مسکو دلال آلماتی

دیپلماسی ایرانی: در حالی که قرار است روز سه شنبه پس از هشت ماه دوباره نمایندگان ایران و گروه 1+5 گرد هم بیایند تا شاید گره از کار فروبسته پرونده هسته ای ایران بگشایند، گزارش اخیر آژانس کمی از خوش بینی به مذاکرات کاسته است. رئیس مجلس با انتقاد از این گزارش گفت که برخی عبارات از قبل به آژانس داده شده است تا فضای رسانه ای دنیا را مه آلود کنند. در عین حال دیپلمات های غربی می گویند که پیشنهاد جدیدی که قرار است در این دور از مذاکرات به ایران ارائه شود، به وضوح شبیه پیشنهاد قبلی است و «راهی برای آزمودن این است که آیا ایرانی ها جدی هستند یا نه.» در مورد شرایط مذاکرات کنونی و احتمال موفقیت آن با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

آقای دکتر دور بعدی مذاکرات ایران و کشورهای ۱+۵ قرار است پس از وقفه ای طولانی پس فردا ۸ اسفند در قزاقستان برگزار شود. سه دور مذاکرات قبلی در استانبول، بغداد و مسکو از دید هر دو طرف نتیجه ای نداشته است. به نظر شما این مذاکرات از چه نظر متفاوت است؟

این مذاکرات در حالی برگزار می شود که هر دو طرف علاقه دارند مسئله به نحوی حل و فصل شود هرچند نمی خواهند که از مواضع خود عقب نشینی جدی صورت دهند. ایران در یک سال گذشته شدید ترین تحریم ها به خصوص در حوزه تحریم های بانکی و نفتی را تجربه کرده است. با توجه به این که ما برای ۸۰ درصد از درآمدهای خود به صادرات نفت وابسته هستیم تحریم های نفتی به شدت به کاهش درآمدهای نفتی ما منجر شده و گفته می شود که صادرات نفت ایران به زیر یک میلیون بشکه در روز رسیده و به این ترتیب در سال گذشته ایران 40 میلیارد دلار درآمد خود ناشی از فروش نفت را از دست داده است. این مسئله به وضوح بر اقتصاد کشور و به تبع بر مسائل سیاسی داخلی تاثیر گذار بوده است. سقوط ارز ملی یکی از نمونه های آشکار تاثیر گذاری است. علاوه بر این بحث گرانی، تورم و بیکاری وجود دارد که خود این مسائل جناح بندی های سیاسی را به خصوص در آستانه انتخابات ریاست جمهوری تشدید کرده است و شاهد بوده ایم که مثلا رئیس جمهور به تاثیر تحریم ها اشاره می کند و یا در سخنرانی 22 بهمن خود اشاره کرد که در صورتی که آمریکا تغییر رفتار دهد حاضر است با مقامات آمریکایی مذاکره کند. بنابراین به دلیل حاد شدن شرایط داخلی ایران هم از منظر اقتصادی و سیاسی، می توان گفت که ایران از یک توافق با غرب استقبال می کند.

از سوی دیگر غرب هم با مشکلاتی مواجه است و علاقه منده است که مسئله ایران هرچه زودتر به سر و سانی برسد. از این روست که اوباما در سخنرانی سالانه خود در کنگره به مقامات ایران گوشزد کرد که الان فرصت حل مسائل است و مقامات غربی اعلام می کنند که این آخرین فرصت است که به ایران داده می شود و ایران باید با جدیت وارد مذاکرات شود. بنابراین به نظر می رسد غرب هم با احتیاط به سمت مذاکرات حرکت می کند و تلاش می کنند که با آمادگی ذهنی بر سر میز مذاکره بنشنند تا بتوانند ایران را برای یک توافق ترغیب کنند. بر اساس شواهد و قرائن به نظر می رسد که مذاکرات آتی برای غرب اهمیت دارد و امیدواریم که برای مقامات ما هم مهم باشد و با برنامه ای مشخص وارد مذاکرات شوند.

علی لاریجانی رییس مجلس امروز با انتقاد از گزارش اخیر دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکید کرده است که در این گزارش گزاره هایی کلیشه ای هستند آمده که از قبل به آژانس داده شده است تا فضای رسانه ای را در آستانه مذاکرات مه آلود کنند و اشاره کرده که مذاکرات ایران با گروه 1+5 تنها در چارچوب ضوابط قانونی و NPT انجام خواهد شد. آیا به نظر شما گزارش آژانس تاثیر منفی بر مذاکرات دارد؟

قطعا مذاکرات موفق ایران و آژانس می تواند به موفقیت مذاکرات ایران با 1+5 کمک کند. با این حال به نظر می رسد که تنوع و تکثر مراکز تصمیم گیری در کشور ما منجر به این شده که اظهار نظر های گوناگونی شود و معلوم نمی شود که ایران چه موضعی نسبت به مذاکرات دارد. آنچه که در گزارش ها آمده است غرب در قبال تعطیلی فورد می خواهد لغو تحریم طلا را به ایران پیشنهاد دهد که می تواند مسئله مهمی ارزیابی شود و ایران نباید به آن بی توجهی کند. این به این معنی نیست که ما باید هرچه آنها پیشنهاد می دهند را بپذیریم بلکه منظور من این است که ما باید با موضع مثبت وارد مذاکرات شویم. نه تنها با 1+5 بلکه به طور کلی ما نباید از مذاکره هراسان باشیم. خودداری ما از پذیرش مذاکره اقدام غیر دیپلماتیکی محسوب می شود. در مذاکره است که ما می توانیم بفهمم که طرف مقابل از ما چه می خواهد و ما از طرف مقابل چه می خواهیم.لذا پیشنهاد من این است که اصل مذاکره را بپذیریم همانطور که مقام معظم رهبری این مسئله را اشاره کردند که اگر مذاکره بدون قید و شرط باشد و در شرایط برابر صورت گیرد می تواند مقدمه ای برای حل مشکلات ما باشد.

نگاهی در غرب وجود دارد که به دلیل انتخابات ریاست جمهوری که در ایران قرار است در ماههای آینده برگزار شود شاید ایران چندان آمادگی توافق جدی با غرب را نداشته باشد. به نظر شما تا چه اندازه این نگاه درست است؟

این نگاه درست است. شاید به دلیل این که برخی از مقامات ارشد کشور ما به دلیل اختلافاتی که وجود دارد چندان موافق نباشند که مذاکرات ایران با 1+5 یا با آمریکا در زمان آقای احمدی نژاد به سرانجامی برسد. چرا که این مسئله می تواند برای دولت امتیازی تلقی شود و او بخواهد خود را قهرمان نشان دهد تا در انتخابات آینده بتواند نامزد خود را به ریاست جمهوری برساند. به نظر می رسد که غرب هم از این مسائل و ماههای پایانی دولت آگاه باشد. ولی این به این معنی نیست که ما باید مذاکره را به دلیل انتخابات به تعویق بیندازیم. این از منظر دیپلماتیک اشتباه است. ما می توانیم توافقات اولیه را انجام دهیم و مذاکرت تداوم یابد تا پس از انتخابات به نتیجه برسد.

شما به پیشنهاد تعیلق فردو در برابر تعلیق تحریم طلا اشاره کردید. آیا این همان طرح گام به گام روسیه است؟

بله کاملا همینطور است. این طرح را لاوروف مطرح کرد و به نظر می رسد در سفر چند روز گذشته صالحی به مسکو نیز همین موضوع مطرح شده باشد. از اظهار نظر مقامات سیاسی مسکو و چین هم این طور بر می آید که تلاش کرده اند که ایران را برای مذاکره آماده کنند. هفته گذشته کاترین اشتون، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از دیدار با وزیر خارجه روسیه سرگئی لاوروف هر دو ابراز امیدواری کردند که ایران با انعطاف به این مذاکرات بیاید تا بتوانند به پیشرفت قابل توجهی برسند.

آیا این به این معنی است که غرب و روسیه در مورد مسئله هسته ای ایران همکاری جدی تری دارند؟

اینگونه به نظر می رسد. به هر حال غرب بر سر سوریه با روسیه اختلاف دارند و اخیرا روسیه سه ناوچه به سواحل سوریه فرستاده است. ولی به نظر می رسد که بر خلاف مسئله سوریه، در مورد ایران روسیه علاقه مندی بیشتری برای همکاری با غرب دارد و این که مذاکرات در قزاقستان برگزار می شود می تواند به این معنی باشد که روسیه به دنبال شکل دادن توافقی بین ایران و غرب است. امیدواریم که ما نیز بتوانیم در این باره قدم هایی برداریم و پیشرفت هایی حاصل شود تا کمی از بار فشار تحریم ها بر مردم کاسته شود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16