شتابزدگی، آفت دیپلماسی

 غلامعلی خوشرو *

شرق: روابط ایران و مصر از حساسیت و اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به تحولاتی که در مصر اتفاق افتاده است امروز روشنفکران، علما و تحول خواهان مصر در پی ایجاد روابط معتدلی با ایران هستند. در سوی مقابل، گروه های وابسته به رژیم سابق و عوامل سعودی از این مساله ناخرسندند و در این راه مانع تراشی می کنند. ما باید اعتماد سازی کنیم و نشان دهیم که بسیاری از تبلیغات علیه ایران ناروا و درصدد ایجاد شکاف بین دو کشور اسلامی بوده است. بر این اساس، راه دشواری برای بسط روابط با مصر در مقابل ماست و این نیاز به در نظر گرفتن ظرافت ها و برنامه ریزی های دقیق خواهد داشت. کسانی که در راه نزدیک شدن مصر و ایران گام بر می دارند خدمت بزرگی انجام می دهند ولی این راه از مسیر تبلیغات سیاسی به دست نمی آید بلکه نیاز به همکاری های علمی، اقتصادی، حقوقی و فرهنگی دارد. کسانی که به مصر رفته اند می دانند که علاقه زیادی بین مردم مصر نسبت به ایران وجود دارد و مردم ایران نیز مصر را به عنوان تمدنی بزرگ با مردمی اصیل می شناسند. اگر امروز مصر جنبش «بیداری اسلامی» را تجربه می کند، ایران سی و چهارمین سالگرد انقلاب اسلامی را پشت سر می گذارد بنابراین دو کشور می توانند با همکاری و روابط مناسب، منافع خود و جهان اسلام را محقق سازند. در این میان یک نکته نباید از نظر دور داشته شود و آن اینکه ایران و مصر در عین دوستی، همواره رقیب هم خواهند بود
.
اگر به سفر اخیر رییس جمهوری به مصر توجه کنیم و به خصوص اگر ملاقات با مقامات «الازهر» را در نظر بگیریم باید بگویم ما به این هدف خود یعنی برقراری رابطه نزدیک تر با مردم مصر و جامعه دانشگاهی، دست نیافتیم. در روابط دو کشور وقتی که رییس جمهوری مصر برای شرکت در کنفرانس غیرمتعهدها به تهران آمد -که در نوع خود اقدامی بی سابقه و مهم بود- فقط 5 ساعت در تهران ماند. پس دلیلی ندارد که رییس جمهوری ایران 4 روز در مصر بماند و شتابزده به دیدار «شیخ الازهر» برود. اگر این کار را برای احترام صورت می دهد، صرفا یک دیدار تشریفاتی با ویژگی های خاص خود خواهد بود. البته نگارنده از اینکه طرف ایرانی درخواست ملاقات داشته یا آنها و اینکه نشست خبری بعد از آن به درخواست چه کسی بوده است اطلاعی ندارد. اگر آنها درخواست ملاقات داشته اند باید به محل اقامت رییس جمهوری می رفتند. توجه شود، من اینجا از شأن و جایگاه حقوقی رییس جمهوری اسلامی ایران صحبت می کنم.
در غیراین صورت اگر ملاقاتی برای پیشبرد دوستی بین رییس جمهوری و مقامی علمی و دانشگاهی پیش می آید بیشتر حاوی پیام صلح، برادری، دوستی و آرزوی توفیق است تا وارد شدن به مباحث محتوایی و جنجالی چراکه آن مقام علمی، در شأن و جایگاه ریاست جمهوری نیست که با او به مذاکره بنشیند و شخص رییس جمهوری نیز در جایگاه و تخصص عالم دینی و کارشناس جهان تشیع و تسنن نیست که با آنها وارد مجادلات علمی شود. وقتی که قرار می شود مصاحبه ای در الازهر برگزار شود به نظر می رسد که شیخ الازهر نگران محتوای آن شده و مشاور خود آقای شافعی را برای متعادل کردن پاسخ ها، به جلسه می فرستد. البته آنها شاید نگران بوده اند که رییس جمهوری ممکن است آنها را با سخنان شگفتی آوری روبه رو کند. این کاملا یک رفتار به دور از تشریفات است که مشاور یک دانشگاه با رییس جمهوری یک کشور در یک مصاحبه مطبوعاتی با هم شرکت کنند. رفتار شیخ شافعی در این مصاحبه بسیار زننده و دور از شوونات بود و تنها هدفش راضی کردن تندورهای درون مصر، سلفی ها و وهابی های مورد حمایت عربستان بود. بنابراین اگر هدف ما پیشبرد روابط و نزدیک شدن با هم بود، تبلیغاتی که بر اثر این حواشی علیه ایران انجام گرفت، این اثر را کمرنگ کرد
.
نکته بعدی در رابطه ایران و مصر، مساله تسنن و تشیع است. این مساله، سابقه دیرینه دارد و همکاری علمی - دینی بین قم و قاهره در گذشته توسط بزرگانی چون آیت الله بروجردی و آیت الله محمدتقی قمی با تاسیس «دارالتقریب» و در راستای نزدیک شدن این مذاهب، صورت گرفته است. این موضوعی نیست که به صورت شتابزده و با تعارفات سیاسی، هرکسی به آن وارد شود و بخواهد آن را با ساده سازی و ظاهر بینی، حل و فصل کند. نگارنده بر این باور است اگر جلساتی بین بزرگانی نظیر آیت الله جوادی آملی و شیخ الازهر درباره ادیان برگزار شود مفید فایده خواهد بود چراکه معمولا این گونه نشست ها به خواست این بزرگان و علما، به دور از کارهای تبلیغاتی و برای زدودن مسایل و شبهاتی است که در جهان اسلام مطرح است و عالمان بزرگ می توانند به آن بپردازند. ما باید بین لزوم گسترش روابط ایران و مصر و لزوم نزدیکی تشیع و تسنن با رفتارهای سیاسی که مسایل را ساده سازی کرده و به آن جنبه تبلیغاتی گسترده ای می دهند تمایز قایل شویم. باید بدانیم روابط ایران و مصر، راه دشواری در پیش دارد و از مسیری که کمترین تنش ها را در پی داشته حرکت کنیم تا در سایه آرامش و دیپلماسی، این روند به نتیجه برسد

*معاون سابق حقوقی و بین الملل وزارت خارجه