار داشت: به نظر می رسد که جلیلی برای انتخابات آماده شده باشد. به گفته وی در حالی که جلیلی نشان داده مذاکره بین المللی چندان فعالی نیست، آنچه مهم است پل زدن بر اختلافات داخلی در دولت احتمالی وی است.

برخی مقامات سابق و کنونی در ایران، جلیلی را فردی دیندار و باهوش توصیف می کنند که توانسته اعتماد مقام معظم رهبری را کسب کند. اما در عین حال توانایی وی برای مذاکره با جهان مدرن زیر سئوال است.

جلیلی متولد سال 1965 در شهر مشهد است، جایی که مقام معظم رهبری نیز در آن متولد شده اند. جلیلی کهنه سرباز جنگ ایران و عراق است که در سال 1990 به وزارت خارجه ایران ملحق شد. او مدرک دکترای خود را از دانشگاه امام صادق دریافت کرده و پایان نامه خود را نیز در زمینه دیپلماسی حضرت محمد (ص) ارایه داده است. او در سال های 1990 به عنوان یکی از مقامات وزارت خارجه فعالیت می کرد و سرانجام در سال 2001، به دفتر رهبری پیوست. در سال 2005، او مشاور محمود احمدی نژاد، شد و از سال 2007 نیز به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و سپس عضو ارشد مذاکرات هسته ای فعالیت می کند.

یک تحلیلگر ایرانی در این زمینه به المانیتور گفت:پیش از اینکه جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی شود، مدتی در دفتر مقام معظم رهبری در حلقه داخلی ساختمان امور بین الملل، فعالیت کرد.

باوجود اینکه جلیلی یک دهه در وزارت خارجه حضور داشت اما هیچگاه به خارج از کشور اعزام نشد و حتی ماموریتی در آمریکای لاتین را نیز نپذیرفت. از سوی دیگر هرچند جلیلی مدتی در دفتر آمریکای وزارت خارجه مشغول به کار بود، چندان به زبان انگلیسی تسلط ندارد و این در حالی است که در دیپلماسی بین المللی تسلط به این زبان؛ اهمیت دارد.

یک تحلیلگر ایرانی می گوید که همین نکته یک مشکل جدی است. به گفته وی، چهره هایی مانند جلیلی که به محافظه کاران نزدیک هستند، از هوش بالایی برخورداند اما برای فعالیت در سیاست های جهانی آموزش ندیده اند. این تحلیلگر در ادامه مدعی شد شاید این چهره ها درک صحیحی از سیاست های جهانی نداشته باشند و سادگی آنها نیز بیشتر به کار خودشان می آید تا سیاست های بین المللی.

برخی نیز می گویند چهره هایی مانند جلیلی به ورود به جهان مدرن تمایلی نداند و باقی ماندن در افکار مربوط به دهه 1980 را ترجیح می دهند و هیچگاه ایده های جدیدی ارایه نداده اند.

از سوی دیگر جلیلی هیچ تجربه مدیریتی یا اقتصادی ندارد و به همین دلیل شاید در جلب آرای مردمی با دشواری هایی مواجه باشد. البته پیش بینی می شود که در صورت تایید صلاحیت وی، سپاه از او حمایت کند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که اعلام کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی نگرانی هایی را در جبهه محافظه کاران ایجاد کرده است. اما به نظر می رسد آنها در نهایت از جلیلی حمایت کنند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: پنجشنبه 26 اردیبهشت 1392 / بازانتشار: سه شنبه 31 اردیبهشت 1392