قزاقستان،از آزمایش سلاح تا میزبانی مذاکره هسته ای

دیپلماسی ایرانی: روز سه شنبه هیات مذاکره کننده هسته ای ایران و گروه 1+5، در آلماتی، پایتخت قزاقستان مذاکرات خود را پس از وقفه ای 8 ماهه از سرمی گیرند. هرچند مکان مذاکره خود به موضوعی برای مذاکره تبدیل شده بود که چند ماه به داراز کشید، اما با توجه به پیشینه قزاقستان در زمینه هسته ای، می توان مکان مذاکرات را به فال نیک گرفت.

قزاقستان ، کشوری باقی مانده از جماهیر شوروی سابق،در سال های 1990، از ذخایر هسته ای قابل توجه خود چشم پوشی کرد و اکنون می خواهد چهره منع اشاعه ای خود را با تبدیل شدن به یک بانک سوخت هسته ای برای کشور هایی مانند ایران، بهبود بخشد. این احتمالا یکی از موضوعات مورد بحث در نشست آلماتی خواهد بود که تا فردا ادامه دارد و در آن نمایندگان ایران روبروی نمایندگانی از آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان می نشینند.

هرچند قزاقستان در روند این مذاکرات دخالتی ندارد اما می کوشد تصویری که در دوران جماهیر شوروی سابق از نام این کشور تداعی شده بود را  از افکار عمومی پاک کند. محدوده ارضی قزاقستان در آن زمان به منطقه ای برای آزمایش های هسته ای شوروی تبدیل شده بود. هرچند که برخی کارشناسان بر این باورند آلماتی با تلاش های گسترده در زمینه منع اشاعه در واقع می کوشد بر فقدان آزادی های دمکراتیک در کشور، سرپوش بگذارد. قزاقستان باوجود فروپاشی شوروی، به کشوری مسلمان در آسیای مرکزی تبدیل شده بود که بیش از هزار کلاهک هسته ای و 370 موشک کروز هسته ای در اختیار داشت .

به دنبال اعلام استقلال قزاقستان در سال 1991، یاسر عرفات سفری به آلماتی داشت که نگرانی دیپلمات های غربی را برانگیخته کرد. هفته ها بعد، نورسلطان نظربایف؛ رئیس جمهور قزاقستان به پاکستان سفر کرد اما مقامات دو طرف هر گونه همکاری در زمینه تکنولوژی هسته ای را تکذیب کردند.

قزاقستان در سال 1995، کلاهک های هسته ای خود را به روسیه انتقال داد و آمریکا نیز به انتقال ذخایر اورانیوم این کشور از یک تاسیسات هسته ای محرمانه کمک کرد. از سال 1949 تا 1989، مناطق شمالی قزاقستان، مرکز  456 آزمایش هسته ای بود که به اعتقاد رئیس جمهور این کشور پیامد های زیست محیطی جدی برای قزاقستان به همراه داشته که تا قرن ها باقی خواهد ماند.

اما باوجود خلاص شدن قزاقستان از تسلیحات هسته ای، این کشور همچنان مورد تردید غرب قرار دارد. به گزارش آسوشیتدپرس، مقامات آمریکایی ادعا می کنند ایران به دنبال دریافت برخی تجهیزات کلاهک هسته ای از قزاقستان بوده اما هیچگاه در این زمینه مدرکی ارائه نکرده اند. در مقابل قزاقستان نیز می گوید در سال های 1990، تنها به دلیل خرید اورانیوم غنی شده با خلوص پایین با ایران در ارتباط بوده است. از سال 2009،  نیز قزاقستان تاکید دارد که به یک بانک سوخت هسته ای برای آژانس بین المللی انرژی اتمی تبدیل شود. روزنامه نیویورک تایمز در مارس 2012، گزارشی را با این محتوی منتشر کرد که رئیس جمهور قزاقستان از تهران خواسته از تبدیل شدن چهره ایران به یک کشور هسته ای خودداری کند. وی این نکته را خاطرنشان کرده بود که فاصله گرفتن کشورها از سلاح هسته ای می تواند منافع گسترده ای را در اختیار آنها قرار دهد.

گزارش ها حاکی از آن است که دیپلمات های ایرانی از ابتکار بانک سوخت هسته ای حمایت می کنند اما در عین حال پیشرفت های اندکی در این زمینه صورت گرفته است.

جان کارلسون، کارشناس هسته ای در واشینگتن می گوید، ایده بانک سوخت هسته ای یک پاسخ کامل به نگرانی های مطرح در مورد پرونده هسته ای ایرن است. این در حالی است که قزاقستان با موقعیت جغرافیایی خود بین روسیه و چین و روابط رو به رشد با آمریکا و اتحادیه اروپا، می تواند یک کانال مطلوب برای ابتکار دیپلماتیک باشد.

قزاقستان در عین حال با نیم نگاهی به موضوع ایران اعلام کرده است قرارداد پایگاه نظامی در خاک خود را با آمریکا تمدید نمی کند. قرارداد این پایگاه که برای حمله به افغانستان مورد استفاده قرار گرفت در سال 2014 خاتمه می یابد و آلماتی نمی خواهد اینگونه به نظر برسد که با تمدید این قرارداد به پایگاهی برای حمله به ایران تبدیل خواهد شد.

با این تفاسیر، مذاکرات هسته ای در کشوری برگزار می شود که انگیزه ای قوی برای تقویت چهره بین المللی خود دارد و در ضمن می کوشد روابط بهتری با تهران داشته باشد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10