آلمان رابطه با روسیه را قربانی دموکراسی نمی کند

دیپلماسی ایرانی: ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه چند روز گذشته را در آلمان و هلند گذرانده است. میزبان هایی که اصلی ترین شرکای تجاری مسکو در اروپا به حساب می آیند در میانه بحث های سیاسی و اقتصادی رابطه با کرملین گرفتار شده اند.  اخیرا نگرانی های کشورهای غربی در خصوص عملکرد ولادیمیر پوتین در زمینه حقوق بشر و دموکراسی مولود انتقادهای فراوان از وی در اروپا بخصوص آلمان شده است.  آلمان و هلند به روسیه به عنوان بازاری برای صادرات محصولات خود و همچنین تامین انرژی خود نیاز دارند اما نسبت به نفوذی که روسیه به سبب نفت و گاز خود به دست آورده و همچنین رفتار ولادیمیر پوتین در مقابل مخالفان و فعالان مخالف خود ناخرسند هستند. موج بازرسی های مقامات دولت روسیه از چند سازمان غیردولتی برخودار از کمک های مالی خارجی از جمله دو اندیشکده آلمانی باعث بروز هشدارهایی از سوی برلین و انتقادات شدید از سوی اتحادیه اروپا شده است. آلمان 30 درصد از نفت و 40 درصد از گاز خود را از روسیه تامین می کند و یکی از بزرگترین خریداران انرژی شرکت گازپروم روسیه است.سرمایه گذاری آلمان در روسیه بالغ بر 30 میلیارد دلار برآورد می شود اما از طرف دیگر آنگلا مرکل تحت فشار قرار دارد تا به سبب مساله بازرسی روسیه از سازمان های غیردولتی و همچنین برخی از دیگر اقدامات کرملین به منظور ساکت کردن مخالفان خود از پوتین انتقاد کند.اخیرا ولادیمیر پوتین در مصاحبه ای با یک شبکه خبری آلمانی ، نگرانی های غربی ها در خصوص سیاست های داخلی خود را رد کرد. پوتین گفت: این شما هستید که مردم آلمان را می ترسانید.دیپلماسی ایرانی با دکتر داوود کیانی، تحلیلگر و کارشناس مسائل اتحادیه اروپا، روابط اتحادیه اروپا با روسیه  به ویژه آلمان، سطح روابط تجاری روسیه و آلمان و نگاه این کشور به مسائل داخلی روسیه را مورد بحث و بررسی قرار داده است که در زیر می خوانید:

امروزه رابطه روسیه با کشورهای اروپایی در چه سطحی است؟

اروپا پس از خارج نزدیک یعنی آسیای مرکزی و قفقاز  مهم ترین منطقه ای است که روس ها به آن ها توجه دارند و در تمامی دکترین های امنیت ملی و سیاست خارجی این کشور، اروپا  مهمترین منطقه حیاتی روسیه به شمار می آید. بر همین اساس روسیه  سعی دارد تا هویت خود را اروپایی تعریف کند تا آسیایی، به رغم آنکه از نظر جغرافیایی هویت اوراسیایی دارد و دوست دارد تا این هویت خود را حفظ کند اما اساسا قصد ندارد تا در رفتار سیاسی خود به گونه ای عمل کند که هویت جغرافیایی اروپایی آن صدمه ببیند و یا به نوعی فاصله ای میان خود با کشورهای اروپایی در نظر گیرد. بنابراین به رغم اختلافات متعددی که روسیه با اروپا دارد اما سعی کرده تا خود را همانند اروپایی ها معرفی کند تا از تحولات این قاره دور نباشد. در نتیجه می توان گفت که پس از آسیای مرکزی دومین منطقه برای روسیه  در دوره های مختلفی که طی کرده همواره اروپا بوده است.

پوتین به آلمان سفری داشته است و به نظر می رسد کشور آلمان در میان کشورهای اروپایی روابط نزدیک تری با روسیه دارد. شما این روابط را چگونه ارزیابی می کنید؟ دو کشور چه منافعی در نزدیکی روابط با یکدیگر دنبال می کنند؟

در میان کشورهای اروپایی روسیه بیشترین حجم روابط را در سطح سیاسی، تجاری و اقتصادی با آلمان دارد. اصطلاحا در ادبیات روابط بین الملل مفهومی به نام روابط خاص وجود دارد که هم اکنون میان روسیه و آلمان این روابط خاص وجود دارد و این نگاه خاص را دو طرف نسبت به یکدیگر دارند.دلیل این نگاه به دوران پس از جنگ جهانی دوم و سیاست نگاه به شرق آلمان بوده است. آلمانی ها پس از جنگ جهانی دوم  به این نتیجه رسیدند که بدون حسن همجواری با روسیه  مشکلات امنیتی آنها افزایش پیدا می کند، به اضافه آنکه منافع اقتصادی آلمان نیز حکم می کند تا روابط دو جانبه خود را با روسیه تقویت کند. بنابراین هم از نظر امنیتی و همچنین از نظر اقتصادی و سیاسی، استراتژی ملی آلمانی ها در این است که روابط مستحکم و پایدار و توسعه ای با روسیه داشته باشد.  

از سوی دیگر روس ها نیز به چند دلیل به آلمان نیاز دارند:

1.     آلمان می تواند مانع از تصمیم گیری های گزنده اتحادیه اروپا علیه روسیه باشد. روسیه سعی می کند از وضعیت آلمان جهت جلوگیری از تصمیمات اجماعی اروپا علیه خودش استفاده کند.

2.     آلمان غول اقتصادی اروپاست و می تواند از ظرفیت های سرمایه گذاری و تکنولوژی آلمان برای توسعه ملی خود استفاده کند.

در دیدارهای اخیر مقام های دو کشور بر روابط تجاری و اقتصادی دو جانبه تاکید شده است. با توجه به بحران مالی اروپا به نظر می رسد کشور آلمان بهترین گزینه برای روسیه است، منافع اقتصادی دو طرف چیست؟

همانطور که گفته شد بیشترین سطح روابط اقتصادی روسیه درمیان کشورهای اروپایی با  آلمان است و حتی می توان گفت مهم ترین شریک تجاری روسیه در اروپا کشور آلمان است.  این روابط تقسیم شده است بدین معنا که آلمانی ها بیشترین واردات انرژی نفت و گاز خود را  از روسیه وارد می کنند و  روس ها نیز آلمان را به عنوان محل سرمایه گذاری خود انتخاب کرده و  کالاهای تمام شده و فناوری مورد نیاز خود را از آلمان وارد می کند. به عبارت روشن تر می توان گفت که این دو کشور به یکدیگر  وابسته هستند و گزینه مطلوب تری بهتر از یکدیگر پیدا نمی کنند. بدین معنا که  آلمان نمی تواند بازاری بهتر از روسیه برای دریافت گاز مصرفی خود پیدا کرده و روسیه نیز نمی تواند کشور بهتری از آلمان برای تامین نیازهای خود در جهت سرمایه گذاری و فناوری پیدا کند. در نتیجه این دو عامل مهم سبب شده تا این دو کشور روابط اقتصادی مستحکمی داشته باشند.

آیا در روزهای  بحران مالی اروپا ، کشورهای قاره سبز می توانند بر روی روسیه به عنوان ناجی اقتصادی حساب باز کنند؟

اروپایی ها مایل هستند با توجه به کمبود یورو در اروپا و بحران مالی که در آن غوطه ورند، روس ها در اروپا سرمایه گذاری کرده و به کشورهای بدهکار اروپایی وام داده و کمک کنند تا اروپایی ها از بحران کنونی رها شوند. اما مساله این است که آیا روسیه می تواند و یا مایل به این کمک است یا خیر؟ به نظر می رسد روس ها نه مایلند و نه قادرند تا به بحران مالی اروپا  کمک کنند و اروپایی ها نیز نگاه امیدوارانه ای به کمک روس ها در مسائل بحران مالی خود ندارند. اگر قصد آن داشته باشیم تا بررسی کنیم که نقش کدام کشور در این بحران مهم تر است باید به کشور چین اشاره کرد که در حقیقت اولویتی که اروپایی ها برای چین در سهیم شدن و خریداری ارواق قرضه اروپا قائلند، هرگز برای روسیه قائل نیستند. چراکه روس ها نیز علاقه ای ندارند تا وارد مهلکه بحران مالی اروپا شوند. هرچند که باید اذعان داشت که بحران مالی کنونی در اروپا به اقتصاد روسیه نیز آسیب می رساند، چراکه سبب می شود تا آنها سیاست های حمایتی در پیش گیرند و واردات خود را در سطح انرژی کاهش دهند و در نتیجه  بخشی از نهادهای سرمایه گذار روس ها که در اروپا سرمایه گذاری کردند نیز به دلیل بحث هایی که اخیرا پیش آمده یعنی مالیات بر معاملات مالی این بخش ها نیز دچار آسیب شدند.

با توجه به آنچه گفته شد و روابط مستحکمی که میان دو کشور وجود دارد، اما شنیده شده که مقامات آلمانی به مسائل داخلی و رویکردهای روسیه به جامعه مدنی نقدهایی دارند. نگاه آلمان به مسائل سیاست داخلی روسیه چیست؟

به رغم تمامی منافع مشترکی که میان برلین و مسکو  وجود دارد دو مساله روابط دو کشور را  آزار می دهد و سبب نمی شود که این روابط خاص به اتحاد استراتژیک تبدیل شود. یکی از این مسائل رفتار روسیه در منطقه آسیا و شرق اروپاست و مساله دوم بحث حقوق بشر و دموکراسی در روسیه است. دولت هایی که در آلمان به قدرت می رسند همواره در بخش جامعه مدنی این کشور و همچنین در بخش شرکای اروپایی آلمان، این کشور را تحت فشار قرار می دهند تا در روابط خود با روسیه مساله حقوق بشر و دموکراسی را به روس ها یادآور شده و گوشزد کنند و از ظرفیت روابط خود برای اعمال فشار بر روسیه استفاده کنند.

 دولت آلمان تا به امروز نشان داده است که اکراه دارد تا مساله حقوق بشر و دموکراسی را در سطح گفتگوهای دو جانبه با روس ها وارد کند، مبادا که وارد کردن موضوعات اختلاف برانگیز به روابط حسنه آنها آسیب وارد کند. این مساله را به خوبی در دوران گرهارد فریتز کورت شرودر، از اعضای حزب سوسیال دموکرات آلمان، شاهد بودیم که به رغم اعتراض های گسترده ای که در اروپا نسبت به   رفتار دولت پوتین در خصوص بحث حقوق بشر وجود داشت، شرودر سکوت اختیار کرد و سعی نکرد تا  روسیه را ترغیب به بازنگری در سیاست داخلی خود کند.

اما دولت مرکل که  ازحزب دموکرات مسیحی است و علی الاصول این حزب اهمیت بیشتری به بخش ارزش گرایانه سیاست خارجی آلمان می دهد، آنها تمایل بیشتری دارند تا روسیه را از این منظر تحت فشار بیشتری قرار دهد. در نیتجه زمانی که دولت شرودر بر قدرت بود این حزب انتقادات تندی به دولت سوسیال دموکرات آن زمان داشت که چرا در زمینه نقض حقوق بشر در روسیه ساکت است. بنابراین دولت فعلی آلمان به رهبری مرکل به دلیل اصول سیاست خارجی حزب دموکرات مسیحی و همچنین فشارهایی که در جامعه مدنی آلمان و شرکای اروپایی آن وجود دارد ناچار است در روابط دو جانبه با روسیه به این موضوعات  نیز اشاره کند، اما باید تاکید کرد که این موضوعات در حاشیه گفتگوهای دوجانبه است و هیچ گاه در متن مذاکرات وجود ندارد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14 

انتشار اولیه: سه شنبه 20 فروردین 1392/ باز انتشار: دوشنبه 26 فروردین 1392