لزوم خانه تکانی سیاسی اردوغان

 بهرام امیراحمدیان *
شرق: رویه ای بین برخی دولت ها و مخالفان آنها متداول شده است و آن اینکه برای حذف مخالفان آنان را «تروریست» بنامند و از این اصطلاح بهره گرفته و مخالفان خود را از صحنه حذف کنند. اگرچه این تاکتیک تا حدودی به نیازهای زودگذر دولت ها پاسخ داده ولی در نهایت کسانی که وارد این کارزار شده اند، در گذر زمان به نوعی مشروعیت و پذیرش از سوی جامعه دست یافته اند. حتی در افغانستان با وجود اینکه نیروی طالبان که از همه سو آنان را تروریست می نامیدند، ناگزیر به روند صلح و گفت وگو راه یافته اند یا شاید بهتر است گفته شود راه داده شده اند و آن هم از روی ناچاری. در بخش بزرگی از شرق ترکیه، تعداد زیادی جمعیت کردزبان زندگی می کنند که سرزمین آبا و اجدادی آنان است. آنان به سبب تفاوت های فرهنگی و عمدتا زبانی با دیگر نقاط ترکیه، خواستار نوعی توجه فرهنگی و اداری بوده اند. از سوی دیگر سرزمینشان از نظر جغرافیایی کوهستانی و نامساعد برای زیستن است. آنان در عین حالی که از نظر جغرافیایی نسبت به دیگر نقاط محروم تر هستند، در برنامه توسعه دولت ترکیه نیز کمتر موردتوجه قرار گرفته اند. دولت های حاکم بر ترکیه با تکیه بر ارتش خود (که عمدتا با تکیه بر ناتو دارای تسلیحات و تجهیزات قدرتمندی بوده و هست) سعی کرده اند این خواسته های کردها را به عنوان جدایی طلبی قلمداد کنند و با آنان به مبارزه برخیزند. با تضییقات دولت ترکیه آنان از ابراز هویت کردی خود نیز محروم بوده و در رسانه های ترکیه آنان را «ترک های کوهستانی» معرفی می کرده اند. جنبش کردهای ترکیه داستانی دراز دارد. آنچه مسلم است این است که بسیاری از جوامع اروپایی به ویژه در کشورهایی که دیاسپوراهای کرد در آنجا زندگی می کنند، مساله کردهای ترکیه را از یک مساله داخلی ترکیه به یک مساله بین المللی تبدیل کرده اند. در درون ترکیه نیز جنبش کردها سال هاست که مطرح است و دولت ترکیه برای سرکوب خیزش های آنان، هزینه های بسیار پرداخته است، هزینه ای که در صورت صرف آن برای عمران و آبادی مناطق کردنشین، می توانست در همگرایی کردها نسبت به حکومت مرکزی بسیار کاراتر عمل کند. در این میان با افزایش سرکوب دولت مرکزی ترکیه، جنبش کردها رادیکال تر و تبدیل به یک مبارزه چریکی شد و تحولات تقاضای خودمختاری در داخل ترکیه تبدیل به مبارزه ای مسلحانه برای استقلال شد. تقویت کردهای عراق و قدرت گیری آنان در دوره ایجاد منطقه پرواز ممنوع در دوره پس از جنگ اول خلیج فارس و در نهایت حمله نظامی آمریکا به عراق و سقوط صدام موجب شکل گیری دولت نیمه مستقل و قدرتمند اقلیم کردستان شد که اکنون خواستار استقلال کامل و تشکیل دولت کرد است که می تواند به تمامیت ارضی ترکیه و وحدت ملی آن لطمه ای جبران ناپذیر وارد سازد. این تحولات در تحریک «پ ک ک» موثرتر شد و به مبارزه مسلحانه کردهای ترکیه با تکیه به عمق استراتژیک آنان (در کردستان عراق و سوریه) دوام و بقا بخشید. حتی دستگیری رهبر کردهای ترکیه عبدالله اوجالان و زندانی شدن او نیز نتوانست به این مبارزه پایان دهد. روند مبارزات کردهای ترکیه با دولت مرکزی تلفات زیادی از هر دو سو به دنبال داشته است. آقای اردوغان نخست وزیری پر قدرت در ترکیه است که توانسته است وارد مساله کردها شود. او در تبلیغات انتخاباتی خود در سال 2011 اعلام کرده بود که در سال 2023 (سالی که صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه است) ترکیه را به یکی از قدرت های بزرگ جهان تبدیل خواهد کرد. به همین سبب برای رسیدن به این نقطه، حل مساله کردها و افزایش مشروعیت دولت مرکزی بین کردها و همگرایی آنان برای مشارکت در ساختن این قدرت موردنظر، لازم است در دیدگاه ها و نگرش های دولت مرکزی نسبت به کردها و حل مسایل فرهنگی، قومی و زبانی آنان تغییراتی بنیادین ایجاد شود. در همین راستا می توان به کوشش های حزب حاکم در زمینه تغییر سیستم سیاسی ترکیه از نظام پارلمانی به نظام ریاستی اشاره داشت که اختلافات رییس دولت با رییس جمهوری را در زیر خاکستر دارد. آقای اردوغان و حزب او برای رسیدن به این اندیشه ها نیازمند ایجاد تحول در فضای سیاسی ترکیه هستند.

*کارشناس روابط بین الملل